Israel đang truy lùng tiêu diệt quân ủy nhiệm Iran đến từng "hang cùng ngõ hẻm"?

Công khai hóa "cuộc chiến tranh trong bóng tối"

Trong vài tuần gần đây, Israel đã thực hiện một loạt cuộc tấn công trên khắp Trung Đông để ngăn chặn Iran trang bị cho các đồng minh Ả Rập của mình tên lửa dẫn đường chính xác, máy bay không người lái và các vũ khí tinh vi khác có khả năng thách thức mạng lưới phòng thủ của Israel.

Các cuộc tấn công này bộc lộ rõ một sự leo thang mới một cuộc "chiến tranh trong bóng tối" giữa Iran và Israel và đang dần trở nên công khai, đẩy cuộc đối đầu giữa hai quốc gia diễn ra trên quy mô rộng lớn hơn.

Chỉ trong khoảng thời gian 18 tiếng cuối tuần qua, một cuộc không kích của Israel vào Syria đã giết chết hai chiến binh được đào tạo ở Iran, một máy bay không người lái nổ tung gần trung tâm chỉ huy của Hezbollah ở vùng ngoại ô phía Nam Beirut và một cuộc không kích ở Qaim, Iraq giết chết một chỉ huy dân quân Iraq được Iran hậu thuẫn.

Israel cáo buộc Iran toan tính thiết lập một đường dây vận chuyển vũ khí trên bộ qua Iraq, miền Bắc Syria để tới Lebanon.

Theo giới phân tích, những cuộc tấn công trên được Israel thực hiện, mặc dù nước này chỉ công khai thừa nhận có một vụ, là nhằm ngăn chặn Iran đồng thời phát đi tín hiệu cảnh báo các lực lượng ủy nhiệm của Tehran rằng Tel Aviv sẽ không dung thứ cho bất kỳ một khẩu đội tên lửa nào áp sát biên giới của họ.

"Theo nhiều cách thức khác nhau, Iran đã và đang triển khai các hoạt động kiểu như vậy trong khu vực", Sima Shine, cựu giám đốc nghiên cứu về tình báo Israel và hiện là học giả tại Viện nghiên cứu an ninh quốc gia ở Tel Aviv bình luận. "Cái thay đổi ở đây là tiến trình này đã đạt tới ngưỡng mà Israel phải hành động khác đi".

Khói lửa bốc lên trong một vụ không kích vào Hama, Syria. Ảnh: AP

Mở rộng mặt trận khắp Trung Đông

Giới chức Iran tuyên bố, các cuộc tấn công của Israel sẽ không thể không bị đáp trả. Thiếu tướng Qassim Suleimani, chỉ huy lực lượng đặc nhiệm Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), người chịu trách nhiệm giám sát các hoạt động quân sự bí mật bên ngoài lãnh thổ Iran nói trên Twitter rằng, các hành động của Israel là "điên rồ và sẽ là lần cuối cùng".

Mặc dù Iran không công khai thừa nhận việc chuyển giao công nghệ tên lửa nhưng một người Iran am tường các nỗ lực của nước này trong khu vực cho biết, trong năm qua Tehran đã chuyển trọng tâm từ đào tạo các lực lượng ủy nhiệm tham chiến trên bộ ở Syria và Iraq sang trang bị cho họ vũ khí công nghệ cao cũng như tăng cường công tác huấn luyện.

Lãnh đạo ở tất cả các bên đều nói rằng họ không muốn xảy ra một cuộc chiến tranh toàn diện nhưng với mật độ các vụ tấn công bạo lực, thường là bằng máy bay không người lái giá rẻ và các công nghệ bí mật khác, đã làm tăng khả năng ngay cả một vụ tấn công nhỏ cũng có thể biến thành một cuộc xung đột lớn hơn.

Israel thừa nhận đã thực hiện cuộc không kích ở Syria vào thứ Bảy vừa qua (24/8), mà theo họ là để ngăn chặn các chiến binh do Iran hậu thuẫn phóng một máy bay không người lái mang theo chất nổ sang lãnh thổ Israel.

Vụ chiếc UAV nổ tung gần Beirut vào hôm Chủ Nhật hồi đầu tuần, theo Israel là đã phá hủy hệ thống máy móc thiết yếu dùng để sản xuất tên lửa chính xác của Hezbollah. Trách nhiệm của Israel trong vụ tập kích đó được tờ The Times of London đưa tin đầu tiên và sau đó đã được hai quan chức nắm rõ thông tin về chiến dịch này xác nhận.

Tại Iraq, vài tuần gần đây một số căn cứ của những nhóm bán quân sự do Iran hậu thuẫn đã liên tục bị tấn công và lãnh đạo của họ cũng cáo buộc máy bay không người lái Israel đã tấn công đoàn xe ở Qaim, giết chết một chỉ huy.

Tiêm kích F-16 Không quân Israel tại căn cứ Ovda gần Eilat, miền Nam Israel. Ảnh: AP

Israel đã thực hiện ít nhất một trong các cuộc tấn công vào một căn cứ ở phía Bắc Baghdad vào ngày 19/7 trong khi các quan chức Mỹ nói rằng Tel Avivl còn dính líu tới nhiều cuộc tấn công khác nữa.

Hôm thứ Tư, Quân đội Lebanon cho biết, họ đã bắn 2 trong số 3 máy bay không người lái của Israel xâm phạm không phận Lebanon trước khi trở về Israel.

Các cuộc đối đầu bạo lực bùng nổ đã cho thấy một thực tế: Việc Iran tận dụng cơ hội để mở rộng ảnh hưởng ở Trung Đông đang vấp phải hành động đáp trả khốc liệt của Israel.

Randa Slim, nhà phân tích tại Viện Trung Đông ở Washington cho biết: "Xét về các mục tiêu bị tấn công vừa qua thì có thể thấy rằng mặt trận quân sự đã được Israel mở rộng. Giờ đây mục tiêu không chỉ là sự hiện diện của Iran ở Syria mà bao trùm toàn bộ mạng lưới của Iran trong khu vực."

Truy đuổi Iran đến từng "hang cùng ngỏ hẻm"

Từ nhiều năm nay, khi tình trạng bất ổn và xung đột làm suy yếu các quốc gia Ả Rập, Iran đã tận dụng thời cơ này để xây dựng mối quan hệ bền chặt với các lực lượng địa phương được hưởng lợi từ sự bảo trợ của họ, đồng thời mở rộng ảnh hưởng và khuếch đại mối đe dọa đối với Israel.

Iran đã đi tiên phong trong cách tiếp cận này bằng việc xây dựng Hezbollah thành lực lượng quân sự đáng gờm nhất của Lebanon với hàng chục ngàn chiến binh được đào tạo và một kho vũ khí được cho là chứa hơn 100.000 rocket và tên lửa nhắm vào Israel.

Gần đây, Iran đã tăng cường mạng lưới khu vực bằng cách cung cấp vũ khí và chuyên môn cho phong trào vũ trang Houthi ở Yemen, dân quân ở Iraq và các lực lượng thân chính phủ ở Syria.

Iran cũng đã tăng cường mối hợp tác giữa các lực lượng đồng minh: Thành viên của Hezbollah ở Lebanon đã huấn luyện cho các chiến binh tại Iraq và Yemen và gửi viện trợ cho các phong trào thánh chiến Palestine. Iran đã đưa hàng ngàn chiến binh từ Iraq và các nơi khác vào Syria để giúp Tổng thống Bashar al-Assad đánh bại lực lượng nổi dậy ở đây.

Danh tính hai chiến binh bị chết trong cuộc tấn công của Israel ở Syria cuối tuần qua minh chứng cho bản chất không biên giới của mạng lưới Iran. Hai tay súng, Hassan Zabeeb và Yasser Daher lớn lên ở Lebanon, học ngành kỹ thuật hàng không ở Iran và trở về Lebanon để làm cho với Hezbollah.

Iran gọi mạng lưới khu vực của mình là "trục kháng chiến". Trong khi các thành viên của trục này hoạt động với quyền tự chủ đáng kể ở các quốc gia thì họ cũng chia sẻ mục tiêu rộng lớn hơn là chống lại ảnh hưởng của Mỹ, Israel và Saudi Arabia ở Trung Đông.

Quân sự hóa các đồng minh trong khu vực cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các cuộc tấn công tiềm ẩn của Israel và Mỹ vào Iran, bởi vì bất kỳ cuộc tấn công nào như vậy có thể khơi dậy phản ứng bạo lực ở những nơi khác.

Tướng Mohammad Bagheri cùng các quan chức cấp cao quân đội Iran thị sát chiến tuyến Aleppo, Syria tháng 10/2017. Ảnh: AP

Nỗ lực của Israel nhằm cản trở quá trình mở rộng ảnh hưởng của Iran trong những năm gần đây tập trung chủ yếu vào Syria, nơi Israel đã thực hiện hơn 200 cuộc không kích kể từ đầu năm 2017 vào các đoàn xe, căn cứ và các địa điểm khác có liên quan đến nỗ lực chiến tranh của Iran.

Israel cố gắng tránh tiêu diệt các chiến binh Hezbollah ở Syria và tránh tấn công vào sâu bên trong lãnh thổ Lebanon bởi điều này có thể gây ra các cuộc phản công. Đây được hiểu là luật bất thành văn, hay "các quy tắc của trò chơi" quy định xung đột nên diễn ra ở đâu và như thế nào.

Tuy nhiên, các cuộc tấn công cuối tuần trước dường như đã phá vỡ quy tắc trên khi hai chiến binh Hezbollah ở Syria bị tiêu diệt và Israel thậm chí còn xâm nhập vào thành trì của Hezbollah ở Beirut.

Quân đội Israel (IDF) đã phát đi những thông điệp mang tính chế nhạo kẻ thù trên các phương tiện truyền thông xã hội, trong đó có tướng Suleimani, Tư lệnh lực lượng đặc nhiệm Quds của IRGC. Ngày 27/8 IDF đã cho ra mắt một tài khoản Twitter bằng tiếng Ba Tư với mục đích làm suy yếu hình ảnh của tướng Suleimani trước công chúng Iran.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng lên tiếng tuyên bố mạnh mẽ: "Israel biết cách tự bảo vệ mình và cách thức đáp trả kẻ thù. Tôi muốn nói với Qassim Suleimani rằng: hãy cẩn thận với lời nói của mình và càng phải cẩn trọng hơn với các hành động của ông ta".

Theo các nhà phân tích, việc Israel gần đây gia tăng các cuộc tấn công mở rộng sang cả Iraq và Lebanon là dấu hiệu về sự điều chỉnh chiến lược đối phó với Iran.

Khoảng một năm trước dây, theo một quan chức tình báo cấp cao ở Trung Đông, Iran đã sử dụng các chuyến bay thương mại hoặc máy bay không gắn nhãn hiệu đáp xuống sân bay Damascus để tiếp viện cho các đơn vị thuộc Hezbollah hoặc lực lượng Quds ở Syria.

Tuy nhiên, do liên tiếp bị Israel không kích nên Iran đã thay đổi chiến thuật, chuyển qua các sân bay ở miền Bắc Syria.

Trước các cuộc tấn công của Israel, tướng Suleimani đã chuyển hướng sang thiết lập một tuyến vận chuyển đường bộ từ Iran qua Iraq, nơi các tài xế và phương tiện thường thay đổi hành trình để trốn tránh sự giám sát, trước khi vượt qua phía bắc Syria.

Cuộc tấn công của Israel ngày 19/7 vào căn cứ Amerli, phía bắc Baghdad, đã phá hủy một lô hàng tên lửa trên đường vận chuyển đến Syria. Đây là lần đầu tiên Israel thực hiện một cuộc không kích ở Iraq kể từ khi họ phá hủy một lò phản ứng hạt nhân gần Baghdad năm 1981 khi ông Saddam Hussein còn nắm quyền.