Tại làng ven biển Latakia của Syria, anh Abu Mohammad gửi lời cảnh báo bằng điện thoại tới một mạng lưới bí mật: "Chú ý: Một máy bay Nga vừa cất cánh đến hướng của anh."
Ngay lập tức, các nhà hoạt động trong khu vực phe nổi dậy chiếm đóng ở phía bắc Syria bật còi báo hiệu, thúc giục người dân tìm nơi trú ẩn tránh cuộc không kích sắp tới.
Tin nhắn trên, được gửi bằng ứng dụng điện thoại WhatsApp, là một phần trong nỗ lực của "người giám sát" - mạng lưới gồm dân thường và các điều phối viên thuộc phe nổi dậy trên khắp Syria.
Máy bay Nga trong một cuộc không kích tại Syria. Ảnh: Reuters
Từ những vị trí gần các sân bay do chính phủ chiếm giữ, họ sử dụng các dịch vụ tin nhắn hoặc bộ đàm - tùy vào mức độ phủ sóng của Internet - để cảnh báo các nhà hoạt động, y bác sĩ và quân nổi dậy về chiến dịch không kích sắp tới.
Họ theo dõi đường bay và cố gắng giải mã các thông điệp bí mật để cảnh báo người dân về máy bay quân đội Nga hoặc Syria.
Lo sợ trừng phạt từ lực lượng trung thành với Tổng thống Bashar al-Assad, "người giám sát" không tiết lộ danh tính hay vị trí của họ.
Tuy nhiên, Abu Mohammad đã đồng ý trò chuyện với AFP bằng tên giả.
Anh kể về căn cứ làm việc gần nơi đóng quân của quân đội chính phủ ở Latakia, và những lần lẩn tránh cả pháo binh lẫn máy bay trinh sát không người lái của Nga để theo dõi động tĩnh của các máy bay chiến đấu.
Công việc của anh càng trở nên phức tạp kể từ ngày 30/9, khi Nga, đồng minh lâu năm của chính phủ, bắt đầu chiến dịch không kích hỗ trợ.
Máy bay quân đội Nga xuất phát từ sân bay quân đội Latakia ở Hmeimim, nơi đóng quân của hàng nghìn binh lính nước này.
"Tôi biết thời điểm máy bay cất cánh, và ngay lập tức thông báo với mọi người rằng nó đang tiến tới phía họ"
"Ngay khi tin tức được truyền tới người dân, họ sẽ nấp vào các căn cứ trú ẩn hoặc hầm dưới lòng đất." - Anh nói với AFP.
Bộ đàm trong tháp
Theo AFP, các nhóm hoạt động vì nhân quyền đã nhiều lần lên án chính phủ Assad về hành vi rải bom hàng loạt từ trên không vào vùng lãnh thổ của phe nổi dậy sau khi mâu thuẫn nảy ra do các cuộc phản đối chống chính phủ vào tháng 3/2011.
Nga cũng bị cáo buộc gây ra thương vong cho dân thường trong các cuộc không kích, dù nước này đã phủ nhận tuyên bố trên, thanh minh rằng Nga chỉ nhắm vào IS và các lực lượng "khủng bố" khác.
Một giám sát viên khác ở Latakia, Abu Omro, kể rằng anh và các đồng nghiệp của mình tự do tụ họp lại thành các đơn vị, và mạng lưới này không liên kết với riêng một nhóm nổi dậy nào.
"Mục đích chính là bảo vệ người dân và quân nổi dậy khỏi tấn công của pháo và máy báy... Đội ngũ giám sát viên thực sự cần thiết" - Anh trả lời AFP trên WhatsApp, một ứng dụng phổ biến tại Trung Đông.
Theo AFP, mạng lưới giám sát viên hoạt động theo các mắt xích.
Khi máy bay Nga cất cánh từ Hmeimim, người phát hiện ra sẽ gửi lời cảnh báo tới đồng nghiệp ở các làng nằm trong hướng di chuyển của máy bay, và ngay lập tức những người đó sẽ liên lạc với các nhà hoạt động và quân nổi dậy trong vùng.
Máy bay SU-25 của Nga cất cánh từ căn cứ không quân Hmeimim, Syria. Ảnh: EPA
Các nhà hoạt động đều cho rằng những lời cảnh báo ấy thực sự cần thiết.
Trong làng trung tâm thuộc thành phố Homs, nhà hoạt động Hassaan Abu Nuh đang tập trung nghe ngóng các tin nhắn về máy bay chiến đấu tiến tới thị trấn của anh ở Talbisshed, nơi thường xuyên bị máy bay của Nga và chính phủ Syria thả bom.
Trước cả khi chiến dịch của Nga bắt đầu, các nhà hoạt động đã cố gắng tìm cách giảm thiểu thương vong trong các trận không kích.
"Khi chính phủ điều động máy bay và trực thăng chiến đấu đến các thành phố, mọi người bắt đầu nghĩ cách để cảnh báo dân chúng.
"Sau khi thử nhiều phương án khác nhau, cuối cùng họ quyết định gắn các bộ đàm vào loa phóng thanh của nhà thờ Hồi giáo. " - Hassaan Abu Nuh trao đổi với AFP qua Internet.
Các nhà hoạt động đã sử dụng chúng để truyền tải lời cảnh báo ra khắp thị trấn.
"Các trực thăng mang bom đang tiến vào không phận từ hướng Đông. Người dân xin hãy cẩn thận. Hãy di tản khỏi các khu phố và nơi công cộng." - Một lời cảnh báo điển hình phát ra.
Vấn đề sống chết
Tại một làng phía bắc Aleppo, người dân và lực lượng tình nguyện địa phương sử dụng 3 kênh bộ đàm để thông tin về các cuộc không kích, nhà hoạt động truyền thông Adel Bakhso nói.
Mạng lưới gần thị trấn của ông, Aandan, đươc thành lập từ khoảng 3 năm trước và càng thêm phần quan trọng sau khi chính phủ bắt đầu thả bom nơi này vào năm 2014.
"Năm 2014, Aandan và các làng lân cận phải hứng chịu 10 quả bom thùng mỗi ngày, chưa kể đến các cuộc không kích" - Ông Bakhso kể lại.
Máy bay của chính phủ Syria rải bom thùng xuống các thành phố. Ảnh: Reuters
"Các giám sát viên và đội dân phòng nắm giữ trọng trách rất lớn: thông báo cho người dân khi máy bay trực thăng tới" - ông nói thêm.
Khi còi báo hiệu cất lên, người dân ở các thị trấn như Aandan hay Talbissed có khoảng 5 - 7 phút để nấp vào các căn hầm hoặc di tản sang những làng lân cận.
Bakhso kể rằng hội đồng địa phương tại Aandan gần đây đã xây dựng thêm năm căn cứ trú ẩn vững chắc, một số thậm chí còn nằm dưới lòng đầt.
Can thiệp của Nga vào mâu thuẫn ở Syria đã tăng thêm thách thức cho các giám sát viên, nhưng họ cho biết có thể giải mã tin nhắn của người Nga.
"Sau một thời gian, đội ngũ dưới mặt đất đã giải được mật mã liên lạc của Nga - cũng như theo dõi được máy bay bằng âm thanh và hình ảnh." Abu Nuh kể với AFP.
"Những lời cảnh báo ấy đã cứu rất nhiều sinh mạng...đây chính là vấn đề sinh tử đối với người dân quanh khu vực này.”
