Liên minh châu Âu (EU), đã từng rất do dự trong việc cấm năng lượng của Nga, hiện đang thực hiện các bước để ngăn chặn dòng chảy dầu và các sản phẩm tinh chế của Nga đến hầu hết các quốc gia thành viên trong năm nay khi cuộc chiến ở Ukraine kéo dài. Nếu khối này nhất trí được một lệnh cấm vận như vậy, điều đó sẽ "tấn công" thẳng vào trọng tâm của nền kinh tế Nga - vốn đang tiếp tục thu lợi nhuận từ lĩnh vực năng lượng khổng lồ của mình.
Mỹ, Canada, Vương quốc Anh và Australia đã cấm nhập khẩu dầu của Nga, và Nhật Bản cho biết họ sẽ hành động tương tự "về nguyên tắc" sau cuộc họp G7 vào cuối tuần qua. Điều đó, nếu kết hợp với lệnh cấm vận của EU, sẽ khiến khoảng một nửa nền kinh tế toàn cầu hạn chế đối với dầu mỏ của Nga.
Moscow sẽ không bị tê liệt chỉ sau một đêm. Các quốc gia như Ấn Độ vẫn tận dụng các đợt giá dầu Nga giảm sâu để tiếp tục mua hàng trăm nghìn thùng dầu mỗi ngày từ nước này. Và các khoản thu nhập từ thuế của Điện Kremlin đã tăng nhanh do sự gia tăng tổng thể giá cả trên toàn cầu do cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.
Nhưng theo thời gian, việc mất châu Âu - điểm đến của hơn một nửa lượng dầu xuất khẩu của Nga - sẽ giáng một đòn mạnh vào Điện Kremlin, làm giảm doanh thu của Chính phủ do các lệnh trừng phạt khắc nghiệt khác ngày càng gia tăng. Điều đó sẽ khiến quốc gia này phải vật lộn để tìm đủ khách hàng mới lấp đầy khoảng trống mà EU rút đi. Cơ quan Năng lượng Quốc tế và các nhà phân tích khác dự đoán sản lượng dầu của Nga sẽ giảm mạnh.
Henning Gloystein, giám đốc chương trình năng lượng của công ty tư vấn Eurasia Group cho biết: "Điều đó làm tổn thương nước Nga, không còn nghi ngờ gì nữa".
Tầm quan trọng của thị trường Châu Âu
Moscow chủ yếu dựa vào nguồn thu từ lĩnh vực dầu khí hùng mạnh của mình. Trong tháng 1/2022, lĩnh vực này chiếm 45% ngân sách của Chính phủ liên bang.
Và Châu Âu từ lâu đã trở thành khách hàng hàng đầu của Nga. Năm ngoái, khoảng 1/3 lượng dầu nhập khẩu vào châu lục này đến từ Nga, theo IEA. Trước khi Nga thực hiện "chiến dịch đặc biệt" ở Ukraine, châu Âu nhập khẩu khoảng 3,4 triệu thùng dầu mỗi ngày từ Nga.
Con số đó đã giảm nhẹ sau đó. Kể từ cuối tháng Hai, phần lớn các nhà kinh doanh dầu mỏ ở châu Âu đã tránh xa dầu thô của Nga - được vận chuyển bằng đường biển, vì phải đối mặt với chi phí vận chuyển tăng cao và khó đảm bảo nguồn tài chính cũng như những bảo hiểm cần thiết. Châu Âu đã nhập khẩu khoảng 3 triệu thùng dầu mỗi ngày từ Nga vào tháng 4/2022, theo Rystad Energy.
Nhưng sau hơn hai tháng chiến tranh ở Ukraine, Liên minh châu Âu còn muốn tiến xa hơn nữa. Các nhà lãnh đạo EU đã đề xuất một lệnh cấm đối với tất cả nhập khẩu dầu thô từ Nga trong vòng 6 tháng và chấm dứt nhập khẩu các sản phẩm tinh chế từ nước này vào cuối năm nay.
Các cuộc đàm phán đang diễn ra. Trong khi các quốc gia như Đức đang chạy đua để giảm bớt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, thì những quốc gia khác cho biết họ sẽ không sẵn sàng tham gia vào kế hoạch đó. Chính phủ Hungary cho biết họ sẽ cần từ 3 đến 5 năm để cắt giảm nguồn dầu mỏ của Nga. Các quốc gia không giáp biển khác như Slovakia và Cộng hòa Séc, vốn chủ yếu dựa vào nguồn cung cấp bằng đường ống, cũng muốn có những sản phẩm tương tự.
Tuy nhiên, kế hoạch của EU sẽ gây áp lực lên nền kinh tế Nga, nền kinh tế mà Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự đoán sẽ giảm 8,5% trong năm nay dù EU không cấm nhập khẩu dầu, bước vào thời kỳ suy thoái sâu.
Các nhà phân tích của Rystad Energy và Kpler (một công ty nghiên cứu khác) tính toán rằng Nga sẽ cần phải cắt giảm sản lượng khoảng 2 triệu thùng/ngày - tức khoảng 20% - do lệnh cấm vận nói trên.
Các chuyên gia tại Bruegel, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Brussels, viết: "Dầu mỏ là nguồn cung cấp tiền tệ chính cho Nga, và kể từ khi Mỹ và các đồng minh áp dụng các biện pháp trừng phạt tài chính đối với Nga thì dầu mỏ đã trở thành huyết mạch quan trọng cho nền kinh tế Nga…".
Ấn Độ tăng mua, Trung Quốc tụt hậu
Lệnh cấm vận từ thị trường nhập khẩu khổng lồ như châu Âu sẽ có những mặt trái. Nếu kết quả là giá dầu thô tăng, Moscow thực sự có thể có được nhiều nguồn thu hơn cho Chính phủ từ thuế dầu, ít nhất là trong ngắn hạn.
Tuy nhiên, điều đó lại ảnh hưởng đến khả năng chuyển hướng dầu của Nga đến những người mua khác, và điều đó sẽ không hề dễ dàng.
Một phần đáng kể lượng dầu xuất khẩu của Nga sang châu Âu được chuyển đến khối này qua đường ống. Việc định tuyến lại những thùng dầu đó đến các thị trường ở châu Á sẽ đòi hỏi cơ sở hạ tầng mới tốn kém mà sẽ mất nhiều năm để xây dựng.
Trong khi đó, dầu đi bằng đường biển có thể tìm được người mua thay thế. Ấn Độ - quốc gia tiêu thụ khoảng 5 triệu thùng dầu mỗi ngày - đã tăng mạnh nhập khẩu từ Nga kể từ khi chiến tranh nổ ra.
Dầu thô Urals – sản phẩm chính của Nga - được định giá tương ứng với dầu Brent – loại dầu tham chiếu cho thị trường toàn cầu. Trước khi xảy ra xung đột giữa Nga và Ukraine, dầu Urals được giao dịch ở mức rẻ hơn vài US cent so với dầu Brent. Hiện tại, mức chiết khấu của loại dầu này lên tới 35 USD/thùng, khiến nó trở nên hấp dẫn hơn nhiều đối với những người mua không bị ràng buộc bởi các lệnh trừng phạt.
Giá dầu thô Urals của Nga.
Dữ liệu từ Rystad Energy cho thấy nhập khẩu dầu thô của Ấn Độ từ Nga đã tăng lên gần 360.000 thùng/ngày trong tháng 4, tăng gấp 5 lần so với tháng 1.
Matt Smith, nhà phân tích dầu mỏ hàng đầu thuộc Kpler cho biết: "Vào thời điểm mà những người khác sẵn sàng trốn tránh hoặc xa lánh dầu thô của Nga, họ (Ấn Độ) dường như là những người hưởng lợi lớn nhất từ việc giá giảm như vậy".
Về phía mình, Ấn Độ đã giảm thiểu mức tăng đột biến nhập khẩu dầu Nga. Trong một tuyên bố vào tuần trước, Bộ Dầu mỏ và Khí đốt tự nhiên Ấn Độ cho biết nước này nhập khẩu dầu từ khắp nơi trên thế giới, trong đó có một lượng đáng kể từ Mỹ.
Trong một tuyên bố phát đi, Bộ này cho biết: "Bất chấp những mô tả theo cách khác, năng lượng mua từ Nga vẫn rất nhỏ so với tổng mức tiêu thụ của Ấn Độ".
Ấn Độ đang tăng cường nhập khẩu dầu thô của Nga.
Trung Quốc, trước đây là khách mua dầu lớn nhất của Nga, cũng được cho là sẽ tích cực tận dụng cơ hội giá dầu Nga được chiết khấu lớn.
Dữ liệu từ Rystad, Kpler và OilX cho thấy nhập khẩu dầu từ Nga vào Trung Quốc đã tăng kể từ khi xảy ra chiến tranh ở Ukraine, nhưng không đáng kể.
OilX, sử dụng dữ liệu công nghiệp và vệ tinh để theo dõi sản lượng và dòng chảy dầu, nhận thấy rằng nhập khẩu của Trung Quốc từ Nga qua đường ống và đường biển chỉ tăng 175.000 thùng mỗi ngày trong tháng 4 - tăng khoảng 11% so với khối lượng trung bình của năm 2021. Nhập khẩu qua đường biển trong tháng 5 theo những dữ liệu sơ bộ cho thấy sẽ tăng mạnh hơn thế.
Tuy nhiên, nhu cầu về năng lượng của Trung Quốc đã giảm do nước này đang tăng cường những nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của virus COVID-19 bằng cách áp đặt các hạn chế cứng rắn đối với các thành phố lớn, như các lệnh phong tỏa. Đó là lý do khiến "Trung Quốc không ‘đổ xô’ đi mua tất cả mọi thứ", và điều đó khiến Moscow rơi vào khó khăn trong việc tiêu thụ dầu thô của mình.
Tham khảo: Cnn, Investing