Hôm qua (16/8), cả thế giới bàng hoàng và đau xót trước thông tin Nữ hoàng nhạc Soul Aretha Franklin qua đời do ung thư tuyến tụy.
Nhiều ngôi sao và nghệ sĩ lớn như Beyonce, Adele, Mariah Carey, Rihanna… đã đồng loạt bày tỏ tiếc thương và đau buồn trước sự ra đi của huyền thoại âm nhạc này.
Đối với nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung , đây là một mất mát lớn, vì tầm vóc của Aretha đã vượt khỏi ranh giới âm nhạc thông thường. Chỉ có bà mới khiến Tổng thống Obama bật khóc khi vừa cất giọng hát.
Nhân vật có tầm vóc "đáng sợ" của lịch sử nước Mỹ: 2 đời tổng thống kính trọng
Ở nước Mỹ, nhắc đến Aretha Franklin là mọi người đều phải kính cẩn nghiêng mình. Đến hai đời tổng thống Mỹ là Bill Clinton và Barack Obama cũng phải kính trọng bà.
Vợ chồng tổng thống Bill Clinton trao huân chương cho Aretha
Nhiều người tự hỏi, tại sao một ca sĩ lại có tầm ảnh hưởng lớn và được kính phục đến vậy? Đó là đặc ân mà hầu như không một ca sĩ nào có được.
Nhưng với người Mỹ, ai cũng hiểu, tầm vóc của Aretha Franklin vốn đã vượt xa ranh giới của một nghệ sĩ đơn thuần để vươn đến bình diện xã hội, văn hóa, lịch sử. Sự nghiệp và cống hiến của bà có tác động mạnh mẽ đến việc định hình văn hóa đương đại.
Aretha Franklin xuất thân là một ca sĩ Gospel, đi hát cho nhà thờ từ khi còn nhỏ. Bà được đánh giá là một thần đồng âm nhạc, khi mới vài tuổi đã tự học piano bằng chính đôi tai của mình, dù chưa hề biết chơi đàn.
Tới năm 18 tuổi, Aretha mới bắt đầu bước chân vào phòng thu và ngay lập tức giành được nhiều thành công vang dội. Bất chấp thái độ phân biệt chủng tộc và kì thị màu da lúc bấy giờ, bà vẫn nổi tiếng nhanh chóng và phủ sóng khắp các chương trình ca nhạc.
Trong suốt sự nghiệp của mình, Aretha đã thu âm hàng trăm ca khúc và trình diễn tại nhiều sân khấu có tính chất đặc biệt như lễ tang của các vĩ nhân, lễ nhậm chức của các đời tổng thống, buổi tiệc của chính phủ, hay các buổi biểu tình, đấu tranh xã hội…
Âm nhạc của Aretha có nội dung rộng lớn, mang tính xã hội cao, từ tình yêu, gia đình tới tôn giáo, nhân quyền, nữ quyền, chống phân biệt chủng tộc, đấu tranh giai cấp...
Bởi vậy, bà là nữ ca sĩ độc lập duy nhất được tạp chí Times bầu chọn vào danh sách 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất thế kỉ 20, đứng chung với các vĩ nhân như Mao Trạch Đông, Lenin, Nelson Mandela, Einstein…
Tổng thống Obama đã từng bật khóc khi nghe Aretha hát. Ông nói: "Lịch sử nước Mỹ đứng lên khi Aretha cất giọng. Không ai thể hiện tinh thần của người Mỹ gốc Phi, của nhạc Blues, R&B, Rock and Roll trọn vẹn như bà.
Aretha đã biến nỗi buồn, gian khó thành một thứ đầy vẻ đẹp, sức sống và hy vọng".
Tổng thống Obama khóc khi nghe Aretha hát
Aretha là ca sĩ đại chúng hiếm hoi nhận được nhiều bằng đại học nhất. Bà có tới 4 bằng tiến sĩ danh dự từ 4 trường đại học danh tiếng của nước Mỹ, cùng nhiều bằng danh dự khác. Trong đó, có một bằng danh dự của Đại học Harvard.
Aretha nhận bằng tiến sĩ danh dự của đại học Harvard
Bà cũng là nữ ca sĩ đầu tiên được vinh danh tại Bảo tàng Rock’n Roll và Đại sảnh danh vọng huyền thoại Rock’n Roll.
Không những thế, Aretha còn được nhận Huy chương Quốc gia về Nghệ thuật và Huy chương Tự do của tổng thống. Tên của bà thậm chí đã được đặt tên cho một con đường và một tiểu hành tinh.
Aretha được đánh giá là "tiếng nói của phong trào dân quyền, tiếng nói của nước Mỹ" và "biểu tượng của sự bình đẳng màu da".
Nước Mỹ gọi bà là "ca sĩ có tầm vóc đáng sợ nhất".
Người thầy huyền thoại của mọi thế hệ ca sĩ
Aretha được cho là một trong những người có công lớn kiến tạo, định hình nền âm nhạc đại chúng thế giới trong thập niên 70, với các dòng chủ đạo là Soul, R&B, Jazz, Blues.
Tầm ảnh hưởng của bà bao trùm lên nhiều thế hệ ca sĩ sau này, từ Whitney Houston, Mariah Carey, Celine Dion tới Beyonce, Christina Aguilera, Rihanna, Adele, Lady Gaga…
Ngay cả ở Việt Nam, cũng có nhiều ca sĩ chịu ảnh hưởng và học hỏi từ Aretha như Mỹ Linh, Thu Minh, Dương Hoàng Yến…
Aretha được đánh giá là có khả năng cảm nhạc thượng thừa, khiến giới Opera cũng phải ghen tị. Bà sở hữu hàng nghìn loại tiết tấu, giai điệu trong người và cứ mỗi lần biểu diễn hay thu âm lại sáng tạo đến không tưởng.
Khả năng chơi piano và ca hát với cảm nhạc thượng thừa của Aretha Franklin
Các kĩ thuật, lối hát, nhả chữ và xử lí ca khúc, cũng như tạo lập hòa thanh, nhịp phách, biến tấu, đảo phá giai điệu, luyến láy của Aretha ảnh hưởng mạnh mẽ tới các dòng nhạc đại chúng sau này, chứ không riêng gì R&B/Soul.
Không có Aretha, chưa chắc đã có Whitney, Mariah, Beyonce và lối hát R&B hiện đại.
Nhờ đó, Aretha đã được đề cử tới 40 lần và đoạt 18 giải Grammy. Trong đó, có một giải Huyền thoại và một giải Thành tựu trọn đời.
Bà cũng được tạp chí Rolling Stones xếp thứ nhất trong top 100 ca sĩ có ảnh hưởng nhất mọi thời đại.
Whitney Houston gọi Aretha là mẹ đỡ đầu, còn Mariah Carey gọi bà là thần tượng ảnh hưởng lớn đến cô.
Nhà phê bình âm nhạc Richie Unterberger đánh giá Franklin là "một trong những người khổng lồ về nhạc Soul, và thực sự là toàn thể nhạc pop Mỹ. Aretha thường được xem là ca sĩ kiêm nhạc sĩ tuyệt vời vì "tính linh hoạt về giọng hát, trí thông minh trong diễn đạt và tài năng piano khéo léo của cô ấy".
Giọng hát quý hiếm bậc nhất ít ai có
Ngoài tài năng âm nhạc, điều công chúng ngưỡng mộ nhất ở Aretha là chất giọng đẹp và quý hiếm bậc nhất của bà.
Aretha sở hữu loại giọng Falcon Soprano (Nữ cao chim ưng). Đây là loại giọng lai giữa nữ trung và nữ cao mang hơi hướng kịch tính. Bởi thế, giọng hát của bà vô cùng đa dạng, linh hoạt.
Aretha có thể xuống trầm tận G2 tối, dày và nặng như một giọng nam trung và hát quãng trung khá dày. Nhưng bà lại có thể vươn đến những nốt cực kì cao bằng giọng thật (tận D6), mà ngay cả một nữ cao thông thường cũng không lên được.
Quãng giọng khác người của Aretha Franklin
Âm sắc giọng của Aretha thời hoàng kim đẹp lộng lẫy. Nó sáng choang như pha lê, trong vắt như nước suối, vang xa như chuông khánh và lanh lảnh như chim hót. Chất giọng này khác biệt với mọi ca sĩ da màu khác, nhưng cũng không giống bất cứ ca sĩ da trắng nào.
Giọng hát Aretha rất dày, mạnh mẽ, man dại và nội lực đến đậm màu kịch tính. Nó đanh thép, đặc quánh ở mọi nốt cao, nhưng vẫn giữ được sự trong trẻo, vang sáng, không hề tối hay thô như các giọng kịch tính khác.
Giọng hát đẹp lộng lẫy của Aretha Franklin
Aretha là một bậc thầy về kĩ thuật, mà ngay cả các diva như Whitney, Mariah hay Mỹ Linh, Thu Minh đều đang học hỏi. Bà sở trường ở các nốt belt cao mixed voice từ E5 tới A5, đẹp một cách chuẩn mực.
Khi belt nốt cao, Aretha đạt tới vị trí âm thanh đẹp nhất, ở cả head-dominant lẫn chest-dominant. Nhờ support hơi thở vững vàng, kiểm soát thanh quản tốt, đặt lưỡi và khẩu hình chuẩn… bà có thể cộng hưởng tối ưu, để tạo ra luồng âm thanh vang dội, bão tố.
Aretha trong sự kính trọng của đàn em
Aretha cũng thuộc hàng sư phụ trong việc chạy nốt, melisma, scatsinging, với sự linh hoạt "ảo diệu". Bà sáng tạo ra hàng trăm kiểu chạy nốt khác nhau, với tính nhạc cảm điêu luyện.
Không những vậy, Aretha còn có lối biểu diễn vô cùng man dại, khoáng đạt, tràn ngập năng lượng. Bà hát như rút ruột rút gan và hát bằng cả trái tim, để tạo ra những cơn bão cảm xúc, khiến khán giả phải đam mê.
Âm nhạc của Aretha vừa phiêu lãng, sâu lắng lại vừa nổi loạn, hừng hực. Nó đưa người ta đến nhiều cung bậc cảm xúc và ảnh hưởng mạnh mẽ tới văn hóa đại chúng của toàn thế giới.