Theo CNBC, ông Tayyip Erdogan có thể đảo ngược thỏa thuận mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Nga để mua các hệ thống vũ khí của Mỹ, hoặc bác bỏ yêu cầu của Mỹ và xóa bỏ dự án máy bay chiến đấu F-35 để chọn Moscow thay vì Washington.
“Quyết định của chính phủ trong vấn đề này sẽ là điều mà thị trường chứng khoán theo dõi rất chặt”, ông Shamaila Khan, Giám đốc phụ trách các chiến lược nợ thị trường mới nổi tại AllianceBernstein cho biết.
“Bất kỳ sự gia tăng căng thẳng nào với Mỹ sẽ tác động lên các tài sản của Thổ Nhĩ Kỳ”, ông Shamaila Khan cho hay.
Ankara đã ký thỏa thuận trị giá 2,5 tỷ USD với Moscow năm 2017 để mua S-400. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ cũng hỗ trợ tài chính cho dự án tiêm kích F-35 của Mỹ khi đầu tư khoảng 1,25 tỷ USD cho chương trình này tính đến hiện tại.
Tuy nhiên tuần qua, Lầu Năm Góc tuyên bố đình chỉ hoạt động chuyển giao F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ - động thái mới nhất trong loạt biện pháp gây căng thẳng kéo dài giữa hai quân đội lớn nhất Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Phó tổng thống Mỹ Mike Pence cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ có thể bị khai trừ khỏi Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) nếu cố gắng theo đuổi hợp đồng mua tên lửa phòng không tầm xa S-400 của Nga.
"Thổ Nhĩ Kỳ phải lựa chọn. Họ muốn tiếp tục là đối tác quan trọng trong liên minh quân sự thành công nhất lịch sử hay muốn mạo hiểm sự an toàn của mối quan hệ đó bằng cách đưa ra quyết định liều lĩnh làm suy yếu liên minh?", Phó tổng thống Pence phát biểu trong cuộc họp bộ trưởng NATO hôm mùng 3 tháng 4.
Đáp trả lời cảnh báo của Phó tổng thống Mỹ xoay quanh hợp đồng mua tên lửa phòng không S-400 Nga, Phó tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Fuat Oktay viết trên mạng xã hội: "Nước Mỹ phải lựa chọn. Họ muốn tiếp tục là đồng minh của Thổ Nhĩ Kỳ, hay sẽ mạo hiểm đe dọa quan hệ hữu nghị bằng việc hợp sức với khủng bố để phá hoại sức phòng thủ của một thành viên NATO".
Mỹ cho rằng S-400 không tương thích với hệ thống phòng không của NATO và cũng là mối đe dọa với tiêm kích tàng hình F-35. Quan chức Mỹ lo ngại việc Thổ Nhĩ Kỳ mua cả F-35 và S-400 có thể giúp Nga tiếp cận với công nghệ tinh vi trên dòng F-35 để tìm cách khắc chế chúng.
Trong khi đó, Ankara liên tục khẳng định quyền lựa chọn đối tác cung cấp vũ khí, cho rằng việc mua S-400 là vấn đề sống còn với nền quốc phòng.
Nền kinh tế bị ảnh hưởng lớn
“Nếu quan hệ Mỹ - Thổ lại thêm xói mòn, khả năng cao đồng lira có thể tiếp tục bị mất giá mạnh so với những tiền tệ chính”, ông Agathe Demarais – nhà kinh tế học châu Âu tại Đơn vị Tình báo Kinh tế (EIU) nhận định.
Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ vốn trong tình trạng suy thoái từ năm 2018. Đồng lira đã mất 36% giá trị so với đồng USD vào cuối năm ngoái. Lạm phát và thất nghiệp đang ở mức hai con số và dự kiến sẽ còn tăng do tăng trưởng kinh tế chậm hơn.
“Trong bối cảnh đó, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tránh đối kháng với Mỹ vì nỗi sợ gây ra một cuộc khủng hoảng tiền tệ khác mà ngành ngân hàng có thể không chống đỡ nổi”, ông Dem Demisis nói.
Các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ cũng được dự báo sẽ hưởng lợi từ các cơ hội liên quan đến tiêm kích F-35 với số tiền lên tới 12 tỷ USD theo tính toán của nhà thầu Lockheed Martin.
Lý do Thổ Nhĩ Kỳ quyết mua S-400
Ông Erdogan đã nhiều lần tuyên bố rằng sẽ không đổi ý về thỏa thuận S-400. Sở dĩ có điều này là bởi Ankara phụ thuộc vào Moscow trong những hoạt động quân sự tại Syria. Hơn nữa, ông Erdogan còn thể hiện mong muốn chứng tỏ với người dân của mình rằng ông không cúi đầu trước áp lực từ phía Mỹ.
Để tìm kiếm hệ thống vũ khí giá tốt nhất, chính trị gia 65 tuổi đã “nhìn ra những lý do về chiến lược địa chính trị để mua hệ thống của Nga, vì dựa vào Nga sẽ giúp Thổ Nhĩ Kỳ đạt được một kết quả triển vọng trong cuộc chiến tranh tại Syria”, bà Amanda Sloat, cựu Phó Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách chính sách Thổ Nhĩ Kỳ chia sẻ.