Thứ năm vừa qua, Mỹ, Nga và 19 quốc gia tham gia vào tiến trình đàm phán hòa bình tại Syria đã tuyên bố đạt được thỏa thuận ngừng bắn.
Tuy nhiên, nếu xem xét kĩ càng văn kiện đó, theo nhà báo Fred Kaplan, có thể thấy rằng không có lệnh ngừng bắn thực sự nào được đưa ra, đồng thời vẫn tồn tại nhiều bất đồng về những vấn đề mấu chốt.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã phát biểu trong họp báo ở Munich rằng thỏa thuận đình chiến không áp dụng với IS, Mặt trận al-Nusra, cũng như các nhóm Hồi giáo cực đoan khác.
Tuy nhiên, văn kiện chính thức lại chỉ ra rằng việc đình chiến - cũng như sự ủng hộ của các nước tham gia việc "thỏa thuận và thi hành lệnh ngừng bắn" - không áp dụng với IS, Mặt trận al-Nusra hoặc "bất cứ tổ chức khủng bố nào được Hội đồng Bảo an LHQ chỉ định”.
Vấn đề là: các thành viên Hội đồng Bảo an LHQ vẫn chưa thống nhất được nhóm nào ở Syria được gọi là "khủng bố".
Tương đồng với tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry, phía Mỹ chỉ rõ tên tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS và Jabhat al-Nusra. Tuy nhiên, Nga lại mở rộng phạm vi, định nghĩa rằng mọi nhóm gây chiến trên lãnh thổ Syria, trừ quân đội Syria và đồng minh, đều là khủng bố.
Đại diện các nước tham gia cuộc họp của Nhóm quốc tế hỗ trợ Syria tại Munich thứ năm vừa qua. Ảnh: AP
Nói cách khác, Nga (và cả Iran, Syria) hoàn toàn có thể hiểu rằng thỏa thuận này cho phép tiếp tục giao chiến với mọi nhóm vũ trang chống lại quân đội Syria hoặc đe dọa chính phủ của Bashar al-Assad, gồm cả người Kurd và nhiều nhóm nổi dậy do Mỹ chống lưng.
Trong khi đó, do đưa ra yêu cầu ngừng bắn, thỏa thuận này sẽ bảo vệ vùng lãnh thổ quân đội Syria giành được với sự giúp đỡ của không quân Nga tại Aleppo, đồng thời củng cố vững chắc quyền kiểm soát do không còn phải lo ngại về các cuộc nổi dậy.
Đây có lẽ là lời lí giải cho thời điểm cũng như việc Nga hào hứng ký kết thỏa thuận ngừng bắn này, ông Fred Kaplan viết.
Tuy vậy, thỏa thuận trên, theo chuyên gia Kaplan, cũng không hoàn toàn vô ích. Nó giúp dàn xếp và bảo đảm an toàn cho cứu trợ nhân đạo tới được với người dân các vùng bị bao vây ở Syria.
Có lẽ người Nga thực sự muốn kết thúc hoạt động quân sự ở đây, không chỉ vì những lợi ích mà họ đã mang về cho Tổng thống Assad, mà còn bởi khả năng chịu đựng của Nga trong những vấn đề can thiệp như trên đã gần đạt tới giới hạn.
Đến nay, bản thân cuộc chiến đang khiến khủng hoảng về chính trị và vấn đề nhân đạo ở Trung Đông, cũng như nhiều quốc gia khác do dòng người tị nạn ồ ạt, ngày càng kéo dài thêm.
Bởi vậy, mọi điều giúp xoa dịu cảnh tàn phá triền miên đang diễn ra đều tốt cả, chưa kế tới các yếu tố địa chiến lược khác.
Người dân Syria tại Aleppo sau một cuộc không kích của Nga. Ảnh: AFP/Getty
Tuy nhiên, trong trung đến dài hạn, thất bại trong việc lật đổ Tổng thống Assad sẽ phá hủy mọi thỏa thuận ngừng bắn tạm thời.
Thỏa thuận này cũng nhắc tới lịch trình một cuộc "chuyển giao chính trị", tiến tới "nền cai trị đáng tin tưởng, toàn diện và không phân chia phe phái", cũng như các cuộc bầu cử tự do và dự thảo về Hiến pháp mới.
Nhưng các điều khoản của cuộc chuyển giao này như thành phần tham gia trong chính phủ, các điều lệ của cuộc bầu cử, người xây dựng dự thảo Hiến pháp, vẫn chưa được giải quyết ổn thỏa.
Thỏa thuận này là một thành tựu, và có lẽ cũng là một tia hy vọng, về việc các Bộ trưởng của những nước trước nay luôn đối địch với nhau có thể thống nhất về một văn kiện nhằm thể hiện cam kết, dù là lỏng lẻo nhất, cùng nhau hòa giải mâu thuẫn.
Nhưng, theo ông Kaplan, trong trường hợp này, cam kết vẫn khá lỏng lẻo, còn thỏa thuận ngừng bắn thì chứa đầy những lỗ hổng cho phép bạo lực, và có lẽ không xứng đáng với tên gọi đó.
