Cúng vào chiều tối
Theo Đại đức Thích Tâm Kiên, Trụ trì chùa Một Cột (hay Diên Hựu - Ba Đình - Hà Nội) cho hay, tín ngưỡng dân gian Việt Nam coi tháng 7 là “tháng cô hồn” hay tháng “ma quỷ”.
Còn trong đạo Phật thì tháng 7 được coi là tháng lễ Vu Lan báo hiếu gắn liền với chuyện của Tôn giả Mục Kiền Liên cứu mẹ diễn ra từ thời Đức Phật còn tại thế.
Về tín ngưỡng cúng rằm tháng 7, theo Đại đức Kiên, tục lệ này bắt nguồn từ truyền thuyết dân gian về khoảng thời gian từ mùng 2/7 đến sau 12/7 âm lịch.
Khi đó, Diêm Vương ra lệnh bắt đầu mở Quỷ Môn Quan “thả cửa” cho ma quỷ và kết thúc sau 12 giờ đêm của rằm tháng 7 các ma quỷ phải quay lại địa ngục.
Tính từ ngày 2-14/7 âm lịch là các ngày "mở cửa địa ngục", các cô hồn được xá tội, thoát về dương thế, vảng vất khắp nhân gian.
Vì tin là ngày mở cửa ngục ân xá cho vong linh nên dân gian sắm cỗ cúng các vong linh không nhà cửa không nơi nương tựa để được bình an, ma quỷ không quấy phá.
Theo vị trụ trì này, việc cúng cô hồn cúng cô hồn mang tính nhân văn cao trong văn hoá Việt Nam cũng như quan niệm ngày xá tội vong nhân là dù con người gây ra những tội ác gì cũng có 1 ngày xá tội để đỡ chịu đau đớn, khổ cực.
Vì thế, mọi người đều cúng chúng sinh bằng cháo loãng, gạo, bỏng, muối… để siêu sinh cho những linh hồn không nơi nương tựa ấy về cảnh giới an lành.
Còn với lễ Vu Lan, mọi người nên phát huy truyền thống thống tốt đẹp của người Việt là báo hiếu tổ tiên. Các gia đình nên đi chùa để làm lễ, cầu siêu cũng như tỏ lòng báo hiếu tới cha mẹ, ông bà và tổ tiên.
Sau đó về nhà làm mâm cơm chay thắp hương lên bàn thờ phật và bàn thờ của người thân đã mất. Nên làm lễ cầu siêu ở mức độ đơn giản, chứ không nhất thiết phải mâm cao cỗ đầy hay nghi thức rườm rà.
Về việc nên chọn ngày nào, giờ nào để cúng rằm tháng 7, theo Đại đức Tâm Kiên, lễ Vu Lan cầu siêu, báo hiếu tổ tiên nên thực hiện ban ngày.
Còn lễ cúng bố thí cho các cô hồn khi tại thế thất cơ lỡ vận, không nơi nương tựa và chịu nhiều oan trái trong xã hội… nên cúng vào buổi chiều tối.
Giải thích thêm về điều này, nhà nghiên cứu Nguyễn Vũ Tuấn Anh cho rằng, đây là theo quan niệm của dân gian, bởi ban ngày có ánh sáng, ánh nắng mặt trời rất mạnh trong khi các cô hồn được "mở cửa ngục" thả ra rất yếu.
Vì thế, nếu cúng ban ngày, các cô hồn vì sợ ánh sáng, ánh nắng sẽ không dám đến đón nhận những đồ vật phẩm cúng bố thí của các gia đình.
Còn theo một vị Đại đức từng tham gia nhiều khóa lễ "mông sơn thí thực" hay còn gọi là lễ cúng chúng sinh, cô hồn cho biết thêm, thực tế, ở các chùa hay các nơi làm lễ này thường làm vào buổi chiều tối hoặc tối hẳn.
"Vì theo quan niệm dân gian, buổi sáng, ánh nắng sẽ làm bạt, suy yếu các vong linh hồn còn khi đến tối, là thời điểm các vong linh hồn được tích tụ lại.
Do đó, cúng buổi tối thì các cô hồn này mới có thể dễ nhận nhận được đồ mà các gia chủ cúng cho", vị này nói.
Về thời gian cúng lễ cô hồn nên được thực hiện vào ngày nào, theo các chuyên gia, trước đây, theo quan niệm của dân gian thì từ đêm 14/7 đến 15/7, người ta thường đốt nến, hóa vàng bạc hoặc giết gà vịt cúng.
Tuy nhiên, gần đây, tùy theo sự lựa chọn, công việc mà các gia đình sẽ tự chọn việc cúng cô hồn của mình nhưng tất cả đều phải diễn ra trước 12 giờ đêm ngày 15/7.
Có nên cúng đồ mặn trong mâm cúng cô hồn?
Theo một số nhà nghiên cứu thì, đối với mâm cúng Phật thì chỉ được dùng các đồ chay như hoa quả, bánh kẹo, cháo trắng, xôi... còn với các mâm cúng ông bà, tổ tiên hay cúng cô hồn tháng 7 thì có thể cúng các đồ mặn.
"Thông thường, các gia đình thường chuẩn bị một ít tiền vàng mã, quần áo cúng cô hồn, một đĩa gạo, muối, hoa quả các loại. Cùng với đó là cháo trắng, bỏng ngô, kẹo, các loại củ như khoai lang, ngô, sắn luộc...
Bên cạnh đó là xôi được sắp thành đĩa hay đóng thành các oản xôi nhỏ và một miếng thịt lợn luộc nhỏ hay đĩa giò, thịt gà...
Nhiều gia đình còn sử dụng chính các đồ mặn cúng trong mâm cúng ông bà, tổ tiên trong gia đình cũng không sao cả", ông Tuấn Anh nói.
