Trong bài viết trên tạp chí National Interest, nhà phân tích Dave Majumdar cho biết, sau khi đứng trên bờ vực sụp đổ vào những năm 1990 theo sự tan rã của Liên Xô, Hải quân Nga hiện đang trên con đường khôi phục sức mạnh.
Quy mô Hải quân Nga chỉ bằng 1/6 - 1/4 quy mô của hạm đội Liên Xô. Theo báo cáo mới của Cơ quan tình báo Hải quân Mỹ (ONI), Moscow đã dùng quãng thời gian đình trệ ngay sau Chiến tranh Lạnh để tập trung nâng cao chất lượng, thay vì số lượng.
Thế nhưng hiện nay, Hải quân Nga đang rất cần bổ sung thêm nhiều tàu chiến hoặc sẽ có nguy cơ “biến mất” vào những năm 2020.
Báo cáo của ONI viết:
“Trong 10 – 15 năm tới, Hải quân Nga sẽ tiếp tục bước chuyển mình lịch sử để trở thành lực lượng hải quân mới thế kỷ 21.
Các tàu chiến và tàu ngầm lớp mới, với số lượng khiêm tốn, sẽ gia nhập Hải quân Nga vào cuối thập kỷ này”.
“Trong thập kỷ tới, Nga sẽ tiếp tục các chương trình xây dựng và xúc tiến chế tạo một số lớp tàu mới phức tạp, tinh vi hơn. Kế hoạch xây dựng mới sẽ đi kèm với chương trình bảo trì và kéo dài tuổi thọ cho các hệ thống vũ khí thời Liên Xô”.
Mặc dù sẽ tiếp tục triển khai các tàu chiến mặt nước, tàu ngầm, máy bay và nhiều vũ khí khác mạnh hơn trước nhưng Hải quân Nga cần phải đẩy nhanh tốc độ chế tạo.
Theo bản báo cáo, đây là vấn đề cấp bách mà Hải quân Nga cần phải giải quyết “để tránh nguy cơ 'biến mất' trong những năm 2020”.
Song một lần nữa, kế hoạch của Moscow để thoát khỏi số phận này lại là tập trung vào chất lượng nhiều hơn số lượng.
Lực lượng hải quân Nga trong tương lai được dự báo sẽ mạnh hơn hiện nay nhưng không có gia tăng đáng kể nào về quy mô.
Nói về phương tiện chiến đầu, bản báo cáo của ONI có đề cập tới một số dự án mới được tiết lộ của Nga dưới đây:
Tàu khu trục hạt nhân
Nga đang tiến hành chương trình phát triển tàu khu trục Lider (Leader) đề án 23560 để thay thế cho các tàu khu trục lớp Udaloy và Sovremenny.
Con tàu sẽ có lượng giãn nước từ 8.000 – 18.000 tấn, kết hợp tính năng của tàu khu trục và tàu tuần dương với khả năng tác chiến chống tàu ngầm, tàu mặt nước, phòng không và phòng thủ tên lửa mạnh mẽ.
Mô hình tàu khu trục thuộc đề án 23560 lớp Lider (Leader) trưng bày tại diễn đàn quân sự Army-2015
Nga dự kiến đóng 12 tàu loại này cho Hạm đội phương Bắc và Hạm đội Thái Bình Dương (mỗi hạm đội 6 tàu) nhưng có lẽ phải tới giữa những năm 2020, chiếc đầu tiên mới được khởi đóng.
Các thông báo đề cập đến dự án này cho biết Nga vẫn chưa chính thức quyết định trang bị cho tàu khu trục lớp Lider động cơ turbine khí thông thường hay hạt nhân.
Lớp tàu ngầm tấn công hạt nhân mới
Đầu năm 2006, khi nói tới lực lượng tàu ngầm, Đô đốc Vladimir Masorin - Tư lệnh Hải quân Nga khi đó cho biết một lớp tàu ngầm hạt nhân mới đang được nước này phát triển.
Sau này, Chuẩn Đô đốc Shlemov phụ trách chương trình đóng tàu hải quân của Nga cho biết thêm rằng lớp tàu mới sẽ có lượng giãn nước từ 5.000 – 6.000 tấn.
Nhiệm vụ chính của chúng là bảo vệ tàu ngầm hạt nhân Yuri Dolgorukiy (lớp Borei) và tạo điều kiện cho tàu ngầm Severodvinsk (lớp Yasen) thực hiện các nhiệm vụ khác.
Tàu ngầm hạt nhân Yuri Dolgorukiy.
Vào năm 2006, Viện thiết kế Rubin và Malakhit đều muốn đảm nhận chương trình thiết kế tàu ngầm mới. Viện thiết kế Rubin một lần nữa đề cập rằng tàu ngầm tương lai của Nga sẽ có lượng giãn nước nhỏ hơn các tàu tiền nhiệm.
Tuy nhiên, hiện chưa có thêm thông tin công khai nào về thiết kế của mẫu tàu ngầm này, cũng chưa có thông báo nào cho biết Nga đã thông qua thiết kế cuối cùng.
Dựa trên khung thời gian dành cho các chương trình tàu ngầm của Nga, rất ít khả năng dự án này được xúc tiến trước năm 2020.
Tàu ngầm diesel-điện
Chương trình phát triển tàu ngầm phi hạt nhân tương lai lớp Kalina đang được tiến hành tại Viện thiết kế Rubin. Dự kiến con tàu sẽ được trang bị hệ thống đẩy không khí độc lập (AIP).
Công tác chế tạo được đầu tiên sẽ được xúc tiến ngay sau năm 2020.
Tàu sân bay hạt nhân
Năm 2009, Phó Đô đốc (đã về hưu) Anatoliy Shlemov, công tác tại Tập đoàn đóng tàu thống nhất (USC) đã tiết lộ về chương trình tàu sân bay tương lai của Nga.
Các nhà thiết kế Nga hiện đang lên ý tưởng cho chiếc tàu sân bay mới để đáp ứng các yêu cầu kỹ - chiến thuật.
Một mô hình của mẫu tàu sân bay mới, gọi là lớp Shtorm (Storm) đề án 23000, đã được trưng bày tại Triển lãm Quốc phòng Hàng hải Quốc tế tổ chức ở St. Petersburg trong năm 2013 và 2015.
Các thông tin ban đầu cho biết con tàu này sẽ mang theo các máy bay chiến đấu và máy bay không người lái (UAV) thế hệ mới.
Con tàu sẽ sử dụng động cơ hạt nhân, cho phép nó đạt tốc độ tối đa khoảng 20 hải lý/h.
Nga có kế hoạch đóng ít nhất 3 tàu sân bay loại này, 1 tàu cho Hạm đội phương Bắc, 1 tàu cho Hạm đội Thái Bình Dương và 1 tàu dự bị.
Năm 2007, Đô đốc Vladimir Masorin cho rằng Hải quân Nga cần tới 6 tàu sân bay cho Hạm đội phương Bắc và Thái Bình Dương (mỗi hạm đội 3 tàu): 1 tàu trực chiến, 1 tàu để huấn luyện và 1 tàu dự bị.
Chương trình chế tạo tàu sân bay mới đặt ra cho Nga một thách thức lớn.
Nhà máy Chernomorskoye, cơ sở chế tạo tàu sân bay lớp Kiev và Kuznetsov nằm trên lãnh thổ Ukraine. 2 nhà máy đóng tàu có thể đảm đương hợp đồng này là nhà máy đóng tàu Baltic ở St. Petersburg và nhà máy Sevmash ở Severodvinsk.
Song, 2 nhà máy này cần phải được nâng cấp và tái trang bị. Họ cũng cần công nghệ mới để tăng cường hiệu quả sản xuất.
Tuy nhiên, đã có những thông tin về kế hoạch đóng cửa nhà máy Baltic vào những năm 2020, còn các kế hoạch phát triển tham vọng dành cho nhà máy Sevmash đang được thảo luận.
Ngoài vấn đề về cơ sở sản xuất, Hải quân Nga sẽ phải xây dựng căn cứ, chuẩn bị đội tàu khu trục/khinh hạm hộ tống, tàu hậu cần và nơi ăn nghỉ cho hàng nghìn thủy thủ tàu sân bay.
Mặc dù các nhà lãnh đạo hải quân Nga gần đây tuyên bố tiếp tục thúc đẩy chương trình tàu sân bay mới nhưng có lẽ sẽ có nhiều thuộc thảo luận và tranh cãi diễn ra trước khi có quyết định cuối cùng.
Quá trình đóng tàu (nếu được thông qua) có thể phải đến giữa những năm 2020 mới xúc tiến.
Bên cạnh đó, Nga cũng đang đầu tư vào các chương trình vũ khí laser, pháo điện từ, tái cơ cấu lực lượng để hướng tới mục tiêu xây dựng quân đội chuyên nghiệp.
Nhìn chung, Nga đã bắt đầu có bước tiến dài trong kế hoạch triển khai lực lượng hải quân thế kỷ 21, có đủ khả năng phòng thủ quốc gia, có khả năng triển khai lực lượng ấn tượng dù vẫn còn hạn chế (nhất là so với hạm đội Liên Xô) và là một đội quân chuyên nghiệp.
Theo nhà phân tích Majumdar, mối đe dọa mà Hải quân Nga mang lại cho đối thủ của mình có thể còn lớn hơn cả Liên Xô trước đây.
