Tờ New York Times nhận định, trong bối cảnh Nga nỗ lực tìm kiếm khách hàng dầu khí mới để vượt qua các lệnh trừng phạt ngày càng khắt khe hơn của phương Tây, họ cũng đang cắt giảm thị phần của hai đồng minh - Iran và Venezuela - và gây ra cạnh tranh về giá có thể ảnh hưởng đến các bên.
Một tàu chở dầu neo đậu tại cảng ở Venezuela năm 2021. Ảnh: New York Times
"Vũ khí mạnh nhất" của Nga
Theo các nhà phân tích và thương nhân dầu, sự cạnh tranh tại thị trường châu Á đã buộc Venezuela và Iran phải giảm mạnh giá dầu thô để bảo vệ thị phần.
Dù cả Iran và Venezuela đều tuyên bố công khai giữ mối quan hệ thân thiết với Nga, nhưng các chuyên gia cho rằng, nếu thị trường dầu mỏ trở nên khó khăn, nỗ lực nhằm gắn kết các nước thân cận với Moskva cũng sẽ phức tạp hơn. Hôm thứ Ba (12/7), chính phủ Nga thông báo, ông Putin sẽ thực hiện một chuyến công du hiếm hoi ra ngoài đất nước vào tuần tới đến thủ đô Tehran của Iran.
Daniel Yergin - chuyên gia năng lượng nổi tiếng của Mỹ - đánh giá cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay đã phơi bày những tàn tích cuối cùng của nền kinh tế toàn cầu thời hậu Chiến tranh Lạnh, báo trước một kỷ nguyên mới của cạnh tranh quyền lực lớn trong một thế giới ngày càng phân mảnh.
"Dầu và khí đốt tự nhiên đã trở thành trọng tâm trong kết quả của cuộc cạnh tranh mới này," ông nói.
Theo New York Times, sự hồi sinh của dầu và khí đốt - và thực tế là rất nhiều nước phụ thuộc vào nguồn cung của Nga - là "vũ khí mạnh nhất" của Moskva trước phương Tây, mang lại cho Nga một tầm ảnh hưởng địa chính trị vượt xa vị trí nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới của đất nước.
Khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Mỹ bắt đầu thúc giục các đồng minh trừng phạt Nga, bao gồm cả lệnh cấm vận dầu mỏ của châu Âu. Washington hi vọng rằng lệnh trừng phạt sẽ tác động lớn đến nguồn thu của Nga.
Nhưng thay vào đó, giá dầu đã tăng vọt, đạt mức chưa từng thấy kể từ năm 2008, giúp Nga đạt doanh thu kỷ lục.
Một nhà máy lọc dầu ở Tuapse, Nga. Ảnh: Bloomberg
Nga cần gắn kết với các đối tác
Hiện tại, Nga đã giành lợi thế trong cuộc đối đầu ngắn hạn với phương Tây về nguồn thu từ dầu mỏ. Nhưng Moskva cũng cần cân nhắc để cân bằng được lợi ích của những đối tác quan trọng như Iran và Venezuela.
Venezuela và Iran đều coi các số liệu thống kê liên quan đến dầu mỏ là bí mật quốc gia, vì vậy rất khó để biết liệu doanh thu của họ đang tăng hay đang giảm, được hoặc mất bao nhiêu phần trăm thị phần.
Theo các chuyên gia năng lượng và giám đốc công ty dầu mỏ tại Venezuela, mức chiết khấu mà Tập đoàn Dầu khí Nhà nước Venezuela (PDVSA) dành cho khách hàng Trung Quốc đã đạt mức cao kỷ lục kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra.
Một thùng dầu thô Merey của Venezuela hiện được bán ở châu Á với giá rẻ hơn 45 USD so với giá dầu Brent - loại dầu thô được sử dụng để định giá dầu toàn cầu và hiện được giao dịch ở mức khoảng 100 USD/thùng. Theo một giám đốc dầu mỏ ở Venezuela, trước xung đột, mức chiết khấu chỉ bằng một nửa hiện tại.
Hơn nữa, theo New York Times, kể từ căng thẳng Nga-Ukraine, các công ty vận tải biển của Nga cũng tạm ngừng thanh toán cho PDVSA số dầu thô mà họ bán hộ ở châu Á, khiến Venezuela mất đi nguồn thu quan trọng. Năm ngoái, mô hình hợp tác này đã mang lại cho Venezuela 1,5 tỷ USD, chiếm 1/4 tổng doanh thu từ dầu mỏ của nước này.
Đường ống dẫn dầu ở Khuzestan, Iran. Ảnh: New York Times
Bà Sara Vakhshouri - chuyên gia về dầu mỏ tại SBV Energy International - cho biết, Iran cũng đang phải đối mặt với những vấn đề tương tự. Bà nói chính phủ Trung Quốc đã ưu tiên nhập hàng của Nga một phần vì hai nước này có mối quan hệ chiến lược chặt chẽ hơn.
Theo số liệu từ Trung tâm Kiểm toán Tối cao của Iran, trong vòng hai tháng kể từ cuối tháng 3, Iran chỉ kiếm được 37% doanh thu như dự kiến.
Một nhà kinh doanh dầu mỏ Iran tiết lộ với New York Times, dầu Nga giá rẻ đã khiến xuất khẩu dầu của Iran sang Trung Quốc giảm hơn 1/3 so với trước căng thẳng leo thang ở Ukraine. Theo doanh nhân này, xuất khẩu dầu của Iran sang châu Á cũng giảm một nửa, xuống còn 700.000 thùng/ngày.
Bất chấp sự cạnh tranh thị trường gia tăng, cả Iran và Venezuela đều thể hiện tình đoàn kết công khai với Nga. Trong các cuộc gặp thường xuyên kể từ chiến dịch của Nga, các quan chức hàng đầu Điện Kremlin cùng những người đồng cấp Iran và Venezuela đã tuyên bố sẽ sát cánh bên nhau để vượt qua các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro và Tổng thống Iran Ebrahim Raisi tại Tehran, Iran vào ngày 11/6/2022. Ảnh: multipolarista.com
Tuy nhiên, giá năng lượng tăng đột biến có thể khiến lợi ích của Venezuela và Iran xích lại gần phương Tây. Cả hai quốc gia đều muốn bán được nhiều dầu hơn, trong khi Mỹ và châu Âu cần tìm nguồn cung năng lượng mới để giảm giá nhiên liệu trong nước.
Các quan chức cấp cao của Mỹ đã đến thủ đô Caracas của Venezuela hai lần kể xung đột Nga-Ukraine để đàm phán trực tiếp với chính phủ của Tổng thống Nicolás Maduro.
Các quan chức Iran cũng đang cố gắng làm điều có lợi cho đất nước của họ. Những người ủng hộ thỏa thuận hạt nhân giữa Tehran với phương Tây cho rằng, việc năng lượng Nga bị hạn chế tại thị trường châu Âu mang đến cho Iran cơ hội với khách hàng phương Tây, nếu các nhà lãnh đạo của họ đạt được thỏa thuận.
Tờ New York Times nhận định, trên thực tế, cả Iran và Venezuela đều đang nỗ lực lấp vào những khoảng trống thị trường mà Nga để lại.