Phương án thuận lợi
Trước viễn cảnh thỏa thuận thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ đang lâm vào bế tắc, chắc chắn ông Trump sẽ đang cân nhắc tới những bước tiếp theo để kìm hãm sự phát triển của Bắc Kinh. Và có lẽ, ông Trump nên tính tới một phương án mà ông chưa bao giờ sử dụng: kêu gọi Châu Âu "tham chiến".
Nếu đặt trong bối cảnh 5 năm trước đây, ý tưởng này sẽ khiến nhiều người tỏ ra hoài nghi. Mối quan hệ truyền thống giữa Châu Âu - Trung Quốc luôn là một mối hợp tác kinh tế thân thiết, đặc biệt đối với các quốc gia xuất khẩu nhiều như Đức.
Quan hệ Châu Âu - Trung Quốc đã lớn tới mức mà nhiều quốc gia EU tin rằng việc cộng tác lâu dài sẽ giúp giảm những thách thức về an ninh và chính trị đối với các bên liên quan.
Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, Đức - cùng với một số nước Châu Âu khác - đã trải qua "cuộc thức tỉnh chiến lược".
Các nhà lập pháp Đức - cùng một số lãnh đạo trong ngành công nghiệp - đã lên tiếng nhiều hơn về hoạt động thương mại nguy hiểm của Trung Quốc, đặc biệt trong việc cưỡng ép chuyển giao công nghệ. Người Đức bắt đầu gọi Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh có hệ thống". Một số các nước khác thuộc Liên minh Châu Âu cũng đồng ý như vậy.
Điều này sẽ đặt các quốc gia Châu Âu - vốn là những đồng minh thân cận nhất của Mỹ - ở vị thế phù hợp nhất để cùng Washington đối đầu với Trung Quốc về mặt thương mại, những chính sách gây bất ổn Châu Á và mô hình chính trị mà Bắc Kinh đang tuyên truyền trên khắp thế giới.
Ảnh minh họa: Getty Images
Hiện tại, Mỹ và các nước Châu Âu lại bị cuốn vào những vòng xoáy về chi tiêu quân sự, mất cân bằng cán cân thương mại xuyên Đại Tây Dương và rắc rối với thỏa thuận hạt nhân Iran. Sự xao nhãng và chia rẽ chính là điều mà Trung Quốc muốn thấy ở hai bờ Đại Tây Dương.
Về vấn đề Trung Quốc, Châu Âu dường như đang bị đặt vào vị thế của những quan sát viên. Các quan chức của chính quyền ông Trump hầu như không bao giờ thông báo với các đồng minh về chính sách đối phó với Trung Quốc của Mỹ hay đề xuất bất cứ thứ gì giống như một chiến lược đồng minh xuyên Đại Tây Dương.
Sai lầm của ông Trump
Khi chính quyền ông Trump tiếp cận Châu Âu để thảo luận về Trung Quốc, các cuộc đối thoại dường như đều tập trung về việc thắt chặt kiểm soát đầu tư và ngăn cản công ty công nghệ viễn thông Huawei trong việc xây dựng mạng lưới 5G.
Tuy nhiên, việc ông Trump đe dọa cắt đứt hoạt động chia sẻ tình báo với bất kì đồng minh nào hợp tác xây dựng cơ sở hạ tầng viễn thông với Huawei là một chiến lược sai lầm.
Các quốc gia Châu Âu đã quá mệt mỏi khi phải nghe theo mệnh lệnh từ nước Mỹ, và đây là điều khiến những nước này muốn "bỏ ngoài tai" Mỹ trong các vấn đề như Huawei.
Do đó, ông Trump cần bắt đầu mọi thứ lại từ đầu. Mỹ và Châu Âu cần ngồi vào bàn đàm phán như những đối tác đích thực và bắt đầu đối thoại nhiều hơn về tham vọng công nghệ, chính trị, kinh tế và kĩ thuật của Trung Quốc.
Ảnh minh họa: Getty Images Plus
Ít nhất, hai bên cần phải chia sẻ những nghiên cứu và tìm hiểu về ảnh hưởng của Trung Quốc trong mọi lĩnh vực, từ trí tuệ nhân tạo cho tới công nghệ tình báo. Bên cạnh đó, Mỹ và Châu Âu cần chú trọng củng cố quan hệ thương mại và tạo ra dự án đối trọng với Sáng kiến Vành đai Con đường của Trung Quốc.
Cách tốt nhất để Mỹ và Châu Âu có thể cạnh tranh với Trung Quốc là giải quyết mâu thuẫn thương mại song phương. Hai phía càng đe dọa và đáp trả nhau càng gay gắt bằng thuế quan, Trung Quốc càng có nhiều khoảng trống để phát triển. Khi Mỹ và Châu Âu bắt tay, hai bên có thể mời gọi cả Nhật Bản và các đối tác khác trong quá trình củng cố sức mạnh và ảnh hưởng về kinh tế của Phương Tây.
Hợp tác sâu rộng hơn có thể sẽ là mục tiêu mới đối với các quốc gia ở hai bên bờ Đại Tây Dương. Hồi tháng 3, khi Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tới thăm Paris, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã mời Thủ tướng Đức và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu cùng góp mặt.
Thông điệp của ông Macron khá rõ ràng: thay vì đối đầu với từng thành viên đơn lẻ trong EU, Trung Quốc sẽ phải đối phó với một khu vực Châu Âu đoàn kết. Mỹ và Châu Âu cũng có thể gửi đi thông điệp tương tự.
Những động thái thiết thực nhất
Một trong những lĩnh vực khác cần xử lí là Sáng kiến Vành đai Con đường của Trung Quốc - một hệ thống các dự án liên kết cơ sở hạ tầng khổng lồ nối các quốc gia xuyên Châu Á, Châu Phi và Châu Âu. Rất nhiều dự án trong số này cần nguồn đầu tư lớn. Tuy nhiên, một số lại thiếu minh bạch, khiến các nước nhận đầu tư ngập trong nợ nần. Xét tới khoản đầu tư của Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ có thể sẽ khó có dự án để đối trọng.
Hoặc bên cạnh đó, liên minh Mỹ - EU có thể giúp các quốc gia tham gia Vành đai Con đường tránh những cạm bẫy.
Năm ngoái, Bộ Ngân khố Mỹ đã gửi một đội ngũ đánh giá tới Myanmar để tránh những thách thức tới từ "bẫy nợ".
Châu Âu cũng có thể làm điều tương tự, ví dụ như gửi các đội ngũ tới Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Italy và Serbia - những nước đã kí thỏa thuận với Trung Quốc.
Ông Trump đã đúng khi cho rằng Mỹ đang trong thời kì phù hợp nhất để cạnh tranh về sức mạnh với Trung Quốc.
Tuy nhiên, điều sai lầm rõ ràng nhất là Mỹ đã khước từ "cộng đồng quốc tế" - những quốc gia có thể giúp đỡ Mỹ trong cuộc chiến lần này. Nếu tổng thống Trump thực sự nghiêm túc về việc đối đầu với Trung Quốc, ông cần làm nhiều hơn để thu hút đồng minh.
Hợp tác với Châu Âu không phải chuyện dễ dàng. Hai bên chưa bao giờ có điểm chung về chính sách đối với Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực an ninh. Châu Âu không có những lực lượng như Mỹ đã triển khai ở Châu Á và cũng không có cam kết về mặt an ninh với Mỹ.
Kể cả trong nội bộ Châu Âu cũng có những quốc gia với cách tiếp cận khác biệt đối với vấn đề Trung Quốc. Dù sao đi chăng nữa, Châu Âu và Mỹ vẫn cần tìm những điểm chung và cộng tác trong cuộc đối đầu khốc liệt với Bắc Kinh.