Trong suốt hơn 70 năm tồn tại dưới các cơ cấu tổ chức khác nhau, Uỷ ban An ninh quốc gia Liên Xô (KGB) có tất cả 17 vị chủ tịch, trong đó Yuri Vladimirovich Andropov được xem là đã đưa KGB lên đỉnh cao.
Bản thân Yuri Vladimirovich (1914-1984) là vị Chủ tịch KGB duy nhất sau khi rời Lubyanka được bổ nhiệm vào vị trí cao hơn và sau đó là cao nhất đất nước – Tổng Bí thư.
Trưởng thành từ công tác đoàn, công tác đảng, Yuri Andropov có điều kiện để nắm được nhiều thông tin đã chắt lọc và có chất lượng cao; hiểu biết bộ máy cơ chế và phương thức vận hành các đòn bẩy quyền lực. Cái thiếu của "tip" cán bộ này là thực tế đời thường khắc nghiệt được Yuri Andropov bổ sung bằng những năm công tác trong ngành ngoại giao – làm Vụ trưởng Vụ châu Âu 4, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương, đặc biệt 3 năm làm đại sứ tại Hungary vào thời điểm nước này có chính biến (1956).
Là người có tầm nhìn chiến lược và có phương pháp luận khoa học, Chủ tịch KGB Yuri Andropov tập trung nhiều công sức cho lĩnh vực tư tưởng, thành lập thêm một số bộ phận nhằm theo dõi và nắm chắc hơn mọi mặt của đời sống xã hội.
KGB dưới thời Yuri Andropov đã tìm được cách tiếp cận cương quyết nhưng mềm dẻo và có hiệu quả đối với mọi vấn đề trong xã hội và mọi vùng của đất nước. Với hệ thống đại diện ở tất cả các địa phương, KGB nắm bắt, báo cáo cho lãnh đạo đất nước mọi việc xảy ra trong nước, để trên cơ sở đó, Bộ Chính trị chỉ đạo xử lí, giải quyết.
Cũng chính dựa trên tài liệu tác chiến do KGB cung cấp, Liên Xô vào thời điểm ấy bắt đầu tuyên chiến với nạn tham nhũng. Cũng chính KGB dưới thời Yuri Andropov đã cảnh báo lãnh đạo đất nước về việc trong xã hội bắt đầu xuất hiện một loại “bệnh dịch” thờ ơ và thụ động, những yếu tố làm cho tình hình xã hội căng thẳng, những dấu hiệu khủng hoảng trong chính trị, kinh tế đất nước…
Theo đánh giá, phải là một KGB đứng đầu bởi vị Chủ tịch có trí tuệ sắc sảo và tinh tế như Yuri Andropov thì mới giúp duy trì được đất nước Liên Xô ổn định, thịnh vượng trong hai chục năm, mới có một hệ thống kiểm soát xã hội một cách toàn diện và chắc chắn như thế.
Dưới thời Yuri Andropov, KGB triển khai được một mạng lưới điệp viên đông đảo, giỏi nghiệp vụ và rộng rãi chưa từng có trên toàn thế giới, cùng với đảm bảo về ngân sách và kĩ thuật khá hoàn hảo.
Tình báo Xô-viết cắm rễ được ở tất cả các khu vực, như một cái máy khổng lồ thu hút mọi thông tin trên toàn thế giới. KGB đã giúp lãnh đạo đất nước chỉ đạo xử lí thành công, hiệu quả một loạt vấn đề tối quan trọng như chiến tranh và hoà bình, giải trừ quân bị, xây dựng, phát triển tiềm lực khoa học, tiềm lực quốc phòng của Liên Xô, góp phần đắc lực vào sự nghiệp đấu tranh vì hoà bình, giải phóng dân tộc và tiến bộ xã hội trên toàn thế giới.
KGB cũng cung cấp thông tin, tham mưu cho lãnh đạo đất nước thực hiện nhất quán chủ trương bảo vệ kiên quyết các lợi ích chính trị của Liên Xô, không cho phép làm xấu tình hình và suy giảm ảnh hưởng của đất nước trên trường quốc tế - đây chính là thời kì Liên Xô đạt được cân bằng chiến lược quân sự với Mỹ.
Cũng chính Yuri Andropov – với tư cách Chủ tịch KGB đã đề xuất ý kiến kiềm chế tối đa trong quan hệ với Trung Quốc, bằng mọi cách thu hẹp các cuộc xung đột với người láng giềng khổng lồ này.
Là thủ trưởng, Yuri Andropov rất quan tâm đến mọi mặt công tác, đời sống của cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền; và họ đáp lại ông bằng lòng trung thành, mẫn cán, sự tận tâm phục vụ. Làm việc trong cơ quan an ninh trở thành một nghề danh giá và được nể trọng. Một nét đáng quý nữa ở Yuri Andropov là trong mọi vấn đề, ông không bao giờ nhận thừa trách nhiệm về phía mình hay có biểu hiện lạm quyền. Trong công tác và sinh hoạt, Yuri Andropov luôn là mẫu mực cho mọi cán bộ dưới quyền. Không uống rượu, không hút thuốc, không quát tháo, yêu âm nhạc và ca hát, ngay trong dáng đi của ông cũng thể hiện một cái gì đó khiêm nhường, giản dị.
Chính nhờ công lao, thành tích đối với đất nước, nhờ những phẩm chất cá nhân cao quý mà sau khi Leonid Breznhev từ trần, Yuri Andropov được bầu làm Lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản và Nhà nước Xô-viết (tháng 11-1982). Ở cương vị này, ông đã khởi xướng việc cải cách sâu rộng, toàn diện đời sống xã hội Liên Xô theo hướng đưa dần các yếu tố dân chủ đích thực vào hệ thống chính trị, áp dụng cơ chế thị trường trong kinh tế, nhưng với lộ trình và bước đi phù hợp, chắc chắn.
Yuri Andropov, người có công đưa KGB lên đỉnh vinh quang
Có thể giả định rằng, nếu sống, làm việc thêm một thời gian nữa, Yuri Andropov hoàn toàn có thể thay đổi tiến trình lịch sử của Liên bang Xô-viết, xây dựng một hệ thống Xô-viết đổi mới mà không cần phải phá huỷ nó.
Tại một Hội nghị Trung ương, khi đánh giá về công tác an ninh tình báo, Tổng Bí thư Leonid Breznhev đã bỏ giấy nói "vo": Uỷ ban An ninh quốc gia dưới sự lãnh đạo của đồng chí Andropov đã giúp đắc lực cho công tác của Trung ương, cả về đối nội và đối ngoại. Có người nghĩ rằng KGB - đó là bắt bớ, tù đầy. Nhầm! KGB trước hết là những công việc to lớn và đầy trách nhiệm. KGB không phải ai cũng làm đươc. Ở đây cần có năng lực và tính cách, lòng dũng cảm và lòng trung thành to lớn.
Đó là sự đánh giá xứng đáng đối với Yuri Vladimirovich – vị Chủ tịch có công đưa KGB lên đỉnh vinh quang.