9K33 Osa (Ong bắp cày) là một hệ thống tên lửa đất đối không di động tầm thấp do Liên Xô nghiên cứu chế tạo trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, NATO gọi nó bằng cái tên SA-8 Gecko.
Công việc phát triển 9K33 bắt đầu vào năm 1960 như một đối trọng với hệ thống SAM Mauler của Mỹ. Osa chính thức được chấp nhận đưa vào phục vụ trong các đơn vị Bộ binh cơ giới Liên Xô vào năm 1971 và đã được xuất khẩu tới 19 quốc gia.
Osa là hệ thống tên lửa phòng không đầu tiên của Liên Xô tích hợp radar dẫn bắn lên xe mang phóng tự hành (TELAR), tạo ra tính cơ động rất cao khi có thể vừa phát hiện, theo dõi và dẫn bắn tên lửa chống lại trực thăng cũng như máy bay trong mọi điều kiện thời tiết.
Phiên bản sản xuất ban đầu của Osa mang theo 4 tên lửa 9M33 có tầm bắn tối đa 10 km và trần bay 5 km, biến thể nâng cấp Osa-AKM mang 6 tên lửa 9M33M3 và nâng tầm bắn lên tới 15 km, độ cao hoạt động lớn nhất 12 km.
Tên lửa 9M33M3 có chiều dài 3.158 mm; đường kính thân 209,6 mm; trọng lượng 170 kg; mang đầu nổ cận đích nặng 16 kg; vận tốc 1.020 m/s; xác suất tiêu diệt mục tiêu 35 - 85% tùy độ cao, nhược điểm của Osa là nó không thể bắn khi đang di chuyển.
Đạn tên lửa 9M33M3 của hệ thống Osa-AKM
Từng xe mang phóng tự hành của Osa đều hoạt động độc lập, radar trinh sát của nó phát hiện được mục tiêu từ cự ly 30 - 40 km, theo dõi trong tầm 20 km và có thể tìm kiếm trong khi di chuyển.
Ở cạnh radar cảnh giới chính có 2 radar điều khiển hỏa lực, vì vậy tổ hợp có thể dẫn bắn cho 2 tên lửa cùng lúc, hơn nữa 2 tên lửa này lại được dẫn trên 2 tần số khác nhau nhằm gây khó khăn hơn cho việc chế áp của đối phương.
Osa còn có thể nhận sự hỗ trợ từ hệ thống radar cảnh giới cấp trung đoàn như P-40 Long Track, P-15 Flat Face hay PRV-16 Thin Skin... Thời gian phản ứng từ khi phát hiện mục tiêu cho đến lúc tên lửa được phóng lên là 26 giây.
Xe TELAR 9A33 của Osa sử dụng khung gầm xe bọc thép đổ bộ BAZ-5937 6x6 với kíp chiến đấu 5 người, được bọc giáp nhẹ và có khả năng phòng chống vũ khí hủy diệt hàng loạt. Thời gian chuyển trạng thái dừng đỗ sang hành quân trong vòng 4 phút.
Thông số kỹ thuật cơ bản của xe 9A33: chiều dài 9,1 m; chiều rộng 2,78 m; trọng lượng 18 tấn. Động cơ diesel tăng áp 2D20B 300 mã lực cho tốc độ di chuyển tối đa 80 km/h trên đường bộ, 8 km/h khi bơi, tầm hoạt động 500 km, vượt vật cản cao 0,5 m và vượt hào rộng 1,2 m.
Ngoài ra, xe còn được trang bị động cơ turbine khí phụ trợ để đề phòng trường hợp động cơ chính không làm việc và hệ thống điều chỉnh áp suất lốp trung tâm. Toàn bộ tổ hợp có thể dễ dàng vận chuyển bởi máy bay vận tải quân sự Il-76.
Xe nạp đạn 9T217 của hệ thống Osa
Thành phần một khẩu đội tên lửa phòng không Osa gồm 4 xe chiến đấu và 2 xe nạp đạn, trong đó xe nạp đạn 9T217 được xây dựng trên khung gầm BAZ-5939 6x6, mang theo 18 tên lửa trong container và cần cẩu. Quá trình nạp lại 6 tên lửa cho xe TELAR 9A33 mất 5 phút.
Bên cạnh biến thể trên bộ, 9K33 Osa còn có phiên bản hải quân được định danh SA-N-4 Gecko, lắp đặt trên rất nhiều tàu hộ vệ, khu trục cũng như tuần dương của Hải quân Liên Xô.
Hiện nay, Quân đội Nga đang từng bước thay thế Osa bằng các tổ hợp tên lửa phòng không mới nhỏ gọn và có tính cơ động cao hơn.
