Nga thay đổi cuộc chơi ở Syria và rủi ro lớn nhất cho "ngày kết thúc"

Khác với sự hiện diện của Liên Xô ở Afghanistan trong thập niên 1980, Nga trong thời gian 2 năm qua đã giành được thắng lợi có tầm quan trọng rất to lớn về chiến lược cũng như chiến thuật cho hiện tại và cả về lâu dài ở Syria và khu vực xung quanh nước này.

Điều có ý nghĩa lớn nhất và quyết định nhất đối với Nga là họ đã không chỉ làm thay đổi cuộc chơi ở Syria mà còn tạo ra cuộc chơi mới theo sự dẫn dắt và chi phối của mình ở xứ này.

Syria trước và sau khi Nga xuất hiện

So sánh tình hình hiện tại của chính phủ Syria của tổng thống Bashar al-Assad và cục diện chính trị, quân sự cũng như quyền lực ở khu vực so với thời trước khi Nga can dự quân sự thì mới thấy được hết cuộc chơi đã được Nga thay đổi, và cuộc chơi cũ của những phe khác được Moskva xoay chuyển thành cuộc chơi của mình như thế nào.

Cho đến tháng 9/2015, chính quyền Assad ở Syria đứng trước nguy cơ bị lấn át bởi phe vũ trang nổi dậy do Mỹ hậu thuẫn. Mỹ và đồng minh ngoài tiến hành chiến dịch chống khủng bố nhằm tiêu diệt tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS), thì còn theo đuổi cả mục tiêu dùng phe nổi dậy để lật đổ ông Assad, thay đổi chính thể nhà nước ở Syria.

Trước khi lực lượng Nga hiện diện, Mỹ và Israel trên thực tế làm chủ cả không phận của Syria. Cũng có khuôn khổ diễn đàn đối thoại và đàm phán đa phương nhằm tìm kiếm giải pháp chính trị cho vấn đề Syria, nhưng trong thực chất để gia tăng sức ép đối với ông Assad và chuẩn bị cho thời kỳ "hậu Assad".

Còn hiện tại, quyền lực của tổng thống Assad đã được củng cố vững vàng, và chuyện thay thế chính quyền của ông ở Syria đã trở nên hoàn toàn viển vông. IS bị đẩy lùi và thời khắc bị tiêu diệt không còn cách xa. Phe nổi dậy thất thế trên mọi phương diện, phạm vi lãnh thổ kiểm soát bị thu hẹp, không còn là mối đe doạ an ninh lớn với ông Assad nữa.

Washington nhận thức được thực tế đó. Ngoài ra, mâu thuẫn nội bộ với phe đối lập Syria cũng khiến Mỹ giảm dần hậu thuẫn quân sự và tài chính cho phe này. Nga đã làm cho Mỹ, Israel và đồng minh không còn có thể "muốn làm gì cũng được" trên bầu trời Syria. Can dự quân sự trực tiếp của Nga đã làm cho tình hình và cục diện ở nơi đây diễn biến theo chiều hướng khác.

Phi công Nga trên máy bay Su-25M tại căn cứ không quân Hmeimim ở Syria (Ảnh: AP)

Chưa có đáp án cho sự kết thúc

Phe nổi dậy chống chính phủ Syria bị thua thiệt nhiều nhất. Nhưng cả Mỹ cũng thất bại trong những mục đích khác ngoài mục tiêu đối phó IS.

Mỹ chưa từ bỏ ý muốn lật đổ ông Assad, nhưng đến thời điểm hiện tại không thể không ý thức được rằng sẽ không thể đạt được mục tiêu đó nếu không thuyết phục, vận động và tranh thủ được Nga trở thành cùng hội cùng thuyền.

Mỹ không còn có thể tự ý tung hoành cả về chính trị lẫn quân sự ở Syria, mà giờ phải để ý đến Nga và không thể không phụ thuộc vào Nga.

Mỹ muốn đẩy lùi ảnh hưởng của Iran thì Iran hiện có ảnh hưởng lớn nhất và vững chắc nhất ở Syria từ trước tới nay.

Mỹ muốn một mình đạo diễn giải pháp hoà bình cho Syria thì giờ phải chia sẻ vai trò và ảnh hưởng với bộ ba Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Sự can dự quân sự của Nga và việc hình thành khuôn khổ đàm phán ở Astana (Kazakhstan) đã đưa lại sự thúc đẩy quyết định cho toàn bộ tiến trình tìm kiếm giải pháp chính trị cho vấn đề Syria.

Khác với sự can thiệp của liên quân do Mỹ đứng đầu vào Syria, sự hiện diện của Nga ở Syria được công nhận là phù hợp với luật pháp quốc tế, bởi được thực hiện theo yêu cầu chính thức của chính phủ Syria, trên cơ sở Hiệp ước hữu nghị và hợp tác Liên Xô-Syria ký ngày 8/10/1980 - được nước Nga, trong tư cách kế thừa về pháp lý quốc tế Liên Xô, xác nhận ngày 2/3/2012.

Ở Syria, Nga đã không tham gia cuộc chơi mà Mỹ và đồng minh đang chơi. Thay vào đó, Nga tạo nên những thực tế mới buộc Mỹ và đồng minh phải lưu ý đến ở Syria.

Có quan điểm cho rằng Nga tham chiến tại Syria để thử nghiệm vũ khí và huấn luyện binh lính. Có thể đúng nhưng cũng có thể không phải như vậy. 

Điều chắc chắn là Moskva theo đuổi mục đích bảo vệ chính thể của ông Assad và gây dựng lai vai trò, ảnh hưởng chính trị, an ninh và quân sự ở khắp khu vực, để từ nay mọi chuyện chính trị an ninh và quân sự ở khu vực không thể được giải quyết nếu không có sự tham gia và vai trò quyết định của Nga.

Điều chắc chắn khác nữa là hoạt động quân sự ở Syria giúp Nga bớt khó khăn và khó xử ở châu Âu liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraine. 

Theo ước tính của các học giả Pháp, Nga tiêu tốn trung bình 3 triệu euro cho một ngày ở Syria, tức là chỉ bằng 1/4 hoặc 1/5 chi phí của Mỹ, nhưng rõ ràng là hiệu quả thực tế cao hơn rất nhiều.

Thành công là thế nhưng rủi ro lớn nhất đối với Nga trong thời gian tới là cách thức chấm dứt sự can dự quân sự này như thế nào.

Câu hỏi lớn này hiện chưa được Nga trả lời, mà câu trả lời lại có thể phát huy hoặc huỷ hoại những thành công đã đạt được trong 2 năm qua.