Theo tạp chí Air & Space, tham gia trận chiến là 3 máy bay ném bom loại 4 động cơ: 1 chiếc B-24D Liberator của Mỹ và 2 chiếc Focke-Wulf Fw 200 Condor của Đức.
Các máy bay Đức cất cánh từ Bordeaux, thuộc vùng lãnh thổ Pháp bị chiếm đóng, để tấn công các đoàn tàu chở hàng của Anh đang di chuyển từ Gibraltar đến Scotland. Còn máy bay của Mỹ thuộc biên chế của phi đoàn săn tàu ngầm 480 đang thực hiện nhiệm vụ bảo vệ các tàu của Anh.
Phi đoàn 480, đóng tại căn cứ Port Lyautey, Ma-rốc, đã thực hiện các phi vụ săn tàu ngầm U-boat của Đức được vài tháng.
Những chiếc B-24D với kích thước lớn và đa năng, có tầm hoạt động rộng, rất thích hợp cho vai trò săn ngầm. Được hoán cải lại từ vai trò máy bay ném bom hạng nặng, B-24D nhanh chóng trở thành phương tiện được phe Đồng minh tin cậy cho vai trò mới này.
Phối hợp tác chiến cùng hải quân và không quân Hoàng gia Anh, phi đoàn 480 giúp tăng số lượng tàu ngầm Đức bị đánh chìm tại Vịnh Biscay, nằm giữa Pháp và Tây Ban Nha. Kết quả là Berlin phải chuyển một phần nhiệm vụ đánh chặn các đoàn tàu tiếp tế từ lực lượng tàu ngầm sang cho không quân Đức, và dẫn đến khả năng máy bay của hai bên chạm trán trên biển.
Đụng độ
B-24D đã không ít lần đụng độ với đối phương. Từ tháng 3 đến tháng 10/1943, chúng đã bắn rơi 9 máy bay Đức, bao gồm 5 chiếc Fw 200 Condor, 3 thủy phi cơ Dornier, và 1 chiến đấu cơ đa nhiệm Junkers Ju 88. Phi đoàn cũng mất 3 chiếc B-24D trong những trận không chiến này.
Một trong những phi công B-24D tham gia trận không chiến kỳ lạ vào tháng 8 là ông Hugh Maxwell Jr., hiện đã 98 tuổi và đang sống tại Florida.
Trước đó 1 tháng, ông cũng từng một lần chạm trán với Condor. Hai máy bay ném bom bay song song và nã đạn vào nhau, và xạ thủ của Maxwell bắn trúng mục tiêu trước. Chiếc Condor bổ nhào xuống mặt đất và biến mất sau những tầng mây với một động cơ đang bốc cháy.
Bức ảnh phi công Maxwell chụp cùng đồng đội (người đang đứng, phía xa bên trái).
Vào ngày 17/8, căn cứ Port Lyautey phát đi cảnh báo Condor đang áp sát đoàn tàu vận tải. Radar trên chiếc B-24D của Maxwell cũng bắt được tín hiệu mục tiêu ở khoảng cách 24 km. Hoa tiêu của ông tính toán rằng các máy bay Đức sẽ gặp đoàn tàu vận tải cùng lúc với chiếc B-24D. Maxwell vì vậy không còn lựa chọn nào khác là phải tham chiến.
Trước đó, ông chưa từng có kinh nghiệm lái tiêm kích, những máy bay ông từng điều khiển đều là máy bay ném bom B-18 và B-25. Ông cũng chưa từng tham gia một trận cận chiến trên không nào.
Khi đang ở phía trên đội hình máy bay Đức hơn 300 m, Maxwell khơi mào trận chiến bằng cách bổ nhào cỗ máy 28 tấn của mình hướng vào phía sau của chiếc Condor bay dẫn đầu.
Ông nhắc các xạ thủ không được khai hỏa khi chưa áp sát ở khoảng cách đủ gần. Nhưng chiếc Condor bắn một loạt đạn vạch đường và bắt đầu bắn trúng chiếc B-24D. Maxwell tăng tốc và áp sát nhanh nhất có thể trước khi ra lệnh khai hỏa. Chiếc Condor cố gắng bổ nhào để tránh, song bốc cháy và không thể ngóc đầu lên được.
Một chiếc máy bay ném bom B-24.
Chiếc B-24D cũng bị nhiều hư hại, mất động cơ số 3 và 4, cánh phải lỗ chỗ vết đạn và đang bắt lửa, cùng lúc đó nó bị một chiếc Condor khác bắn từ phía sau.
Maxwell ra lệnh bắn trả, nhưng quá trình hoán cải cho vai trò săn ngầm đã làm giảm khả năng phòng vệ của máy bay. Những tấm thép bảo vệ khoang lái được gỡ đi để máy bay có thể chở thêm nhiên liệu và mìn chống tàu ngầm.
Vì vậy, khi máy bay bị trúng đạn của chiếc Condor, mọi thành viên phi hành đoàn đều bị trúng những mảnh vỡ, toàn bộ hệ thống thủy lực, liên lạc nội bộ và bảng khí cụ đều bị vô hiệu hóa. May mắn là một thành viên phi hành đoàn đã kịp thả toàn bộ số mìn chống tàu ngầm khỏi máy bay.
Sống sót kỳ diệu
Ông Maxwell nhớ lại: "Khi đó tôi nhận ra là cánh phải của mình đã hoàn toàn vô dụng và tôi không thể điều khiển nó. Tôi cố gắng giữ máy bay cân bằng cánh đuôi đứng và cánh liệng bên trái, nhưng bàn chân trái của tôi liên tục bị trượt trên bàn đạp điều khiển cánh đuôi đứng.
Tôi nhìn xuống và thấy toàn bộ chân trái của mình đã ướt đẫm, có một vũng máu lớn ngay chỗ bàn đạp điều khiển. Nhưng khi nhìn kỹ lại thì may mắn đó chỉ là dung dịch từ hệ thống thủy lực".
"Ý nghĩ chính trong đầu tôi lúc đó là chúng tôi sẽ lao thẳng xuống Đại Tây Dương và tất cả chúng tôi xem như đã chết. Nhưng trong những nỗ lực tuyệt vọng ở giây phút cuối cùng, tôi đẩy cánh đuôi đứng hết sang phải và nhờ đó khiến máy bay trượt ngang trên mặt biển thay vì lộn vòng và vỡ tung.
Nước biển giúp dập tắt lửa. Máy bay bị vỡ làm 3 mảnh, nhưng không phát nổ".
7 trong số 10 nhân viên phi hành đoàn sống sót.
Chiếc Condor thứ hai được nhìn thấy bay ở độ cao thấp với động cơ thứ 3 bốc cháy. Nó có thể quay về Bordeaux, nhưng theo một nguồn tin, nó đã bị rơi khi cố gắng hạ cánh. Toàn bộ phi hành đoàn được cho là vẫn sống sót.
Trong khi đó, phi hành đoàn của Maxwell được khu trục hạm Anh Highlander cứu. Con tàu cũng vớt 4 người sống sót từ chiếc Condor bị bắn rơi đầu tiên, nhưng 2 trong số đó thiệt mạng trong đêm vì vết phỏng quá nặng.
Như truyện viễn tưởng
Trong một cuộc phỏng vấn vào năm 1989, thuyền trưởng tàu Highlander - Colin William McMullen đã mô tả trận không chiến đó như một cảnh trong truyện viễn tưởng của Jules Verne, với 2 máy bay khổng lồ lượn vòng và nã đạn vào nhau.
Ông cũng nhớ lại sau khi vớt phi hành đoàn của chiếc B-24D, họ tìm thấy phi hành đoàn của chiếc máy bay Đức đang cố gắng bơi về phía Bồ Đào Nha. Sau khi đưa những người này lên boong, các thủy thủ Anh phải rất cố gắng để ngăn 2 phi hành đoàn Mỹ và Đức không tiếp tục lao vào nhau.
Nhờ hành động ngày hôm đó, Maxwell được tặng thưởng Huân chương chữ thập không quân, và phi đoàn 480 được bằng khen của tổng thống. Maxwell sau đó đảm nhận công tác đào tạo phi công lái B-29 và sau đó tham gia ngành tình báo không quân.