Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ năm 2030 đến 2050, biến đổi khí hậu sẽ gây ra thêm 250.000 ca tử vong mỗi năm do stress nhiệt, suy dinh dưỡng và lây lan các bệnh truyền nhiễm như sốt rét.
Hội nghị Khí hậu và Sức khỏe được tổ chức tại Hoa Kỳ vào ngày 16/02/2017 do nguyên phó tổng thống Hoa Kỳ Al Gore chủ trì.
Các nhà khoa học tham dự hội nghị đã lên tiếng cảnh báo biến đổi khí hậu ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe con người. Sóng nhiệt được coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các rủi ro chết người.
Nguyên phó tổng thống Hoa Kỳ Al Gore nói về biến đổi khí hậu sẽ gây ra nhiều sóng nhiệt chết người tại hội nghị Khí hậu và Sức khỏe tại Hoa Kỳ vào ngày 16 tháng hai năm 2017. Ảnh: emorywheel.com
Sóng nhiệt là hiện tượng thời tiết nóng bất thường kéo dài, từ vài ngày đến hơn một tuần. Sóng nhiệt hình thành khi không khí di chuyển chậm tại một vùng. Sóng nhiệt gây ra chuột rút do nhiệt, suy kiệt do nắng nóng, đột quỵ do nắng nóng, tử vong do nắng nóng.
Ông Al Gore nói, "những đợt sóng nhiệt, nhiệt độ cực đoan kéo dài vài ngày, là nguyên nhân số 1 gây tử vong tại Hoa Kỳ trong thời gian 30 năm qua, nhiều hơn cả các tai biến thiên nhiên khác gây ra là bão lốc, lũ lụt và sét".
Theo một cuộc đánh giá về tình trạng khí hậu và sức khoẻ do Chương trình Nghiên cứu Biến đổi Toàn cầu của Hoa Kỳ thực hiện, hàng năm sẽ có hàng ngàn đến hàng chục ngàn ca tử vong liên quan đến nắng nóng trong mùa hè vào cuối thế kỷ này.
Dữ liệu từ Cục Thống kê Thiên tai của Hoa Kỳ cho thấy sóng nhiệt gây tử vong nhiều nhất trong giữa những năm 1986 và 2015, 2006 và 2015.
Sóng nhiệt ở Chicago năm 1995 làm 600 trường hợp tử vong. Trong thực tế, sóng nhiệt gây tử vong ở Hoa Kỳ cao hơn các thiên tai khác như bão, lốc xoáy, động đất,…
Tại châu Âu, đã ghi nhận được đợt sóng nhiệt năm 2003 làm 50.000 người tử vong.
Đợt sóng nhiệt nghiêm trọng kéo dài hơn 10 ngày làm ít nhất 2.500 người chết tại Ấn Độ (nhiệt độ quan trắc vào ngày 29/5/2015. Ảnh: Skymet Weather Report.
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, 2016 là năm nóng nhất của Trái Đất kể từ khi ghi chép được bắt đầu vào những năm 1880. Tuy nhiên, kỷ lục 12 tháng nóng nhất liên tiếp trong lịch sử của Trái Đất đã được ghi nhận từ tháng 5/2015 tới tháng 6/2016.
Tháng 5/2015, Ấn Độ đã ghi nhận được đợt sóng nhiệt nghiêm trọng, gây ra cái chết của ít nhất 2500 người. Tháng 5 năm 2016, một kỷ lục mới được ghi nhận ở vùng Phalodi cũng thuộc quốc gia này.
Một nạn nhân của đợt sóng nhiệt tại Ấn Độ năm 2015 điều trị tại bệnh viện. Ảnh: Abcnews.com
Biến đổi khí hậu được dự tính sẽ thường xuyên hơn, nghiêm trọng hơn và sóng nhiệt sẽ dài hơn trong những ngày hè. Do đó những tác động của hiện tượng sóng nhiệt lên sức khỏe được dự báo là ngày càng gia tăng về tần suất và số lượng người mắc.
Các nhà khoa học cho biết, nếu nhiệt độ Trái Đất tăng thêm 2 độ C, nguy cơ tạo sóng nhiệt tại nhiều khu vực sẽ tăng gấp đôi so với mức nhiệt độ tăng 1,5 độ C.
Ông Al Gore cho biết: "Tỷ lệ tử vong tăng trung bình 4% trong những đợt nóng này".
Sóng nhiệt tại Việt Nam
Tác giả bài viết: PGS. TS. Nguyễn An Thịnh
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biển đổi Toàn cầu (CARGC)
Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội,.
Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng mới nhất của Việt Nam được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố năm 2016.
Các hiện tượng thời tiết cực đoạn sẽ rõ rệt hơn, số lượng bão mạnh đến rất mạnh tăng, số ngày rét đậm, rét hại giảm; số ngày nắng nóng (nhiệt độ lớn hơn 35 độ C) tăng; hạn hán trở nên khắc nghiệt hơn do nhiệt độ tăng và lượng mưa giảm trong mùa khô.
Đến cuối thế kỷ XXI, miền Bắc được dự tính sẽ có nhiệt độ tăng từ 1,9 đến 4,0 độ C. Trong khi đó, miền Nam dự tính tăng từ 1,7 đến 3,5 độ C.
Một công bố của các nhà khoa học thuộc Trung tâm quốc gia về sức khỏe môi trường của Hoa Kỳ, trong báo cáo thống kê sức khỏe quốc gia năm 2014, đã kết luận tỷ lệ tử vong do nhiệt phụ thuộc vào nhóm tuổi.
Nhóm người cao tuổi dễ bị tổn thương hơn bởi sóng nhiệt so với nhóm người trẻ tuổi. Nguy cơ cao nhất thuộc về nhóm người trên 65 tuổi.
Tỷ lệ tử vong do các yếu tố liên quan tới khí hậu ở Hoa Kỳ trong giai đoạn 2006-2010. Nguồn: Báo cáo thống kê sức khỏe quốc gia Hoa Kỳ, 2014).
Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số. Số người cao tuổi năm 2050 được dự tính khoảng 22 triệu, tăng gấp 4,4 lần so với hiện nay. Số người cao tuổi tăng nhanh đồng nghĩa với việc tăng tỷ lệ người có nguy cơ bị tổn thương do sóng nhiệt ở Việt Nam trong tương lai.
Ngoài ra, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, những người mắc bệnh và người lao động ngoài trời cũng thuộc nhóm người dễ bị tổn thương nhất do sóng nhiệt.
Một nghiên cứu về sóng nhiệt do Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường tiến hành năm 2013 tại Nghệ An cho thấy sóng nhiệt có quan hệ chặt với tỷ lệ nhập viện của trẻ em dưới 5 tuổi do các bệnh tiêu chảy và hô hấp.
Từ tháng 6 đến tháng 9 có nhiều ngày khô nóng hơn có tỷ lệ nhập viện cao hơn so với khoảng thời gian có ít ngày khô nóng hơn.
Với đặc thù về điều kiện môi trường lao động, người lao động ngoài trời có khả năng bị phơi nhiễm cao nhất do sóng nhiệt. Các giải pháp ngăn ngừa được khuyến cáo nhằm làm giảm diện tích tiếp xúc của cơ thể đối với nắng nóng.
Sử dụng phương tiện bảo hộ cá nhân phù hợp khi làm việc ngoài trời nắng như quần áo bảo hộ lao động, mũ, nón, kính,.. được khuyến khích.
Chuẩn bị tốt ứng phó với sóng nhiệt được xem là giải pháp thích ứng cấp cộng đồng. Bằng cách chuẩn bị ứng phó với sóng nhiệt và biết những việc cần làm khi điều đó xảy ra, mỗi cá nhân, mỗi gia đình có thể tránh được những nguy cơ cao nhất gây tổn hại cho sức khỏe.
Ở tầm quốc tế, các chuyên gia hy vọng những nỗ lực của các quốc gia, các tổ chức quốc tế trong việc thúc đẩy các hành động thích ứng biến đổi khí hậu để bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.