Mưu đồ can thiệp quân sự phá sản
Đầu tháng 2 vừa qua, quân đội chính phủ Syria với sự hỗ trợ của không quân Nga đã cắt đường viện trợ từ Aleppo tới Thổ Nhĩ Kỳ, một bước ngoặt chiến lược dẫn đến tuyên bố muốn đem quân bộ tới Syria của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.
Kể từ năm 2011, ông Erdogan và Thủ tướng Ahmet Davutoglu đã mọi cách, trừ biện pháp quân sự, để lật đổ chính phủ Tổng thống Syria Bashar al-Assad, song đều thất bại.
Tuy nhiên, lật đổ Assad lại không phải mục đích đằng sau tuyên bố muốn can thiệp quân sự mới đây của Thổ Nhĩ Kỳ. Chính phủ Ankara thừa hiểu việc này đã vượt ra ngoài tầm với từ tháng 9 năm ngoái, khi Nga điều không quân tới Syria.
Với việc mất con đường viện trợ tới Aleppo và đối mặt nguy cơ chính phủ Assad bao vây thành phố này, Erdogan quyết định thay đổi mục tiêu, nhằm cứu vãn không để Ankara "ra rìa" hoàn toàn và giữ được tiếng nói nhất định trong tương lai của Syria.
Con đường viện trợ từ Aleppo tới Thổ Nhĩ Kỳ đã bị quân chính phủ Assad chặn đứng. Ảnh: Sputnik
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nghĩ rằng, việc đem quân tới Syria là lựa chọn duy nhất còn lại để giữ được vị thế trên bàn đàm phán Syria.
Tuy nhiên, cũng giống như những lần bày tỏ ý định trước đây, Thổ Nhĩ Kỳ không thu được bất cứ sự ủng hộ nào từ Mỹ. Chưa hết, các tướng lĩnh quân đội Thổ Nhĩ Kỳ cũng "bóng gió" trên các mặt báo rằng họ không muốn đưa quân tới Syria.
Ankara cũng hiểu rằng việc đơn phương can thiệp nhiều khả năng sẽ dẫn đến một động thái đáp trả quân sự từ Nga, và không loại trừ khả năng chiến tranh sẽ bùng phát giữa hai nước. Theo một số nguồn tin, Moscow thậm chí còn đe dọa sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân.
Nhưng chỉ hai tuần sau những tuyên bố cứng rắn nói trên, Thổ Nhĩ Kỳ lại thể hiện thái độ hoàn toàn khác.
Đầu tiên là tuyên bố của phát ngôn viên phủ Tổng thống, ông Ibrahim Kalin: "Chúng tôi chưa từng nói rằng binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ nên xâm nhập Syria, hay quân Mỹ và Saudi nên mở chiến dịch đánh bộ,... Chúng tôi đã, đang, và sẽ giữ vững cam kết sát cánh hành động cùng cộng đồng quốc tế".
Ông Kalin đưa ra phát biểu nói trên trong một cuộc phỏng vấn trực tiếp trên truyền hình hôm 20/2. Cũng trong cuộc phỏng vấn này, ông cho biết Ankara từ lâu đã ủng hộ thiết lập một vùng cấm bay, song thừa nhận "điều đó đã trở nên khó thực hiện hơn kể từ khi Nga can thiệp".
Chỉ 4 ngày sau, trong một cuộc phỏng vấn với kênh al-Jazeera, đến lượt ông Davutoglu xác nhận Ankara sẽ không can thiệp quân sự tại Syria, với lý do "liên đoàn Arab phản đối".
Theo chuyên gia Kadri Gursel, chính sách Syria của Thổ Nhĩ Kỳ — lật đổ Assad và đưa người Hồi giáo Sunni lên nắm quyền tại Damascus — đã phá sản từ lâu.
Trong nhiều tháng qua, các phần tử cực đoan do Ankara hậu thuẫn đã tỏ ra yếu thế trước tam giác quân chính phủ Syria - không quân Nga - và lực lượng vũ trang người Kurd (YPG). Giờ khi ý đồ can thiệp đã bị dập tắt, còn lựa chọn nào cho Thổ Nhĩ Kỳ?
"Lời thú tội lịch sử" của ông Davutoglu
Theo chuyên gia Gursel, một phát biểu của ông Davutoglu trong cuộc phỏng vấn với al-Jazeera đã nói lên nhiều điều.
PV al-Jazeera: Giờ các ông không còn nhiều lựa chọn. Nga đang kiểm soát không phận Syria. Nếu các ông không muốn trực tiếp đối đầu Nga, thì lựa chọn còn lại là bắn đạn pháo tầm ngắn qua biên giới nhắm vào YPG. Nhưng giờ Nga cũng hậu thuẫn cả YPG, vậy các ông có dám làm thế không?
Thủ tướng Davutoglu: Anh nói rằng Nga kiểm soát không phận Syria, nhưng trái tim người dân Syria lại theo về [Thổ Nhĩ Kỳ]. Còn trong đợt công kích mới đây nhất tại Azaz (một thị trấn biên giới Syria-Thổ -PV), chúng tôi đã dùng đạn pháo đánh trả YPG trong 3 ngày vì đã phá vỡ thỏa thuận giao tranh.
Ông Davutoglu trong cuộc phỏng vấn trên kênh truyền hình al-Jazeera.
Chuyên gia Gursel phân tích, dù ông Davutoglu có "nói cứng" như vậy, song chính phát biểu của Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đã cho thấy sự bất lực của Ankara.
Vì lo ngại Nga trả đũa vụ Su-24, không quân Thổ Nhĩ Kỳ không thể bén mảng tới không phận Syria. Và khi ngay cả ý đồ mang bộ binh sang Syria cũng phá sản, cái gọi là chính sách can thiệp của Ankara giờ chỉ dừng lại ở những quả đạn pháo "năm ăn năm thua" từ bên kia biên giới.
Trong cuộc phỏng vấn với al-Jazeera, ông Davutoglu còn đưa ra một phát biểu mà chuyên gia Gursel đã ví von như một "lời thú tội lịch sử" (ông dùng từ "historic confession"). Khi được hỏi "điều kiện cần để Thổ Nhĩ Kỳ và các nước khác can thiệp vào Syria là gì?", Thủ tướng Davutoglu đã đáp lại như sau:
"Người dân Syria đã tự bảo vệ mình như thế nào nếu không có sự hỗ trợ của Thổ Nhĩ Kỳ? Liệu họ có giữ được Aleppo? Nếu một lực lượng nổi dậy ôn hòa tồn tại ở Syria vào thời điểm này, đó là nhờ công của Thổ Nhĩ Kỳ.
Chính phủ Assad không kiểm soát được hết lãnh thổ Syria vào thời điểm này, đó cũng là nhờ công của Thổ Nhĩ Kỳ và một số nước khác.
Người Syria vẫn có thể bảo vệ lãnh thổ quê hương ở Tell Rifat, Aleppo, và Azaz, dù phải hứng chịu 500 đợt không kích của Nga, đó cũng là nhờ công của Thổ Nhĩ Kỳ. Và chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ cho họ".
Nhưng chính phát biểu này của ông Davutoglu có thể coi như một "lời thú tội" về cái cách mà chính phủ Ankara đã can thiệp vào nội tình Syria.
Nếu đúng như lời Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đã nói, thì việc chính phủ Damascus mất lãnh thổ là "nhờ công của Thổ Nhĩ Kỳ", nghĩa là các vùng đất Syria hiện nay nằm trong tầm kiểm soát của IS hay al-Nusra cũng là "nhờ công của Thổ Nhĩ Kỳ"(?!).
Và tương tự, việc phe nổi dậy có thể chống chọi lại các đợt công kích của quân Assad như hiện nay, như lời của ông Davutoglu, thì "công của Thổ Nhĩ Kỳ" phải chăng là những chiếc xe chở vũ khí mà nước này tuồn sang Syria?
Ông Davutoglu còn tuyên bố sẽ tiếp tục "hỗ trợ" theo cách này. Nghĩa là dù đã từ bỏ ý định can thiệp quân sự trực tiếp, song với "lời thú tội" này, cách tiếp cận của Thổ Nhĩ Kỳ đối với tình hình Syria cho thấy việc nước này châm ngòi cho một cuộc giao tranh với Nga vẫn còn là một nguy cơ hiện hữu.
