Ngày 11/10/2019, trên website chính thức của Cơ quan vũ trụ Liên bang Nga (Roscosmos) thông báo tin buồn: Phi hành gia huyền thoại của Liên Xô Alexei Leonov - Người đầu tiên trong lịch sử đi bộ ngoài không gian trong sứ mệnh cách đây 54 năm - đã qua đời ở tuổi 85 tại thủ đô Moskva.
Roscosmos không nêu thông tin về nguyên nhân sự ra đi của Anh hùng Liên Xô Alexei Leonov. Truyền thông Nga cho rằng, ông gặp phải vấn đề về sức khỏe cách đây vài năm.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gửi lời chia buồn tới gia đình Leonov. Ông Putin gọi Alexei Leonov là "Anh hùng dân tộc xuất chúng, một phi hành gia tiên phong cho ngành vũ trụ hiện đại".
Tổng thống Nga Vladimir Putin bắt tay Anh hùng Liên Xô Alexei Leonov (phải) tại Điện Kremlin. Ảnh: Mikhail Klimentyev/AP
Hay tin huyền thoại vũ trụ Alexei Leonov qua đời, Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) khi đó đang đưa tin về sự kiện hai hành gia Mỹ là Christina Koch và Andrew Morgan đi bộ bên ngoài Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), đã tạm dừng phát sóng để thông báo về nỗi mất mát của ngành vũ trụ thế giới nói chung.
Tiểu sử huyền thoại vũ trụ Alexei Leonov
- Sinh ngày 30/5/1934 tại Listvyanka - Mất ngày 11/10/2019 tại Moskva.
- Alexei Leonov là thành viên của biệt đội phi công Không quân Liên Xô gồm 20 người, được đào tạo là những phi hành gia đầu tiên trong lịch sử Liên Xô, trong đó có Yuri Gagarin.
- Thành tích lịch sử: Người đầu tiên trên thế giới đi bộ ngoài không gian; Chỉ huy tàu vũ trụ Soyuz.
- Ông nhận danh hiệu Anh hùng Liên Xô 2 lần, vào năm 1965 và 1975. Và nhận Huân chương Lenin 2 lần, năm 1965 và 1975, cùng rất nhiều huân chương trong/ngoài nước khác.
"Đó là tình cảm cũng như sự tôn vinh với lòng kính trọng cao nhất dành cho tài năng vũ trụ Liên Xô" - Đại diện của Trung tâm chỉ huy mặt đất trạm ISS tại Houston (Mỹ) cho biết.
"Đây là ngày buồn nhất của tập thể các nhà khoa học, kỹ sư đang làm việc trên ISS" - Chỉ huy ISS - Phi hành gia, kỹ sư hàng không Luca Parmitano (thuộc Cơ quan Vũ trụ châu Âu - ESA) cảm nghĩ.
"Sứ mệnh đi bộ ngoài không gian lần đầu tiên trong lịch sử do phi hành gia Alexei Leonov thực hiện cách đây hơn nửa thế kỷ đã mở ra một chương mới cho sứ mệnh du hành vũ trụ của loài người, đưa chúng ta lên Mặt Trăng rồi sau đó sẽ đổ bộ những thiên thể xa xôi hơn hơn nữa ngoài vũ trụ trong những năm tới." - Luca Parmitano gợi nhắc lại sứ mệnh lịch sử của Alexei Leonov.
Ngày 18/3/1965: Lịch sử vũ trụ bước sang trang mới
Tên lửa đẩy Voskhod 11A57 đưa tàu Voskhod 2 nặng 5,6 tấn từ sân bay vũ trụ Baikonur tiến thẳng lên quỹ đạo Trái Đất. Voskhod 2 mang theo hai phi hành gia xuất chúng của Liên Xô là chỉ huy Pavel Belyayev và phi công Alexei Leonov để họ thực hiện sứ mệnh chưa từng có trong lịch sử: Đi bộ ngoài không gian.
Vào lúc 11:32:54 ngày 18/3/1965, sau khi Voskhod 2 tiến vào vùng quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, ở độ cao 500km so với mặt đất, chỉ huy tàu Pavel Belyayev mở chốt gió (airlock) của tàu để đồng đội của anh là Alexei Leonov tiến hành sứ mệnh đi bộ ngoài không gian.
Hai phút sau, phi hành gia Alexei Leonov trôi nổi hoàn toàn trong môi trường phi trọng lực ngoài không gian, với sợi dây bảo hộ dài 5,35m nối với con tàu.
12 phút 9 giây là tổng thời gian đi bộ ngoài không gian mà Alexei Leonov thực hiện khi con tàu Voskhod 2 trôi quanh Trái Đất theo quỹ đạo hình elip ở khoảng cách 500km.
Phi hành gia Alexei Leonov bên ngoài không gian. Ảnh: TASS
Trong lịch sử, chưa một ai từng thực hiện nhiệm vụ này, do đó, đây là một sứ mệnh rủi ro rất cáo bởi không ai biết chuyện gì sẽ diễn ra khi một phi hành gia thay vì được bảo vệ trong tàu vũ trụ đầy đủ thiết bị lại bước trực tiếp ra ngoài môi trường tiềm ẩn quá nhiều nguy hiểm như thế.
Dẫu vậy, sau khi hoàn thành sứ mệnh và trở về Trái Đất an toàn, Alexei Leonov nhớ lại: "Tôi đã bước vào khoảng không rộng lớn đó rồi nhanh chóng bị mê hoặc bởi những vì sao quanh mình. Chưa bao giờ tôi thấy mình gần những vì tinh tú ấy đến vậy. Giữa bốn bề yên ắng, tôi nghe thấy hơi thở và nhịp tim mình ở đó..."
Ít ai biết, bên trong bộ đồ phi hành gia của Alexei Leonov có sẵn một viên thuốc độc Xyanua để ông sử dụng nếu như sứ mệnh trở lại tàu Voskhod 2 thất bại(1). Điều này nhằm tránh đau đớn cho chính Alexei Leonov khi nguồn oxy cạn kiệt dần.
"Thao tác đơn thuần trong môi trường phi trọng lực là chuyện không hề dễ dàng. Chỉ một cái nắm tay trong không gian cũng tương đương với việc kéo một vật nặng 25 kg ở Trái Đất." - Alexei Leonov nói.
Sau sứ mệnh lịch sử năm 1965, phi hành gia Alexei Leonov tiếp tục sự nghiệp vũ trụ của mình với vai trò là chỉ huy tàu vũ trụ Soyuz trong Dự án thử nghiệm Apollo-Soyuz lịch sử năm 1975, sứ mệnh không gian chung của Liên Xô-Mỹ đánh dấu sự hợp tác quốc tế đầu tiên trong không gian.
Ngày nay, Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) - sản phẩm của 15 quốc gia và cơ quan vũ trụ khác nhau từ Mỹ, Nga, Canada, Nhật Bản và châu Âu - chính là thành quả của lần bắt tay vĩ đại đầu tiên đó giữa Mỹ-Xô.
"Là người đầu tiên đi bộ ngoài không gian cách đây hơn nửa thế kỷ và là chỉ huy tàu vũ trụ Soyuz 10 năm sau đó, phi hành gia Alexei Leonov tựa như người dẫn đường cho thế hệ phi hành gia trẻ chúng tôi tiếp bước trong sứ mệnh du hành không gian." - Phi hành gia của NASA Jessica Meir cảm nghĩ.
Tường giải:
(1) Lấy từ nguồn: Trang 138, Cuốn "Survival and Sacrifice in Mars Exploration: What We Know from Polar Expeditions" của Giáo sư Erik Seedhouse, thuộc trường ĐH ERAU (Mỹ).
Bài viết sử dụng nguồn: Independent, The Guardian, Space
* Đọc bài cùng tác giả Trang Ly tại đây.