Cuộc đấu quyền lực độc đáo ở Ukraine
Kết quả cuộc bầu cử tổng thống năm nay là dấu mốc lịch sử mới đối với Ukraine, khi danh hài Vladimir Zelensky bất ngờ thắng trong cả hai vòng bỏ phiếu trước tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko, mà lại còn thắng với mức độ chênh lệch phiếu bầu áp đảo.
Không đặc biệt và bất ngờ sao được ở cuộc bầu cử này, khi người đắc cử cách đây 3 tháng còn hoàn toàn ở bên ngoài chính trường, đảng phái chính trị thành lập để vận động tranh cử mới chỉ tồn tại trực tuyến, vận động tranh cử cũng chủ yếu bằng cách trực tuyến, cương lĩnh tranh cử gần như không có, hoặc có chăng thì chỉ rất mơ hồ.
Cuộc đấu quyền lực giữa hai người này độc đáo xưa nay chưa từng thấy có ở Ukraine:
Tuy cùng đều lắm tiền nhiều của, nhưng một người chai sạn quyền biến chính trường, còn một người chưa từng hoạt động chính trị.
Một người thì cử tri biết rất rõ nếu đắc cử sẽ làm gì, còn người kia thì cử tri không biết được nếu đắc cử thì sẽ cầm quyền như thế nào.
Một người có phe cánh mạnh mẽ trong Quốc hội vốn rất nhiều quyền lực trong hệ thống chính trị của Ukraine, còn người kia không có phe cánh chính trị riêng trong Quốc hội.
Mãi mùa thu này, ở Ukraine mới lại có tổng tuyển cử mà đảng của ông Zelensky không biết sẽ mạnh yếu như thế nào ở trong đó - hoặc thậm chí có được hiện diện hay không.
Cho nên, có thể thấy ông Zelensky đắc cử tổng thống Ukraine chủ yếu và trước hết bởi cử tri xứ này muốn phế truất ông Poroshenko. Ai làm tổng thống mới đối với họ không quan trọng bằng việc tổng thống cũ không được tiếp tục tại nhiệm nữa.
Việc họ còn hoài nghi ông Zelensky không quan trọng đối với cử tri Ukraine bằng việc họ không còn tin tưởng ông Poroshenko. Họ thà chấp nhận tương lai bất định, chứ không để quá khứ tiếp tục.
Bi kịch quyền lực của ông Poroshenko đồng thời là cái "may hơn khôn" đối với ông Zelensky.
Đương kim Tổng thống Petro Poroshenko và tân Tổng thống Vladimir Zelensky tranh luận tại sân vận động Olympic. Ảnh: UNIAN.
Sẽ dịu nhưng chưa hòa
Đất nước này có tổng thống mới, nhưng Quốc hội cũ vẫn còn hoạt động đến cuộc tổng tuyển cử tới vào mùa thu này. Cho tới khi ấy, ông Zelensky nhiều khả năng chưa thể làm được việc đáng kể gì, trong chính sách đối nội cũng như đối ngoại.
Ba vấn đề lớn đặt ra cho người mới phải giải quyết là chống tham nhũng, chấm dứt chiến tranh và ly khai, cũng như khắc phục sự phân hóa trong nội bộ xã hội.
Cụ thể hơn, ông Zelensky phải giải quyết những vấn đề và khắc phục những tình trạng mà chính vì chúng cử tri xứ này đã không để cho ông Poroshenko tiếp tục cầm quyền: chống tham nhũng và nâng cao mức sống cho người dân, vấn đề Crimea và vùng lãnh thổ miền Đông ly khai.
Chỗ dựa quan trọng nhất của ông Zelensky là sự ủng hộ của hơn 70% cử tri. Phe nào hiện tại trong Quốc hội chống đối tổng thống mới thực thi những biện pháp chính sách khác trước trên 4 phương diện trên sẽ khó mà có thể tránh khỏi sự trừng phạt của cử tri trong cuộc bầu cử Quốc hội vào mùa thu này.
Hai trong số 4 việc cụ thể trên liên quan trực tiếp đến Nga. Ông Zelensky không tỏ ta thù địch Nga như ông Poroshenko, nhưng hoàn toàn không phải là người thân thiện với Nga hơn. Người này chỉ coi trọng việc tranh thủ bộ phận cử tri ở Ukraine nói tiếng Nga hơn ông Poroshenko.
Người này không hô hào giành về Crimea như người tiền nhiệm nhưng không có nghĩa là đã chịu buông bỏ Crimea. Ông Zelensky cam kết chấm dứt nội chiến và ly khai nhưng không sẵn sàng đối thoại trực tiếp với phe ly khai như Nga đã đề nghị.
Ông Zelensky muốn duy trì những thỏa thuận đã đạt được ở Minsk nhưng lại chủ trương mở rộng khuôn khổ diễn đàn 4 bên này (Ukraine, Nga, Đức và Pháp) cho thêm Anh và Mỹ trong khi phía Nga không mặn mà.
Người này đã cam kết là sẽ cho tổ chức trưng cầu dân ý ở Ukraine về việc đất nước này gia nhập EU và Nato - việc mà Nga không thích thú gì. Ông Zelensky có thể sẽ dịu giọng hơn với Nga chứ chưa sẵn sàng hòa giải với Nga.
Phải sau khi ông Zelensky công bố chương trình cầm quyền, sau ngã ngũ của cuộc bầu cử Quốc hội tới và sau khi các đối tác bên ngoài bộc lộ hết quan điểm thái độ về kết quả của cuộc bầu cử tổng thống vừa rồi ở Ukraine, thì mới có thể biết ông Zelensky dịu với Nga đến đâu và trong bao lâu, dịu thật sự hay chỉ là cử chỉ nhất thời cũng như liệu có hòa với Nga hay không, có thật sự muốn đối thoại với Nga hay không.
Phía Nga dường như không tin là sự thay đổi tổng thống ở Ukraine sẽ đưa lại sự thay đổi cơ bản trong quan hệ của nước này với Nga. Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev đã tỏ ra không lạc quan còn tổng thống Nga Vladimir Putin chưa biểu lộ thái độ gì. Vì chuyện liên quan đến Ukraine mà mối quan hệ giữa các nước Phương Tây và Nga bị trắc trở nhiều năm nay.
Với ông Zelensky trên cương vị tổng thống Ukraine, quan hệ giữa các nước Phương Tây và Nga sẽ vẫn như trước nhiều hơn là khác trước, diễn biến theo hướng xấu thêm đi dễ xảy ra hơn là được cải thiện.
* Tiêu đề bài viết do tòa soạn đặt lại.