Hàu đóng một vai trò lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm biển, ngăn chặn xói mòn và giúp các sinh vật biển khác phát triển - nhưng sự suy giảm số lượng của quần thể này trên toàn cầu đã làm biến đổi đại dương.
Theo nghiên cứu, lượng hàu và rặng san hô trên thế giới đã giảm 85% so với thời kỳ đỉnh cao. Điều này khiến chúng bị liệt vào danh sách các loài sinh vật biển có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới.
Sự sụt giảm nghiêm trọng của loài hàu đồng nghĩa với việc tác dụng thanh lọc của chúng với đại dương cũng biến mất, trong khi ô nhiễm nước đang là vấn đề nghiêm trọng hơn bao giờ hết
Theo Cơ Quan Đại Dương và Khí Quyển Quốc Gia Hoa Kỳ, một con hàu có thể lọc được 50 gallon (227 lít) nước mỗi ngày. Chúng loại bỏ các chất ô nhiễm và giải phóng ra nước sạch để phát triển sự sống. Các loại động vật nhỏ cũng sống ở trên vỏ hàu, nhờ đó thu hút nhiều sinh vật hơn và là nền tảng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Hàu đang đứng trên bờ tuyệt chủng vì ô nhiễm và nạn đánh bắt quá mức – khi chúng biến mất, cuộc sống đại dương vốn phụ thuộc vào loài hàu cũng gặp nguy hiểm.
Những kỹ sư của hệ sinh thái
Hàu hoạt động giống như cơ quan thận của biển, lọc các tạp chất gây ô nhiễm và để lại nước sạch. Chúng loại bỏ các hóa chất như ni tơ và phốt pho – thường được thải ra biển bởi các hoạt động công nghiệp.
Một con hàu được mở ra tại Bluff, New Zaeland vào Tháng Ba, 2018
Một nghiên cứu của Đại học Standford đã thử tác động của chúng. Các nhà nghiên cứu đưa nghêu, trai, hàu vào một bể chứa nước thải bị ô nhiễm, và trong vòng 72 giờ, các loài động vật có vẻ đã loại bỏ tới 80% các chất gây ô nhiễm trong nước, bao gồm thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sau và chất chống cháy.
Hàu thậm chí có thể làm nước sạch trong hơn. Nước trong sẽ tiếp thu được nhiều ánh sáng mặt trời hơn, giúp cây cối ở dưới đáy biển phát triển và thúc đẩy sự sống ở đó.
Vỏ hàu cũng là nơi cư ngụ của nhiều loài động vật không xương sống, cung cấp cho chúng tấm khiên tránh khỏi thời tiết và các loại động vật săn mồi. Theo các nhà nghiên cứu của Đại học Maryland, một số loài phải phụ thuộc vào sự tồn tại của vỏ hàu để phát triển.
Luke Helmer, một nhà nghiên cứu của Đại học Portsmouth đang thực hiện công tác bảo tồn loài hàu, cho biết: "Loại sinh vật khiêm tốn này thực sự vĩ đại hơn rất nhiều, chứ không chỉ đơn thuần có cái vỏ như cục đá và chẳng biết di chuyển.
Tầm qua trọng của chúng có thể so sánh với các rặng san hô, và thậm chí chúng còn nâng đỡ, cộng sinh với những loài sinh vật đặc biệt hơn trong thực tế." Ông cũng tiết lộ, cá ngựa đã từng được tìm thấy ở ngoài khơi Scotland nhờ vào các lồng hàu.
Jacob Kean-Hammerson, điều phối viên dự án báo tồn quy mô lớn tại Solent, một vùng biển miền nam nước Anh, mô tả hàu như những "kỹ sư của hệ sinh thái", có khả năng tạo nên sự sống mới ở những vùng sinh tồn của mình.
Hàu ở Đảo Re, vùng tây nam nước Pháp, năm 2017.
Chúng hoạt động như các rạn san hô, cung cấp môi trường sống an toàn cho các loài sinh vật khác như tôm, cá cơm và cá trích, từ đó lại thu hút càng nhiều loài sinh vật hơn.
Helmer khẳng định: "Môi trường biển ảnh hưởng tới tất cả các loài sinh vật sống (kể cả con người) trên hành tinh này, và một đại dương khỏe mạnh tạo nên một hành tinh khỏe mạnh. Khí hậu, nguồn cung thực phẩm và sự sống còn của chúng ta đều phụ thuộc và liên kết với đại dương ở các dạng thức khác nhau."
"Không chỉ riêng hàu tạo nên môi trường sống, quần thể đa dạng những loài sinh vật sống nhờ vào hàu trở nên vô hạn khi chúng hình thành lên các cấu trúc ba chiều phức tạp tương tự như rạn san hô hay bãi ngầm. "
Một số loài sống nhờ vào hàu cũng giúp làm sạch biển hơn:
Quá trình làm sạch nước biển của hàu
Cơ quan Đại dương và Khí quyển Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) khẳng định: "Hàu là một phần thiết yếu của cho sự vững bền của đại dương toàn cầu, cung cấp thực phẩm, công việc và môi trường sống." Họ cũng nhấn mạnh rằng hàu còn giúp chống xói mòn và tạo ra một hàng rào bảo vệ đất liền khỏi bão và thủy triều.
NOAA tuyên bố: Việc phục hồi quần thể hàu là "sự ưu tiên bảo tồn".
Cơ hội cho sự sống mới
Những nhà bảo tồn muốn giải cứu loài hàu đang tập trung vào Solent, một khu vực nằm giữa miền nam nước Anh và Đảo Wight. Solent đã từng là khu khai thác hàu lớn nhất ở châu Âu. Tuy nhiên, nghề đánh bắt hàu đã bị cấm ở đây, sau khi sản lượng thu hoạch sụt giảm từ 200 tấn năm 2008 xuống 20 tấn vào năm 2013.
Cơ quan thủy sản và bảo tổn quốc gia đã cho rằng hàu "không thể nào tái sinh được.
Solent nằm giữa nước Anh và Đảo Wight
Helmer, một nhà nghiên cứu hàu Portsmouth, nói rằng ảnh hưởng của nó có thể nhìn thấy thông qua việc giảm chất lượng nước và số lượng cá biển. Điều này lần lượt tác động lên nền kinh tế khu vực, và đe dọa di sản văn hóa của cư dân.
Các nhà khoa học một mực muốn ngăn tình trạng tại Solent trở nên trầm trọng hơn, đồng thời phía chính quyền cũng xác định đây là khu vực cần bảo tồn đặc biệt.
Một dự án 5 năm bảo trợ bởi Blue Marine Foundation được thành lập, với mục đích phục hồi hàng triệu con hàu biển, điều mà những nhà sinh học hy vọng có thể tạo ra sức ảnh hưởng phi thường.
Hàng triệu con hàu biển sẽ được tái sinh mỗi năm trong 5 năm liên tiếp, bắt đầu từ năm 2019, hứa hẹn có thể phục hồi lại thảm sinh vật rộng lớn đã từng bao phủ vùng đất này.
Kean-Hammerson, người điều hành dự án tại the Solent cho biết: "Vào năm 1978, có khoảng 15 triệu con hàu bị săn bắt ở Solent. Điều này cũng có nghĩa, 600 triệu gallon nước không được lọc."
Dự án Solent được truyền cảm hứng bởi dự án bảo tồn hàu ở Vịnh Chesapeaker. Hàu gần như biến mất khỏi eo biển giữa Maryland và Virginia trước khi dự án bảo tồn những năm 90 mang chúng trở lại.
Helmer cho rằng điều này liên quan mật thiết với Solent: "cần nhìn vào các dự án lớn hơn, chẳng hạn như tại vịnh Chesapeake, để tìm ra chỉ dẫn và định hướng quy mô mà dự án nên hướng tới."
Ngư dân mở một con hàu bệnh tại Sydney, Australia vào năm 2005.
Đỉnh điểm, theo The New York Times, khoảng năm 1875, 20 triệu bushel (đơn vị đo lường, 1 bushel ~ 36 lít nước) hàu hoang dã bị đánh bắt khỏi vịnh này trong một năm.
Không thể đo lường chính xác đơn vị bushel, nhưng con số này tương đương với khoảng 450,000 tấn. Đến những năm 90, con số này sụt xuống chỉ còn khoảng 20,000 bushel, cỡ một phần nghìn so với mốc cao lịch sử.
"Hàu bản địa tại Vịnh Chesapeake chỉ còn khoảng một phần trăm so với số lượng trong lịch sử của nó." Sean Corson, Giám đốc điều hành của Văn phòng NOAA Vịnh Chesapeake cho biết.
Các tổ chức như NOAA đã hợp tác với Chiến dịch Vịnh Chesapeake, một dự án hướng tới bảo tồn loài hàu trên quy mô lớn. Thỏa thuận Lưu vực Vịnh Chesapeake năm 2014 đã kêu gọi bảo tồn loài hàu trên 10 nhánh sông – 5 ở Maryland và n5 ở Virginia — trước 2025.
Phân loại hàu ở Maryland vào năm 2013.
Một dự án cấp thiết
Corson khẳng định rằng dự án này thực sự cần thiết nếu chúng ta vẫn còn mong muốn những hệ quả tích cực mà hàu mang lại. Ông nói: "Bạn không thể có gỗ hay các sinh vật hoang dã trong rừng nếu không có những thân cây khỏe mạnh. Loài hàu cũng vậy. Nếu ta muốn hưởng lợi từ chúng, phải có một môi trường phù hợp để hàu phát triển mạnh."
Theo Helmer - nhà nghiên cứu hàu tại Portsmouth: "Chúng ta đã mất tới 85% quần thể hàu trên toàn cầu, cùng số lượng ít những con còn sót lại sống trong trạng xấu. Nếu những dự án tương tự như của tôi không được thực hiện, toàn bộ hệ sinh thái có nguy cơ cao sẽ bị phá hủy."
Tham khảo: bussinessinsider.com