1. Từ trường Trái Đất mất dần sức mạnh một cách bí ẩn
Dữ liệu vệ tinh mới từ Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) tiết lộ rằng từ trường Trái Đất tại khu vực kéo dài từ Nam Mỹ đến phía tây nam châu Phi, gọi là Vùng dị thường nam Đại Tây Dương, đang suy yếu một cách bí ẩn. Điều đáng lo ngại là khu vực từ trường suy yếu đang tiếp tục mở rộng hơn.
Lâu nay, từ trường Trái Đất đóng một vai trò rất quan trọng trong việc trở thành tấm chắn vô hình, bảo vệ sự sống Trái Đất khỏi gió Mặt Trời và bức xạ vũ trụ từ các hạt năng lượng cao - đó là chưa kể đến vai trò xác định phương hướng của con người và các loài động vật nhờ từ trường. Do đó, bất kỳ sự suy giảm sức mạnh nào đó của từ trường cũng là một sự kiện quan trọng mà giới khoa học cần theo dõi chặt chẽ.
Bởi lẽ, những thay đổi này đóng vai trò quan trọng đối với sự sống trên hành tinh. Nói một cách đơn giản, nếu không có "lớp áo giáp" khổng lồ này, các hạt năng lượng Mặt Trời sẽ dễ dàng "tấn công" con người, sinh vật sống khác, khiến con người dễ bị ung thư, đột biến gen...
Theo đánh giá của ESA, tình trạng hiện tại chưa có gì đáng báo động (đến sự sống và sức khỏe con người), tuy nhiên, việc từ trường suy giảm tại khu vực rộng lớn phía trên Nam Mỹ đến phía tây nam châu Phi đã khiến các vệ tinh và tàu vũ trụ quay quanh Trái Đất gặp trục trặc kỹ thuật.
Vùng dị thường nam Đại Tây Dương (SAA), màu xanh đậm. Nguồn: Bộ phận địa kỹ thuật, không gian DTU / ESA
Tác động của từ trường yếu đến vệ tinh, tàu vũ trụ ra sao?
Từ trường yếu cho phép các hạt tích điện mạnh từ những cơn gió Mặt Trời chết chóc lọt qua lá chắn bảo vệ của Trái Đất. Nếu tàu vũ trụ và vệ tinh trong quỹ đạo thấp của Trái Đất (ở độ cao 2.000 km) bị tấn công bởi các hạt này, chúng sẽ bị mất kiểm soát.
Các hạt này có thể gây ra vấn đề với các hệ thống điện tử trên tàu, thu thập dữ liệu bị gián đoạn và khiến các linh kiện máy tính đắt tiền trên tàu vũ trụ như Kính viễn vọng Không gian Hubble bị chóng hỏng. Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) lưu ý rằng các vệ tinh bay qua khu vực này "có nhiều khả năng gặp trục trặc kỹ thuật", giống như các trục trặc máy tính ngắn có thể làm gián đoạn liên lạc.
Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) cũng có thể bị ảnh hưởng bởi sự bất thường của Vùng dị thường Nam Đại Tây Dương. Theo một nghiên cứu năm 2018, khi tàu vũ trụ đi qua vùng này, bản thân ISS và các phi hành gia sống trên đó bị tiếp xúc với "vài phút bức xạ mạnh mỗi lần" một ngày.
Hiện tại, các nhà khoa học đang nghiên cứu Vùng dị thường nam Đại Tây Dương (SAA) để tìm hiểu nguyên nhân khiến từ trường suy giảm sức mạnh. Thực chất, đây không phải là lần đầu tiên các nhà khoa học chứng kiến "căn bệnh" của từ trường Trái Đất.
Trong hai thế kỷ qua, từ trường của Trái Đất tại Vùng dị thường nam Đại Tây Dương đã mất trung bình khoảng 9% sức mạnh, ESA cho biết, khoảng 24.000 nanotela xuống còn 22.000 nanotela trong 50 năm qua. [Nanotela (viết tắt: nT) là đơn vị đo cường độ cảm ứng từ].
Chính xác tại sao điều này xảy ra vẫn còn là một bí ẩn. Thực tế chứng minh rằng, vệ tinh của Trái Đất khi bay qua khu vực rộng lớn này đều bị hư hỏng, nhiễu loạn. Thậm chí, máy tính của các phi hành gia trên tàu con thoi khi di chuyển qua khu vực này đều bị đánh sập. Do chưa khám phá hết bí ẩn của SAA cũng như những thiệt hại mà nó mang lại, người ta đã gọi Vùng dị thường Nam Đại Tây Dương là "Tam giác quỷ Bermuda trên không".
2. Sự dị thường của "Tam giác quỷ Bermuda trên không"
Từ trường của Trái Đất được tạo ra bởi dòng điện từ một khối sắt lỏng khổng lồ xoáy bên trong lõi ngoài của hành tinh chúng ta, nằm cách bề mặt Trái Đất khoảng 3.000 km.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng từ trường của Trái Đất trong tình trạng thay đổi liên tục, và cứ sau vài trăm nghìn năm, từ trường sẽ bị đảo cực. Đảo cực địa từ là sự thay đổi hướng của từ trường Trái Đất (nghĩa là vị trí bắc từ và nam từ thay đổi cho nhau). Quá trình này diễn ra ít nhất trong 1.000 năm.
Do đó, theo các nhà khoa học, có thể nguyên nhân từ trường suy giảm sức mạnh đến từ phần lõi ngoài của Trái Đất - nơi sinh ra từ trường.
Từ trường của Trái Đất được tạo ra bởi dòng điện từ một khối sắt lỏng khổng lồ xoáy bên trong lõi ngoài của hành tinh. Ảnh minh họa: Internet
Tuy nhiên, giới nghiên cứu chưa hoàn toàn hiểu rõ ràng rằng làm thế nào quá trình đảo cực địa từ đó có thể được gắn với những gì đang xảy ra tại Vùng dị thường nam Đại Tây Dương.
Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là "Tam giác quỷ Bermuda trên không" này không ngồi yên. Kể từ năm 1970, vùng dị thường này không chỉ phát triển về quy mô, mà còn có xu hướng di chuyển về phía tây với tốc độ khoảng 20 km mỗi năm. Nhưng đó không phải là tất cả.
Dữ liệu mới nhất từ vệ tinh Swarm của ESA cho thấy trong vòng 5 năm qua, một dị thường thứ hai (vùng từ trường bị suy yếu sức mạnh) đã bắt đầu mở ra một cách bất thường.
Nhà nghiên cứu địa chất học Jürgen Matzka từ Trung tâm nghiên cứu khoa học địa chất Đức cho biết: "Vùng dị thường thứ hai ở phía đông của nam Đại Tây Dương đã xuất hiện trong thập kỷ qua và trong những năm gần đây nó đang suy giảm một cách mạnh mẽ. Thách thức của các nhà khoa học bây giờ là tìm hiểu quá trình vận hành bên trong lõi Trái Đất để tìm ra lời giải thích cho những biểu hiện lạ thường này của từ trường".
Tuy nhiên, lõi Trái Đất là một "vùng cấm địa" thách thức công nghệ và sự hiểu biết của loài người, bởi không chỉ nằm sâu từ 3.000 km trở đi, nó còn nóng ngang bề mặt Mặt Trời (khoảng 5000 độ C). Đó là lý do, bí ẩn về lõi Trái Đất, từ trường mà nó sinh ra tiếp tục đang khiến giới khoa học điên đầu.
3. Điều gì sẽ xảy ra nếu từ trường đảo cực?
Trong lịch sử Trái Đất diễn ra trong khoảng 83 triệu năm qua, hiện tượng đảo cực địa từ xảy ra trên 180 lần, với chu kỳ trung bình khoảng 450.000 năm đến hàng chục triệu năm xảy ra một lần. Lần gần đây nhất hiện tượng đảo cực địa từ xảy ra là cách đây 780.000 năm.
Quá trình từ trường đảo chiều là lúc cường độ của từ trường yếu nhất, điều này có thể khiến các hạt năng lượng cao từ Mặt trời và không gian ồ ạt xâm nhập vào Trái Đất khiến tầng Ozone bị thủng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người.
Nhờ có từ trường mà la bàn của con người mới hoạt động được. Nếu từ trường đảo chiều, một điều chắc chắn là nhiều loài động vật sẽ bị mất phương hướng. Các phương tiện, vệ tinh, mạng lưới điện... đều bị tác động nặng nề.
Nếu nói đến tận thế do đảo cực địa từ xảy ra thì điều này chưa có cơ sở vì trong quá khứ, các hiện tượng đảo cực không dẫn đến kịch bản này. Tuy nhiên, chúng ta vẫn phải nhìn nhận rằng, khi từ trường (tấm chắn bảo vệ Trái Đất) bị sụt giảm, con người và sinh vật sống sẽ ít nhiều bị ảnh hưởng.
Bài viết sử dụng nguồn: Sciencealert
* Đọc bài cùng tác giả Trang Ly tại đây.