Tranh cãi số 1 cà phê hoà tan Việt Nam: Ai chơi không đẹp?

Thị trường cà phê và cuộc đua giành thị phần

Theo chuyên gia kinh tế Đặng Đình Đào (Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, ĐH Kinh tế Quốc dân - HN), trong thị trường cà phê, các ông lớn tiến hành điều tra thị trường, công bố thị phần nhằm khẳng định vị thế của mình không còn là chuyện lạ.

Thị phần của đơn vị nào chiếm nhiều nhất trên thị trường đồng nghĩa với việc cà phê hòa tan của đơn vị đó được nhiều người yêu dùng nhất, sản lượng tiêu thụ cao nhất.

Một phần nào đó, cũng có thể hiểu rằng, cà phê của đơn vị đó có chất lượng tốt nhất.

"Công bố sự chiếm lĩnh thị trường trong cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cà phê là điều hết sức bình thường, nó tạo động lực cho các doanh nghiệp khác vươn lên bởi thị phần luôn thay đổi, hôm nay anh chiếm thị phần này, ngày mai anh chiếm thị phần khác.

Và dĩ nhiên, kết quả này tác động trực tiếp đến tâm lý, niềm tin cũng như sức mua của người tiêu dùng.

Đây cũng có thể coi là một tiêu chí để lôi kéo khách hàng, tiêu thụ sản phẩm từ đó thúc đẩy tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp", chuyên gia kinh tế Đặng Đình Đào khẳng định.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra rằng cuộc cạnh tranh giữa các đơn vị có đảm bảo công bằng nếu nhà sản xuất đó đồng thời công bố thị phần của các đối thủ?

Gần đây, Công ty Cổ phần Vinacafé Biên Hòa đã công bố số liệu thị phần cà phê hòa tan trên phương tiện thông tin đại chúng.

Theo đó, Vinacafé khẳng định vị thế số 1 với thị phần chiếm 41%, đứng thứ 2 là Nestle (26,3%), sau đó mới đến Trung Nguyên (16%), Trần Quang (15,3%)...

Kết quả này do công ty nghiên cứu thị trường Nielsen Việt Nam khảo sát về thị trường cà phê hòa tan trên toàn quốc.

Nielsen dựa trên sản lượng cà phê hòa tan bán ra trong năm 2014 thông qua dữ liệu của dịch vụ đo lường bán lẻ ở khu vực thành thị (36 thành phố, bao gồm kênh phân phối truyền thống và hiện đại, không bao gồm Co.opmart, Metro) và nông thôn.

Chưa bàn đến số liệu điều tra có khách quan hay không, một chuyên gia trong ngành cà phê nhận định, việc Vinacafé công bố số liệu của các đối thủ khác trên truyền thông, một cách vô tình hay hữu ý đã làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các đơn vị khác.

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh phân tích: "Tại Điều 45, Luật Cạnh tranh quy định, cấm doanh nghiệp thực hiện các hoạt động quảng cáo sau đây:

So sánh trực tiếp hàng hoá, dịch vụ của mình với hàng hoá, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác.

Doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh không được xâm phạm bí mật kinh doanh như: Tiết lộ, sử dụng thông tin thuộc bí mật kinh doanh mà không được phép của chủ sở hữu bí mật kinh doanh…

Điều 39, Luật Cạnh tranh cũng cho hay, hành vi cạnh tranh không lành mạnh bao gồm: Xâm phạm bí mật kinh doanh; gièm pha doanh nghiệp khác; quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh;...

Nếu Vinacafé Biên Hòa công bố thị phần của các công ty khác như Trung Nguyên, Trần Quang, Nestle thì đây là hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Doanh nghiệp có hành vi vi phạm luật cạnh tranh thì phải chịu trách nhiệm xử phạt theo quy định pháp luật cạnh tranh và các văn bản pháp luật liên quan về hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Tùy tính chất và mức độ thiệt hại mà có thể bị xử phạt với mức độ khác nhau".

Trong khi đó, đại diện Trung Nguyên, đơn vị tạm thời "bị soán ngôi số 1" đã phủ nhận hoàn toàn kết quả điều tra và cho rằng hiện tại Trung Nguyên vẫn đang dẫn đầu trên thị trường.

Người tiêu dùng thì lâm vào tình cảnh hoang mang, không biết đâu mới thực sự là vị cà phê đang được ưa chuộng, nhiều người “xài” nhất...

Số liệu "chưa đủ cơ sở để tin cậy"

Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc Công ty Cổ phần Vinacafé Biên Hòa sử dụng dữ liệu của Nielsen để công bố trên truyền thông thì “theo tôi chưa đủ cơ sở để tin cậy số liệu này. Vì thế tôi chưa thấy khách quan”.

Ở một góc nhìn khác, giới chuyên gia trong ngành cũng cho rằng, không thể loại trừ trường hợp nhiều doanh nghiệp hiện nay bỏ tiền mua số liệu từ công ty điều tra nhằm mục đích quảng cáo bất chấp việc "chà đạp" lên kết quả kinh doanh của doanh nghiệp khác.

Luật sư Hùng phân tích: “Xác định thị phần doanh nghiệp đó là doanh số bán ra hoặc doanh thu thu vào.

Mà doanh thu, doanh số mua vào được xác định theo quy định của pháp luật về thuế, chuẩn mực kế toán Việt Nam. Tức phải có hóa đơn, chứng từ rõ ràng và hợp pháp về doanh thu, doanh số mua vào.

Chỉ khi thực hiện đúng quy định này thì thị phần của doanh nghiệp mới chính xác và được thừa nhận.

Nếu đơn vị điều tra và đơn vị sản xuất cung cấp số liệu về thị phần mà không thực hiện đúng quy trình, thủ tục như quy định trên mà dùng số liệu không trung thực để công bố trên truyền thông thì đó là hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Dựa vào số liệu này để công bố trên báo chí, phương tiện truyền thông Vinacafé Biên Hòa là nhà sản xuất cà phê hòa tan số 1 Việt Nam theo tôi là không nên vì chính thông tin này sẽ bị các đối thủ cạnh tranh khác coi thường Vinacafé Biên Hòa", luật sư Hùng nói.

Ông Nguyễn Trọng Tấn, chuyên gia tư vấn cao cấp về thương hiệu của Công ty LantaBrand cho rằng, nhiều sản phẩm hàng hóa bán chạy hiện nay có thể là sản phẩm của chiến lược marketing hiện đại.

Tuy nhiên, theo ông Tấn, nếu giá cả và chất lượng thuyết phục được người tiêu dùng thì yếu tố tình cảm sẽ đóng góp nhiều vào quyết định mua hàng.