Thổ - Kurd đánh nhau và hành động của Iran: "Nguy hiểm cận kề" lính Mỹ ở miền đông Syria?

Nỗ lực chặn đường cung cấp vũ khí của Iran tới Lebanon của Mỹ đã thành "công cốc"?

Vào ngày 30/9, cửa khẩu giữa al-Bukamal (Syria) và al-Qaim (Iraq) bị đóng cửa 5 năm trước đã chính thức được mở lại.

Sự kiện này đã bị hoãn lại hai tuần vì các cuộc không kích trả đũa vào các mục tiêu của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) ở miền đông Syria sau khi các cơ sở dầu mỏ của Saudi bị tập kích vào ngày 14/9.

IRGC đang làm gì ở tỉnh Deir Ezzor? Ý nghĩa của sự kiện mở lại cửa khẩu này đối với các kế hoạch của Iran trong khu vực là gì?

Cửa khẩu nối al-Bukamal và al-Qaim được mở cửa trở lại hôm 30/9.

Việc đại diện của chính phủ Iraq, ông Kazem al-Oqabi tham gia sự kiện nói trên đặt ra câu hỏi về việc liệu tuyến đường này có phải là biện pháp đối phó của Iran với trừng phạt của Mỹ hay không?

Mặc dù truyền thông Syria đưa tin về sự kiện như là một cơ hội để thúc đẩy thương mại với Iraq, phản ứng của Tehran chỉ ra rằng việc kết nối biên giới hai quốc gia sẽ phục vụ cho mục tiêu quân sự của Iran trong khu vực.

Theo các quan chức và truyền thông ở Iran, việc mở lại con đường nối Syria và Iraq "có tầm quan trọng chiến lược" trong việc củng cố "liên minh ba bên" giữa Tehran, Baghdad và Damascus.

Theo một bài báo trên tờ Mehr News, sự kiện này "mở đường" cho Iran để chống lại sự hiện diện của quân đội Mỹ ở đông bắc Syria bằng cách cho phép các nhóm dân quân Shia Iraq mở rộng công khai trong lãnh thổ Syria.

Trong ba tuyến đường nối Iran với Lebanon, chỉ duy nhất tuyến đi qua al-Bukamal (Syria) và al-Qaim (Iraq) đã được nối thông.

Các chiến binh Shia sau lưng người Mỹ?

Theo truyền thông chống chính phủ Syria, các lực lượng trung thành với Iran đã kiểm soát ít nhất 7 thị trấn ở phía đông sông Euphrates. Điều đáng chú ý là các khu vực này lâu nay vẫn được mô tả là do Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) được Mỹ hậu thuẫn kiểm soát.

Trong khu vực này được cho là có tới 4.500 tay súng thuộc IRGC và các nhóm dân quân Shia Iraq (Lực lượng Huy động phổ biến -PMU) thuộc Lữ đoàn Baqer, Tiểu đoàn Fatimid và nhóm vũ trang tự xưng là Hezbollah của Syria.

Sự hiện diện của lực lượng Iran được cho là đã làm suy yếu đáng kể vai trò của Mỹ trong khu vực.

Mũi tên đỏ là các khu dân cư dưới sự kiểm soát của Iran. Khu vực Vòng tròn Đỏ là nơi diễn ra các cuộc biểu tình gần đây chống lại chính phủ và Iran.

Theo trang tin Deir ez-Zor 24, trong bối cảnh sự hiện diện của người Nga được cho là đã giảm trên toàn tỉnh, chính phủ Syria chỉ quản lý các vấn đề dân sự và hành chính ở Deir Ezzor còn việc chiến đấu là của các lực lượng trung thành với Iran,.

Iran đang xây dựng hai căn cứ quân sự mới trong khu vực. Cái đầu tiên nằm ở phía tây thành phố al-Mayadeen và cái thứ hai lớn hơn được đặt ở al-Bukamal và được đặt tên là "Imam Ali".

Các căn cứ này sẽ củng cố khả năng kiểm soát tuyến đường chiến lược của Tehran: từ al-Bukamal đến trạm bơm dầu T-2, về phía tây đến Tiyas, trạm bơm T-4, và cuối cùng là tiếp cận thị trấn Bekaa ở Lebanon, thành trì chính của lực lượng Hezbollah.

Các chiến binh người Kurd tại khu vực Deir Ezzor tập hợp để di chuyển lên phía bắc Syria và đối đầu với lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ hôm 10/10.

Iran đã "thu phục" các chiến binh ngoại quốc và người dân Syria ra sao?

Theo truyền thông đối lập Syria, ở Deir Ezzor mặc dù dân quân Shia Iraq (PMU) chiếm đa số nhưng vẫn tồn tại một số lượng không xác định chiến binh đến từ Afghanistan và Pakistan.

Tiền lương của họ đều đến từ Iraq nhưng mức lương và cách thức phân bổ khác nhau tùy theo quốc tịch của chiến binh.

Một chiến binh PMU ở Syria kiếm được khoảng 400 USD mỗi tháng thông qua thẻ MasterCard (đây là khoản lương hàng tháng được chính phủ Iraq phân bổ). Đối với những chiến binh đến từ các quốc gia khác, họ được trả bằng tiền mặt và thường được PMU rút từ các ngân hàng ở Iraq.

Chiến binh PMU Iraq thuộc lữ đoàn Kaitab Hezbollah tại al-Bukamal.

Với chiến binh người Syria, tiền lương của họ được IRGC trả trực tiếp bằng tiền mặt dựa theo các nhiệm vụ mà họ được giao phó.

Những người tham gia phòng thủ trong các khu dân cư nhận được 100 USD mỗi tháng, trong khi những chiến binh ở tuyến đầu nhận được 150 USD và được hỗ trợ xe cơ giới để di chuyển cùng nhiên liệu và các khoản phụ cấp khác,

Được cho là tương đồng với cách thức mà nhóm khủng bố IS thực thi khi nắm quyền kiểm soát khu vực, các ưu đãi tài chính của IRGC đang thu hút những người Syria thất nghiệp, cũng như các chiến binh ngoại quốc.

Kể từ tháng 11/2018, hơn 100 hộ gia đình Shia đến từ nước ngoài đã định cư ở phía nam Mayadeen và số hộ gia đình Shia Iraq tương tự ở al-Bukamal, con số này vẫn tiếp tục tăng lên.

Ngoài việc chi trả cho các chiến binh, IRGC và PMU đang thâm nhập vào kết cấu xã hội trong khu vực thông qua nhiều hoạt động kinh tế và xã hội, giúp thu hút thêm sự ủng hộ của các cộng đồng địa phương.

Vị trí quan trọng của Deir Ezzor trong việc đạt được các mục tiêu chiến lược của Iran đã được củng cố vào tháng 7/2018, khi chỉ huy của Lực lượng Quds thuộc IRGC, Tướng Qassem Soleimani đến al-Bukamal để thành lập một đơn vị mới được gọi là Lữ đoàn cận vệ Maqamat.

Tướng Qassem Soleimani của Lực lượng Quds thuộc IRGC xuất hiện thường xuyên trước các trận đánh lớn của lực lượng PMU tại Syria và Iraq trong năm 2017 và 2018.

Kịch bản Iran "thế chân" Mỹ khi Thổ-Kurd đánh nhau?

Tình thế của người Mỹ ở miền đông Syria kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ tấn công SDF ở miền bắc Syria được cho là rất xấu.

Với việc đa phần các đơn vị người Kurd phải cơ động lên phía bắc và tham chiến chống lại lực lượng Thổ, việc phòng thủ của các căn cứ dã chiến của lực lượng đặc biệt Mỹ sẽ yếu hơn trước đây.

Mặc dù Iran đã ra mặt phản đối chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ, tuy nhiên họ hoàn toàn có thể lợi dụng tình thế hiện tại để mở rộng sang các khu vực do đồng minh địa phương của Mỹ kiểm soát.

Cùng với các chiến thuật lôi kéo và chia rẽ mà họ đã thực hiện thành công, với sự cộng tác của người dân địa phương, Iran có thể triển khai các cuộc tấn công giấu mặt nhằm vào lực lượng Mỹ.

Một căn cứ dã chiến của Mỹ ở bờ đông sông Euphrate trong chiến dịch quân sự nhằm vào IS.

Được cho là có quân số mỏng (không loại trừ khả năng gần như không còn quân Mỹ đóng tại bờ đông sông Euphrate thuộc tỉnh Deir Ezzor) lính Mỹ sẽ phải cơ động về các vị trí lớn hơn và nằm xa hơn về phía bắc.

Đây sẽ là "cơ hội bằng vàng" cho Iran trong việc kiểm soát phần còn lại của tỉnh Deir Ezzor ở bờ đông sông Euphrate.

Nếu thực hiện được mục tiêu nói trên, cùng với các mũi tiến công của Thổ ở miền bắc, các lực lượng trung thành với Iran có thể tạo thành một gọng kìm để ép người Kurd về khu vực Raqqa và khiến Mỹ phải rút hoàn toàn khỏi Syria.

Việc đánh mất miền đông Syria có thể khiến các nỗ lực ngăn chặn ảnh hưởng của Iran tại Syria và Iraq cũng như việc vận chuyển vũ khí đến Lebanon lâu nay của người Mỹ trở nên vô ích.

Nếu điều đó xảy ra, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ sớm phải hối hận với quyết định rút quân khỏi miền bắc Syria và "bật đèn xanh" cho Thổ Nhĩ Kỳ của chính mình.