“Người đàn ông có 2 bà vợ”
Sau chiến dịch không kích "giải cứu" Assad, Nga tiếp tục tìm kiếm các giải pháp chính trị cho cuộc chiến ở Syria, với hi vọng củng cố vị trí cường quốc thế giới của mình.
Tuy nhiên, nhìn vào lịch sử hoạt động chính trị của Assad, ông này rất dễ khiến các cuộc đàm phán mà Nga cố công theo đuổi "chìm xuồng".
Như một số nhà ngoại giao nhận định, bắt tay thỏa thuận không phải là "gu" của Assad.
Chiến dịch không kích của Nga ở Syria khiến Assad ngày càng phụ thuộc vào Moscow cả về quân sự, chính trị lẫn tài chính, song cũng giúp quân chính phủ mạnh lên, củng cố sự tự tin và tham vọng của Assad.
Giáo sư David W.Lesh tại Đại học Trinity (Mỹ), một người viết tiểu sử về Assad và đã nhiều lần gặp gỡ nhà lãnh đạo Syria cùng giới chức cấp cao nước này, nhận định:
"Rõ ràng là Putin nghĩ rằng Syria cần Nga hơn bất cứ điều gì khác. Tuy nhiên, Assad và thân tín của mình có thể suy nghĩ một cách đầy kiêu ngạo theo chiều hoàn toàn ngược lại".
Luật sư người Lebanon Bushra Khalil, người từng tiếp xúc lâu năm với giới quyền lực trong chính phủ Syria và trong nhiều tuần gần đây đã gặp gỡ một vài quan chức cấp cao nước này, mô tả, tâm trạng của giới cấp cao Syria rất vui vẻ.
Các cố vấn của Assad tin rằng, Tổng thống Syria không những đã vượt qua "giai đoạn nguy hiểm" để tiếp tục lãnh đạo đất nước, mà khả năng "chống lại cả thế giới" sẽ khiến ông này trở nên nổi bật hơn bao giờ hết và trở thành "nhà lãnh đạo khu vực".
Mặc dù khẳng định rằng những hỗ trợ từ phía Nga đối với Syria không hề suy giảm, song theo bà Khalil, Syria tự tin tới vậy vì đã có "quân bài hộ mệnh": Đó là mối quan hệ thân thiết hơn với Iran và khả năng "tung hứng" với 2 đồng minh hoàn toàn khác nhau.
Nữ luật sư người Lebanon ví von: "Họ giống như một người đàn ông có 2 bà vợ, mỗi người đều có thứ bạn thích".
Ông Assad rất tự tin về số phận của mình. Ông này từng tuyên bố "trong 10 năm nữa, tôi vẫn muốn là người cứu và bảo vệ Syria".
Những thông tin bà Khalil chia sẻ với trạng thái tâm lý của giới cấp cao Syria cũng như cách thức hoạt động của chính quyền Syria tương tự như rất nhiều người, ủng hộ có - chỉ trích cũng có, từng gặp Assad hoặc các cố vấn của ông ta trong vài tháng trở lại đây.
Những người này - các học giả, nhân viên nhân đạo, đối tác người Syria, giới ngoại giao và quan chức từ Nga, Iran, Hezbollah - đều cho rằng nhà lãnh đạo Syria là chuyên gia trong việc "khích" 2 đồng minh tranh cãi với nhau để đứng giữa hưởng lợi.
Assad và thân tín của ông ta cũng thường từ chối thỏa hiệp, ngay cả khi mọi chuyện dường như xấu đi, còn nếu buộc phải đi tới thỏa thuận nào đó thì sẽ cố tình trì hoãn, làm phức tạp tình hình nhằm "câu giờ" cho tới khi Assad cải thiện tình hình.
“Câu giờ” để giữ “lõi quyền lực”
Putin bắt tay với Mỹ, trở thành nhân tố chính trong việc đạt tới giải pháp chính trị cho Syria, dường như là để quay trở lại chính trường trong tâm thế của người chiến thắng.
Một số nhà ngoại giao đánh giá, khái niệm chiến thắng của Nga là một giải pháp thông qua thương lượng mà ở đó, Assad vẫn tạm thời nắm quyền, song vẫn sẽ chấp nhận việc nhà lãnh đạo Syria phải từ bỏ "ngôi vương" sau đó.
Iran dường như lại mong muốn Assad sẽ tiếp tục giữ vị trí Tổng thống, song rõ ràng là, chỉ có sự hỗ trợ của Tehran không thôi - không có không quân Nga yểm trợ - thì không đủ để quân chính phủ Syria có thể đạt được bước tiến.
Vì thế, ông Lesch nhận định, Assad có thể nhận ra rằng ông ta sẽ buộc phải tham gia vào một quá trình chính trị nào đó, ít nhất là để làm hài lòng Putin.
Tuy nhiên, chính quyền Syria có thể "dền dứ", làm phức tạp quá trình này, ví như sẽ nói "không" tới 49 lần trước khi gật đầu ở lần thứ 50.
Theo ông này, Assad "có khả năng nghĩ tới việc thao túng hệ thống (chính quyền) sao cho phần lõi quyền lực hiện đang tồn tại vẫn sẽ được giữ vững".
Theo giới phân tích, một vấn đề khác là, Assad, cũng như cha mình, cố tình tạo ra một hệ thống chính quyền chỉ phụ thuộc vào một nhà lãnh đạo duy nhất, hoàn toàn không có các cấp phó hoặc tổ chức nào đủ mạnh.
Sau 5 năm nội chiến với đầy biến động, Assad đã chứng tỏ được rằng mình sẽ là người sống sót cuối cùng.
Trong khi đó, đối thủ của ông, cả trong nước lẫn quốc tế, đều hết lần này tới lần khác đánh giá thấp việc Assad sẵn sàn sử dụng vũ lực để bảo vệ quyền lực của mình, cũng như quyền lực của các lực lượng cốt lõi, trung thành với chính phủ.
Bộ trưởng Nội vụ Mohammad al-Shaar vẫn làm việc nhiều giờ liền và ngủ gục trên văn phòng chật ních giấy tờ, dù rằng từng trải qua 3 lần bị ám sát.
Anh trai Assad, dù bị thương, song vẫn là một vị tướng đầy quyền uy. Assad vẫn họp với những "cận thần" của mình với chỉ một đội ngũ an ninh rất nhỏ, tới mức mà, một vài vị khách gần đây còn đùa rằng, họ có thể mang theo súng và đi vào vào cung điện của Tổng thống.
Các lực lượng đối lập cũng đã tính toán nhầm khi không nghĩ rằng, rất nhiều dân thường Syria, bao gồm cả những người không thích Assad sẵn sàng chấp nhận duy trì tình trạng như hiện nay, bởi họ lo sợ về sự thay đổi không chắc chắn.
Ông Assad là một chuyên gia trong việc câu giờ. Quan chức của ông ta xuất hiện trong các cuộc hòa đàm, song lại từ chối thương lượng.
Họ hứa chung chung rằng sẽ cho phép hoạt động cứu trợ nhân đạo tiếp cận những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề, song lại từ chối rất nhiều yêu cầu cụ thể.
Và Assad cũng "câu" đủ giờ để Mỹ và phương Tây, từ chỗ "hô hào" Assad từ chức là điều kiện tiên quyết cho các giải pháp ở Syria, tới nay đã tin rằng, ông này đóng một vai trò nhất định trong quá trình chuyển đổi.
Assad và các đồng minh của mình tin rằng, giờ đây phương Tây cần ông ta để kiểm soát biên giới Syria trong cuộc chiến chống IS và ngăn dòng chảy người tị nạn.
Một cựu quan chức phương Tây từng có dịp tiếp xúc với Assad và các cố vấn của ông này cho rằng, Assad đã ôm những hi vọng không thực tế về việc lôi kéo Mỹ đứng về phía mình.
Thế nhưng, phương Tây, và ngay cả Nga, cũng ảo tưởng rằng có thể chia rẽ được "lõi quyền lực" ở Syria.
