Cuối một ngày làm việc như bao ngày khác, anh Igor Slyusar và hai đồng nghiệp ngồi trong một quán yên tĩnh ở Đông Ukraine nhấp từng ngụm café, từ chối lời đề nghị dùng loại mạnh hơn thứ thức uống chứa caffein trên bàn.
“Thứ mà chúng tôi đang làm rất khắc nghiệt, cả về thể chất lẫn tinh thần… Chúng tôi không cần thêm đồ uống có cồn. Nó chỉ làm chuyện tồi tệ hơn thôi”, anh Slyusar nói.
Được đào tạo trở thành một nhà kinh tế, nhưng với niềm đam mê lịch sử quân đội, người đàn ông 40 tuổi từng đến thăm nhiều chiến trường của Ukraine trong chiến tranh thế giới thứ hai.
Những chuyến đi trong quá khứ cho anh những kỹ năng cần thiết để áp dụng trên vùng mặt trận của cuộc xung đột đẫm máu đang diễn ra tại châu Âu.
Trong vai trò là một nhà nghiên cứu không chuyên, thứ mà Slyusar thường phát hiện trước đây là hài cốt của binh sĩ Xô viết đã ngã xuống hơn 70 năm về trước.
Còn giờ đây, cuộc tìm kiếm của anh và đồng đội dẫn đến những thời khắc cuối cùng của binh sĩ Ukraine ở miền Đông, giữa lúc gia đình họ vẫn đang chờ đợi một sự trở về trong tuyệt vọng.
Slyusar là một trong khoảng 30 tình nguyện viên của tổ chức tự gọi là Tulip Đen, làm nhiệm vụ băng qua vùng lãnh thổ do lực lượng nổi dậy kiểm soát để tìm kiếm thi thể các binh sĩ Ukraine.
Cái tên Tulip Đen xuất phát từ tên của loại máy bay Liên Xô mang thi thể lính Hồng quân từ Afghanistan trở về nhà trong những năm 80 của thế kỉ trước.
Theo Slyusar, điều mà anh đang làm là trách nhiệm với những binh sĩ Ukraine và thân nhân của họ. “Không phải ai cũng có thể làm việc này. Đây không phải là việc dễ dàng, ngay cả các binh sĩ cũng có thể thấy việc này quá khó khăn”, Slyusar chia sẻ.
Igor Slyusar, Yevgeny Kishkin và Sergei Tkalenko, những thành viên của Tulip Đen.
Đóng trụ sở ở một thành phố nhỏ cách tiền tuyến khoảng 40km, Tulip Đen hoạt động vào bất kể thời điểm nào phe nổi dậy cho phép đi lại và đảm bảo điều kiện làm việc an toàn.
“Quân nổi dậy không muốn binh sĩ Ukraine làm việc này, vì vậy với tư cách là dân thường chúng tôi ra tay giúp đỡ”.
Địa bàn hoạt động của Tulip Đen trong thời gian gần đây ở gần Debaltsevo. Anh Slyusar nhớ lại lần tìm thấy một tấm thẻ kim loại của lái xe tăng Ukraine: “Tấm thẻ bị hỏng nặng, chảy nhẹ, nhưng chúng tôi đã cố lần ra tên của người này.
Sau đó chúng tôi đối chứng với tên trên danh sách những người mất tích khi làm nhiệm vụ. Do vậy ngay cả khi không tìm thấy thi thể, chúng tôi vẫn biết nơi có thể người lính đã thiệt mạng”.
Trong một trường hợp khác, từ một mẩu lá phiếu bầu cử trong mảnh vụn quân phục, đội tìm kiếm lần ra “tên và nơi đăng kí bỏ phiếu”.
Tháng 11/2014, họ tìm thấy những phần thi thể của người lính này. Đến tháng 3/2015, thân phận của người lính được xác minh nhờ kết quả kiểm tra ADN. “Cậu ấy ra đi để lại ba đứa con nhỏ”, Slyusar hồi tưởng.
Với thứ công việc mà Tulip Đen thực hiện, không có cái kết nào là có hậu.
Điều tốt đẹp nhất mà những người này có thể hy vọng là trở về an toàn, mang theo thi thể của những người lính không bị hủy hoại quá nhiều do bom đạn, môi trường hay các loài động vật hoang dã.
Quân chính phủ sẽ tiếp nhận, kiểm tra ADN và liên lạc với gia đình người đã khuất sẽ được thông báo.
Toàn bộ hoạt động của Tulip được duy trì đến từ hoạt động quyên góp, từ trang thiết bị để làm việc cho đến ba chiếc xe cổ lỗ sĩ được đánh dấu “Gruz 200” – “Cargo 200”, loại mã quân đội được sử dụng trong thời Liên Xô dành cho các binh sĩ hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ.
Như rất nhiều tổ chức tình nguyện mọc lên tại Ukraine kể từ biến cố năm 2014, hoạt động của Tulip Đen nhằm khỏa lấp những khoảng trống bị bỏ quên do tình trạng khủng hoảng và gần như phá sản của đất nước.
Kể từ khi bắt đầu làm việc hồi tháng 9 năm ngoái, nhóm đã thu thập được thi thể của hàng trăm binh sĩ từ chiến trường.
“Có thể một ngày nào đó họ sẽ phát súng cho chúng tôi và bảo chúng tôi chiến đấu. Chuyện phải chấp nhận thôi. Nhưng bây giờ, đây là cách tốt nhất chúng tôi có thể giúp đất nước của mình”.
