Hàng không mẫu hạm trên không: Quái vật chưa thành hình

Tuy nhiên, lịch sử hàng không thế giới lại từng tồn tại "hàng không mẫu hạm trên không" như vậy. Nó thậm chí còn tham gia chiến đấu và đạt hiệu quả tác chiến cao. Đó là sự kết hợp giữa máy bay ném bom TB-3 với các máy bay chiến đấu hạng nhẹ trong dự án Zveno (Sợi xích) của Liên Xô.

"Gánh xiếc" của Vakhmistrov

Vào những năm đầu thập kỷ 1930, do những giới hạn của công nghệ đã khiến máy bay quân sự không đạt được sự tối ưu về tầm bay, trọng lượng vũ khí mang theo, cũng như khả năng thao diễn trên không phù hợp với các nhiệm vụ chiến đấu.

Những máy bay chiến đấu nhỏ gọn, linh hoạt trên không thì lại không thể mang theo các loại vũ khí hạng nặng còn những máy bay hạng nặng thì lại quá chậm chạp và nặng nề.

Để giải quyết bài toán này, tổng công trình sư Vladimir Vakhmistrov thuộc Viện thử nghiệm Công nghệ hàng không Liên Xô đã có ý tưởng đặc biệt: Lắp các máy bay chiến đấu hạng nhẹ lên máy bay ném bom hạng nặng để tối ưu hóa khả năng nối dài tầm hoạt động của máy bay chiến đấu. Kết quả của quá trình này là sự ra đời của Dự án Zveno.

Về cơ bản, Dự án Zveno là sự kết hợp giữa máy bay ném bom mẹ chở theo các máy bay con trên các giá phóng đặt trên cánh và thân máy bay. Máy bay mẹ có nhiệm vụ chuyên chở các máy bay con tới địa điểm tập kết và phóng các máy bay con thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trong khu vực. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, các máy bay con sẽ trở về các sân bay trên mặt đất.

Vụ thử nghiệm đầu tiên của Dự án Zveno diễn ra vào ngày 3-12-1931 với máy bay ném bom TB-1 và 2 máy bay con I-4 lắp trên cánh. Thử nghiệm dù không thành công mỹ mãn nhưng cũng khẳng định hướng thiết kế này khả thi về mặt kỹ thuật.

Các lần thử nghiệm sau đó với các mẫu máy bay ném bom TB-3 và các máy bay con đã hoàn thiện công nghệ có một không hai trên thế giới này. Cuối cùng "cặp đôi" máy bay ném bom TB-3 và máy bay con I-16 với kết cấu cánh gấp đã được Bộ Quốc phòng Liên Xô chấp nhận vào trang bị vào năm 1940.

Chính vì sự đặc biệt của Dự án Zveno, binh sĩ Liên Xô đã gọi nó với tên gọi thân mật là "Gánh xiếc" của Vakhmistrov.

Những hình ảnh về dự án "hàng không mẫu hạm" trên không Zveno của Hồng quân Liên Xô

Hiệu quả tác chiến trên cả mong đợi

Sau gần một thập kỷ phát triển, đặc biệt là khi chứng kiến sự thành công của máy bay ném bom bổ nhào Ju-87 của Phát xít Đức, Quân đội Liên Xô coi Dự án Zveno là lạc hậu và giảm số lượng chế tạo. Tuy nhiên, các máy bay TB-3 và máy bay con I-16 Type 5 (biến thể Zveno-SPB) đã có những chiến công vang dội trên mặt trận Xô-Đức.

Trong các đợt tấn công từ tháng 6 tới 8-1941, các đơn vị TB-3 và máy bay con I-16 Type 5 gây thiệt hại nặng nề cho các cơ sở công nghiệp quốc phòng của Đức tại Romania, trong đó có cây cầu chiến lược Vua Carol Đệ Nhất và đường ống dẫn dầu giữa Ploieşti-Constanța.

Thậm chí, trong nhiều nhiệm vụ, trên đường trở về các máy bay I-16 Type 5 còn tập kích và gây thiệt hại nặng cho các đơn vị Phát xít Đức và phe trục tại tiền tuyến.

Cũng chính vì thành công trong chiến đấu, Đô đốc Kuzetsov đã đề nghị Stalin tăng cường hoán cải các máy bay ném bom TB-3 thành "hàng không mẫu hạm trên không" theo chuẩn Zveno-SPB. Tuy nhiên, điều này là không thể vì những thiệt hại nặng nề của Quân đội Liên Xô trong những ngày đầu Thế chiến II.

Các đơn vị Zveno-SPB tiếp tục chuỗi chiến thắng của mình tại mặt trận Dnieper, trong đó có cuộc không chiến giữa 4 đơn vị Zveno-SPB và máy bay tiêm kích Phát xít. Khi phát hiện mục tiêu, các máy bay Zveno-SPB đã phóng máy bay con I-16 đánh chặn các phi đội Bf-109 của Phát xít Đức và hạ một số máy bay trong số đó.

Dù có thành tích chiến đấu tốt với gần 30 nhiệm vụ chiến đấu nhưng do đặc điểm dễ tổn thương của máy bay TB-3 khi bị tập kích, cũng như sự lạc hậu của dòng máy bay ném bom mang công nghệ từ Thế chiến II này và ưu thế vượt trội trên không của Phát xít Đức, Hồng quân quyết định dừng Dự án Zveno trong năm 1942.

Dù xuất hiện không lâu trong lịch sử hàng không thế giới, nhưng rõ ràng Dự án Zveno mang nhiều điểm đặc biệt có thể coi là "hàng không mẫu hạm trên không" mà tới tận thời điểm hiện tại vẫn chưa xuất hiện công nghệ nào tương tự như vậy!