Tại Diễn đàn Khu vực ASEN (ARF) ngày 6-8, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cáo buộc Bắc Kinh hạn chế tự do hàng hải, hàng không tại vùng tranh chấp ở biển Đông dù Bắc Kinh luôn khẳng định các hoạt động đó không bị cản trở.
“Tôi phải nói thẳng thắn rằng Washington sẽ không chấp nhận hạn chế về tự do hàng hải, hàng không và các hoạt động sử dụng hợp pháp khác trên biển Đông” - Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh.
Hơn nữa, ông Kerry quan ngại việc xây dựng các cơ sở của Trung Quốc cho “mục đích quân sự” tại các đảo nhân tạo đang làm gia tăng căng thẳng và có nguy cơ khiến các bên tuyên bố chủ quyền khác “quân sự hóa” theo.
Trong một tuyên bố đưa ra trước nửa đêm 6-8, Bộ Ngoại giao Trung Quốc không đả động tới phát biểu của ông Kerry song "tố" Bộ trưởng ngoại giao Philippines Albert del Rosario “tấn công” chính sách về biển Đông của Bắc Kinh và nhận được sự hỗ trợ từ Nhật Bản.
Một nhà ngoại giao có mặt trong phòng họp thuật lại với Reuters rằng phía Trung Quốc đã nổi giận khi ông Rosario trình bày về vụ Manila kiện Bắc Kinh ra tòa án quốc tế, đồng thời cáo buộc Trung Quốc hủy hoại môi trường đại dương trong khu vực thông qua hoạt động cải tạo đất.
Đáp trả, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói nước này "không chấp nhật bất cứ phán quyết nào". Ông Vương nhắc lại những tuyên bố ngỡ như rót mật vào tai:
“Trước hết, tình hình biển Đông hiện nay nhìn chung là tương đối ổn định, không có khả năng xảy ra một cuộc đụng độ lớn. Trung Quốc phản đối bất cứ những phát ngôn nào không mang tính xây dựng cùng những hành động gây chia rẽ, phóng đại mâu thuẫn hay tạo ra căng thẳng”.
Không chỉ vậy, ông Vương "la làng" rằng Trung Quốc thật sự là nạn nhân ở biển Đông song “vì mong muốn duy trì và bảo vệ hòa bình và ổn định”, Bắc Kinh đã giữ một thái độ kiềm chế ở vùng biển này.
Tiếp đó, ông Vương quay sang chỉ trích Nhật Bản. Ông tố Nhật Bản đang tiếp tục xây dựng, mở rộng thềm lục địa của bãi đá ngầm Okinotori để thực thi yêu sách lãnh thổ của mình.
Trung Quốc trước đó đã từ chối công nhận tuyên bố của Tokyo về vùng đặc quyền kinh tế xung quanh Okinotori.
Theo Reuters hôm 6-8, Nhật Bản đang cân nhắc tặng Philippines 3 máy bay Beechcraft TC-90 King để tuần tra biển Đông. Đây được xem là một lựa chọn thay thế loại máy bay trinh sát P3-C mà Manila muốn có để theo dõi hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc.
Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Philippines tuyên bố chính phủ Nhật Bản đã thông qua gói cho vay ưu đãi 240 tỉ yen (tương đương 2 tỉ USD) nhằm nâng cấp hệ thống đường sắt nước này. Đây được xem là hỗ trợ lớn nhất của Nhật Bản từ trước đến nay cho một dự án quốc gia ở Đông Nam Á.
