Tháng 11/2015, Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn hạ máy bay ném bom Su-24 của Nga ở Syria. Các quan chức Nga, trong đó có Tổng thống Vladimir Putin, mô tả hành động này như một cú "đâm sau lưng" của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Moscow cùng giới truyền thông Nga cáo buộc chính phủ Erdogan hợp tác và hỗ trợ Nhà nước Hồi giáo (IS), trong khi Ankara phủ nhận và không nhượng bộ.
Dưới áp lực trong nước và việc mất đi nhiều người bạn, cuối tháng 6 vừa qua, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã bất ngờ chìa "cành ô liu". Thổ Nhĩ Kỳ chính thức xin lỗi về vụ bắn rơi Su-24 Nga. Các hình thức hợp tác mới và một chuyến thăm cấp nhà nước cũng đã được thảo luận.
Âm mưu đảo chính bất thành hôm 15/7 đã không thể phá hoại được triển vọng tình hữu nghị đang được nhen nhóm trở lại giữa Moscow và Ankara.
Putin và Erdogan sẽ có cuộc hội đàm vào ngày 9/8 tại St Petersburg, Nga. Chương trình nghị sự của cuộc họp của họ vẫn đang được thảo luận, nhưng theo phát ngôn của ông Putin, Dmitry Peskov cho biết, "họ chắc chắn có rất nhiều để nói với nhau."
Chuyến thăm Moscow của Phó Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ, ông Mehmet Simsek gặp người đồng cấp Nga, ông Arkady Dvorkovich đã đặt nền móng cho chuyến thăm của ông Erdogan.
Hai phái đoàn đã thảo luận một loạt vấn đề - từ dự án đường ống dẫn khí đốt "Dòng chảy phương Nam", trạm hạt nhân Akkuyu, các cấm vận về một số mặt hàng nông sản thực phẩm, vấn đề miễn thị thực và nối lại các chuyến bay giữa 2 bên.
Hai tháng trước, hai nước dường như vẫn đứng bên bờ vực sụp đổ mối quan hệ ngoại giao. Bây giờ họ như là anh em lạc mất nhau trong một thời gian dài mới gặp lại.
Âm mưu đảo chính hôm 15/7 đang đưa Ankara lại gần Nga hơn. (Ảnh: Reuters)
Đối tác không bình đẳng
Chuyên gia chính trị Nga Vladimir Frolov cho hay, trong thực tế, thậm chí một tình bạn đẹp cũng cần sự làm viêc và các quy tắc. Và ở đây, Nga sẽ chỉ chơi với ai xem Nga là đối tác hàng đầu. Trong cuộc đối đầu với Erdogan, Putin là người chiến thắng rõ ràng.
Ông Fyodor Lukyanov, người đứng đầu Hội đồng Nga về Chính sách Quốc phòng và ngoại giao, cho hay, "Erdogan đã giành được sự ủng hộ ở quê hương mình nhưng lại thất bại ở khu vực, ông quá bế tắc và giờ đang rời xa phương Tây".
Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang cho liên minh do Mỹ đứng đầu sử dụng căn cứ không quân Incirlik ở phía nam để chống lại IS. Nhưng giữa họ vẫn tồn tại bất đồng về vấn đề người Kurd ở Syria, nhóm đang tìm kiếm quy tắc tự trị.
Mỹ ủng hộ nhóm người này, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ coi họ là những kẻ khủng bố.
Sau vụ Su-24, Nga cũng đã bày tỏ sự ủng hộ người Kurd. Moscow thậm chí đã bắt đầu vận chuyển vũ khí cho người Kurd. Đây là kịch bản ác mộng đối với Erdogan - khi cả Nga và Mỹ đều ủng hộ người Kurd (vì những lý do khác nhau). Đây là đòn bẩy chính khiến Putin rất có ảnh hưởng đến Erdogan.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) và Cao ủy phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), bà Federica Mogherini yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ kiềm chế hoạt động trấn áp "hậu đảo chính", khiến Ankara không hài lòng. (Ảnh: Xinhua)
Sống cùng với NATO
Ông Putin chắc chắn có cơ hội tranh thủ được ông Erdogan do phương Tây đang phản đối gay gắt các cuộc trấn áp phi tự do trong toàn xã hội Thổ Nhĩ Kỳ sau âm mưu đảo chính quân sự.
Moscow Times dẫn lời chuyên gia an ninh Mark Galeotti đánh giá, việc làm ngơ trước các động thái của ông Erdogan sẽ là một cái giá đắt đối với phương Tây, nhưng họ không có nhiều lựa chọn tối ưu.
"Hoặc là có một lập trường thực dụng và chấp nhận những gì Erdogan đang làm, hủy hoại tuyên bố của phương Tây về các chính sách dựa trên các giá trị. Hoặc là có nguy cơ mất đi một đối tác quan trọng trong cả hai vấn đề quân sự và nhập cư", Galeotti nói.
Ông bình luận thêm: "Putin - người không bao giờ tuyên bố về một chính sách ngoại giao dựa trên các giá trị quan - chỉ đơn giản là gây ra thêm tiếng ồn, ngồi lại và xem phương Tây lo lắng."
Trước kia, các cơ hội cụ thể của ông Putin đối với Thổ Nhĩ Kỳ là rất ít do Ankara là thành viên NATO, nhưng bây giờ đã khác.
Moscow đang có thêm nhiều sự lựa chọn hơn bao giờ hết. Điều đó được minh chứng khi Phó thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Simsek cố gắng khởi động lại mối quan hệ nồng ấm giữa hai nước trước đây để cảm ơn Nga vì đã ủng hộ ông Erdogan trong cuộc đảo chính thất bại vừa qua.
Và ông Erdogan sẽ xem xét lại các quan hệ hợp tác quốc tế của mình sau sự kiện này.
Nỗ lực tập trung quyền lực bằng mọi cách đang khiến Erdogan phải trả giá bằn "Giấc mơ gia nhập Liên minh châu Âu (EU) của Thổ Nhĩ Kỳ" - nền tảng đã thúc đẩy đảng của ông lên cầm quyền.
Sau cuộc đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ, những động thái của chính quyền Ankara đang cho thấy một hệ thống giá trị quan "u ám và gây hoài nghi" hơn, đồng thời "ngả" nhiều hơn vào vòng tay của Nga.
Lukyanov cho biết, "Ưu tiên hàng đầu của Moscow là cộng đồng Á-Âu, nơi mà Thổ Nhĩ Kỳ có một vai trò rất lớn" và "Câu hỏi duy nhất được đặt ra là: Một Thổ Nhĩ Kỳ mới của ông Erdogan sẽ sẵn sàng đi theo con đường này đến đâu."