Rắn cắn khoảng 5,4 triệu người mỗi năm, dẫn đến tử vong từ 81.000 đến 138.000 người, theo Tổ chức Y tế Thế giới. Rắn độc khiến nạn nhân tử vong bằng các chất độc được tạo ra trong tuyến nước bọt bị biến đổi mà con vật sau đó dùng răng nanh tiêm vào con mồi hoặc kẻ thù.
Các nhà nghiên cứu vào năm 2019 cho biết trên tạp chí Frontiers of Ecology and Evolution rằng, nọc độc như vậy đã phát triển trong hàng triệu năm để gây ra các phản ứng nghiêm trọng ở nạn nhân, từ tê liệt và xuất huyết đến hoại tử.
Dưới đây là 10 loài rắn có nọc độc không chỉ tác động đến con mồi nhỏ, mà còn có thể hạ gục con người.
10. Mamba đen
Loài rắn nguy hiểm nhất châu Phi, mamba đen (Dendroaspis polylepis) có thể giết chết một người chỉ với hai giọt nọc độc. Được đặt tên do màu bên trong miệng của chúng tối như mực, cơ thể mamba đen thực sự có màu nâu. Chúng có chiều dài trung bình khoảng 2,5 m và có thể di chuyển với vận tốc 19 km/h.
Những con rắn này sinh ra đã có sẵn hai đến ba giọt nọc độc trong mỗi chiếc răng nanh, vì vậy chúng là những sát thủ ngay từ đầu. Theo Công viên Quốc gia Kruger, khi trưởng thành, chúng có thể tích trữ tới 20 giọt trong mỗi chiếc răng nanh của mình. Nếu không được điều trị, vết cắn của loài rắn châu Phi này luôn gây chết người.
Dưới đây là những gì nọc độc của mamba đen gây ra cho cơ thể bạn: Sau khi bị cắn, nọc độc sẽ cản trở hoạt động tại điểm nối nơi các dây thần kinh và cơ kết nối, dẫn đến tê liệt. Vì nọc độc cũng gây độc cho tim, có thể dẫn đến ngừng tim. Một người đàn ông Nam Phi bị con mamba đen cắn vào ngón trỏ, khi đến bệnh viện, trong vòng 20 phút, ông đã ngừng tim. Mặc dù các bác sĩ đã điều trị cho người này bằng thuốc kháng nọc độc, nhưng người đàn ông vẫn chết vài ngày sau đó.
Các nhà khoa học không rõ có bao nhiêu người tử vong bởi mamba đen mỗi năm, nhưng nhà nghiên cứu Ryan Blumenthal của Đại học Pretoria ước tính nó là nguyên nhân gây ra số lượng lớn nhất các trường hợp tử vong liên quan đến rắn ở miền nam châu Phi.
9. Fer-de-lance
Theo một bài báo được xuất bản trên tạp chí Toxicon năm 1984, một vết cắn từ Fer-de-lance (Bothrops asper) có thể khiến mô cơ thể của một người chuyển sang màu đen khi nó bắt đầu hoại tử.
Theo một nghiên cứu năm 2001 được công bố trên tạp chí Toxicon, những con rắn này sống ở Trung và Nam Mỹ, dài từ 1,2 đến 2,5 m và nặng tới 6 kg, là nguyên nhân gây ra khoảng một nửa số vụ nọc độc do rắn cắn ở Trung Mỹ.
Do nọc độc của loài rắn độc fer-de-lance có chứa chất chống đông máu nên vết cắn của loài rắn này có thể khiến một người bị xuất huyết. Một con cái có thể sinh đến 90 con, theo Đại học Costa Rica.
Chúng được thổ dân Amazon gọi với biệt danh là 'rắn ba bước' vì được đồn rằng sau khi bị chúng cắn thì nạn nhân chỉ có thể đi thêm ba bước là sẽ tử vong.
8. Rắn lục Boomslang
Khoảng 24 giờ sau khi bị cắn vào ngón tay cái bởi một con boomslang chưa trưởng thành, nhà nghiên cứu về chăn nuôi Karl Patterson Schmidt đã chết do chảy máu trong từ mắt, phổi, thận, tim và não, điều này được đăng trên tạp chí Biochimica et Biophysica Acta năm 2017.
Con rắn đã được gửi đến Schmidt ở Bảo tàng Field ở Chicago để nhận dạng. Giống như những người khác trong lĩnh vực này vào thời điểm đó (1890), Schmidt tin rằng những con rắn nanh sau như boomslang (Dispholidus typus) không thể tạo ra một liều lượng nọc độc đủ lớn để gây tử vong cho con người. Họ đã nhầm.
Rắn boomslang có thể được tìm thấy ở khắp châu Phi nhưng chủ yếu sống ở Swaziland, Botswana, Namibia, Mozambique và Zimbabwe, là một trong những loài rắn độc nhất trong số những loài được gọi là rắn nanh sau, theo Bảo tàng Động vật học của Đại học Michigan. Những con rắn như vậy có thể gấp nanh vào miệng khi không sử dụng.
Giống như các loài rắn chết người khác, loài rắn này có nọc độc huyết học khiến nạn nhân của chúng chảy máu cả bên trong và bên ngoài.
Với cái đầu hình quả trứng, đôi mắt to và cơ thể có hoa văn màu xanh lá cây tươi sáng, boomslang khá bắt mắt. Theo Viện Đa dạng Sinh học Quốc gia Nam Phi, khi bị đe dọa, con rắn sẽ phồng cổ lên gấp đôi và để lộ một mảng da sáng màu giữa lớp vảy.
Tử vong do vết cắn của boomslang có thể là quá trình rất khủng khiếp. Như Scientific American mô tả: "Nạn nhân bị xuất huyết nhiều cơ và não, và trên hết, máu sẽ bắt đầu rỉ ra từ mọi lối, bao gồm cả nướu răng và lỗ mũi, và ngay cả những vết cắt nhỏ nhất.
Máu cũng sẽ bắt đầu chảy qua phân, nước tiểu, nước bọt và chất nôn của nạn nhân cho đến khi họ chết”. May mắn thay, có chất chống nọc độc cho boomslang, đó là nếu nạn nhân kịp thời được chữa trị.
7. Rắn hổ Úc
Có nguồn gốc từ những ngọn núi và đồng cỏ ở đông nam Úc, rắn hổ (Notechis scutatus) được đặt tên dựa theo các dải màu vàng và đen trên cơ thể của nó, mặc dù không phải tất cả các quần thể đều có hình dạng đó, theo Bảo tàng Australia.
Nọc độc mạnh của nó có thể gây ngộ độc cho người chỉ trong 15 phút sau khi cắn và gây ra ít nhất một ca tử vong mỗi năm, Đại học Adelaide báo cáo.
6. Rắn lục Russell
Theo nghiên cứu được công bố ngày 25 tháng 3 năm 2021 trên tạp chí PLOS Neglected Tropical Diseases, khoảng 58.000 ca tử vong ở Ấn Độ là do rắn cắn mỗi năm và loài rắn lục Russell (Daboia russelii), hay còn gọi là rắn hổ bướm, là nguyên nhân gây ra phần lớn các trường hợp tử vong này. Loài này được coi là một trong những loài rắn lục nguy hiểm nhất.
Ở Sri Lanka, nơi loài rắn đêm này thích nghỉ ngơi trên ruộng lúa, chúng gây ra tỷ lệ chết rất cao cho nông dân trồng lúa trong thời gian thu hoạch. Nọc độc của loài rắn này có thể dẫn đến một loạt các triệu chứng khủng khiếp: suy thận cấp tính, chảy máu nghiêm trọng và tổn thương đa cơ quan, các nhà nghiên cứu đã báo cáo trong Handbook of Clinical Neurology năm 2014.
Một số thành phần của nọc độc liên quan đến đông máu cũng có thể dẫn đến đột quỵ cấp tính, và trong một số trường hợp hiếm hoi, các triệu chứng tương tự như hội chứng Sheehan, trong đó tuyến yên ngừng sản xuất một số hormone nhất định. Nạn nhân thường chết vì suy thận.
5. Rắn lục vảy cưa
Rắn lục vảy cưa (Echis carinatus) là thành viên nhỏ nhất trong "Tứ đại rắn độc" ở Ấn Độ - cùng với loài rắn lục Russell, loài cạp nông Ấn Độ (Bungarus caeruleus) và rắn hổ mang Ấn Độ (Naja naja) - được cho là chịu trách nhiệm lớn nhất các vụ tử vong liên quan đến rắn trong nước.
Theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2013 trên Tạp chí Động vật có nọc độc và Độc tố, thay vì âm thanh "rít" như nhiều loài rắn khác, loài rắn này tạo ra tiếng "rè rè" bằng cách cọ xát các vảy răng cưa đặc biệt khi bị đe dọa.
Sound of Death: Sawscaled Viper sounds warning
Một khi bị loài rắn này cắn, bạn sẽ bị sưng và đau cục bộ ở khu vực đó, sau đó là khả năng xuất huyết. Vì nọc độc gây rối với khả năng đông máu của con người, nó có thể dẫn đến chảy máu trong và cuối cùng là suy thận cấp tính. Nghiên cứu về động vật cho biết việc hydrat hóa và kháng nọc độc (có 9 loại kháng nọc độc) nên được sử dụng trong vòng vài giờ sau khi bị cắn để một người có thể sống sót.
4. Rắn cạp nong
Rắn cạp nong (Bungarus fasatus) là loài di chuyển chậm vào ban ngày và thường tấn công khi trời tối. Theo một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên tạp chí PLOS Neglected Tropical Diseases, nọc độc của loài rắn này có thể làm tê liệt các cơ và ngăn cản cơ hoành chuyển động. Điều này ngăn không khí đi vào phổi, dẫn đến ngạt thở.
3. Hổ mang chúa
Rắn hổ mang chúa (Ophiophagus hannah) là loài rắn độc dài nhất thế giới với kích thước lên tới 5,4 m, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên ở London. Theo Viện Smithsonian, thị lực ấn tượng của con rắn cho phép nó phát hiện một người đang di chuyển từ khoảng cách gần 100 m.
Khi bị đe dọa, rắn hổ mang chúa sẽ sử dụng xương sườn và cơ đặc biệt ở cổ để "phùng mang", là vùng da quanh đầu. Những con rắn này cũng có thể nâng đầu lên khỏi mặt đất khoảng một phần ba chiều dài cơ thể của chúng.
Sự “tai tiếng” của nó không phải đến từ hiệu lực của nọc độc mà là lượng nọc độc được tiêm vào nạn nhân: Mỗi vết cắn cung cấp khoảng 7 ml nọc độc và con rắn có xu hướng tấn công với ba hoặc bốn vết cắn nhanh chóng, Sở thú Fresno đưa tin. Sean Carroll, nhà sinh vật học phân tử tại Đại học Maryland, viết trên tờ The New York Times, thậm chí một vết cắn có thể giết chết một con người trong 15 phút và một con voi trưởng thành chỉ trong vài giờ.
2. Rắn Coastal taipan (rắn taipan ven biển)
Loài rắn Coastal taipan (Oxyuranus scutellatus) có tốc độ đáng kinh ngạc. Khi bị đe dọa, loài rắn sống trong các khu rừng ẩm ướt ở các vùng ven biển ôn đới và nhiệt đới, sẽ nhấc toàn bộ cơ thể lên khỏi mặt đất khi nó nhảy với độ chính xác phi thường và tiêm nọc độc vào kẻ thù. Trước năm 1956, khi một loại thuốc kháng nọc độc được sản xuất hiệu quả, vết cắn của loài rắn này gần như luôn gây tử vong, theo Australian Geographic.
1. Rắn Inland taipan (rắn taipan nội địa)
Theo Tạp chí Quốc tế về Neuropharmacology, rắn inland taipan là một trong những loài rắn độc nhất, thậm chí là độc nhất thế giới, căn cứ theo số chỉ định LD50, có nghĩa là chỉ cần một chút nọc độc của nó có thể giết chết con mồi (hoặc con người). Chúng sống ẩn mình trong các khe đất sét của vùng ngập lũ Queensland và Nam Úc, thường nằm trong các hang được đào sẵn của các loài động vật khác.
Sống ở những nơi xa xôi hơn so với taipan ven biển, taipan nội địa hiếm khi tiếp xúc với con người, Bảo tàng Úc cho biết. Khi rắn taipan cảm thấy bị đe dọa, con rắn sẽ cuộn cơ thể của nó thành hình chữ S chặt chẽ trước khi lao ra ngoài bằng một cú đớp nhanh hoặc nhiều lần.
Một thành phần chính của nọc độc này, giúp nó khác biệt với các loài khác, là enzym hyaluronidase. Theo một số phát hành năm 2020 của tạp chí Toxins, loại enzyme này làm tăng tỷ lệ hấp thụ chất độc trong cơ thể nạn nhân.
