Đôi nét về hiện đại hóa lực lượng không quân của một số nước Đông Nam Á

Song, tựu trung các nước này đều kết hợp giữa cải tiến, nâng cấp máy bay thế hệ cũ với đẩy mạnh mua sắm máy bay thế hệ mới, hiện đại.

Coi trọng cải tiến, nâng cấp máy bay thế hệ cũ

Hiện nay, các loại vũ khí, trang bị, nhất là máy bay mà lực lượng không quân các nước Đông Nam Á đang sử dụng hầu hết là thế hệ cũ, lạc hậu, được nhập khẩu chủ yếu từ các nước: Nga, Mỹ, Anh và Pháp. Vì thế, để đáp ứng yêu cầu của tác chiến hiện đại, chúng cần phải được cải tiến, nâng cấp và hiện đại hóa.

Tuy nhiên, ngân sách quốc phòng dành cho nghiên cứu và phát triển của các quốc gia Đông Nam Á hiện còn hạn hẹp; nền tảng công nghiệp quốc phòng - nhân tố chủ chốt trong cải tiến, nâng cấp cho lực lượng này còn nhiều hạn chế, bất cập, nên chưa đủ khả năng tự tiến hành các gói nâng cấp mà phải dựa vào các tổ hợp công nghiệp quốc phòng nước ngoài.

Theo đó, Xin-ga-po là quốc gia đi tiên phong trong sử dụng các gói nâng cấp của nước ngoài cho lực lượng không quân của nước này. Hiện đã có 60 máy bay tiêm kích F-16 Block-50/52+ của Xin-ga-po (tiếp nhận của Mỹ trong giai đoạn từ năm 1998 đến 2003) được nâng cấp với đường truyền dữ liệu mới, ra-đa mạng pha quét điện tử chủ động (AESA) và vũ khí điều khiển chính xác bằng vệ tinh.

Đây là chương trình mà Xin-ga-po hợp tác với hãng Lóc-kít Mác-tin (Lockheed Martin) thông qua một hợp đồng trị giá 914 triệu USD để nâng cấp toàn bộ số máy bay F-16. Chương trình bắt đầu từ năm 2016 và sẽ hoàn thành vào năm 2022.

Cũng theo phương thức này, Thái Lan đã khởi xướng chương trình nâng cấp cho 61 máy bay tiêm kích F-16A/B Block-15. Trong đó, gói nâng cấp ban đầu trị giá 700 triệu USD cho 18 máy bay, bao gồm các hạng mục: lắp đặt ra-đa mới AESA, bổ sung hệ thống gây nhiễu đối phó chủ động, tên lửa không đối không dẫn bằng hồng ngoại.

Ma-lai-xi-a cũng đang triển khai gói nâng cấp cho 08 chiếc máy bay F/A-18 Ho-nét (Hornet) được mua từ năm 1997 theo hợp đồng ký với hãng Bô-inh (Boeing).

Những hạng mục quan trọng nhất trong gói hợp đồng hiện đại hóa này là cải tiến tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến AIM-120, lắp đặt bom thông minh JDAM và tích hợp hệ thống dẫn đường vệ tinh GPS cho vũ khí điều khiển chính xác.

Nhằm tiếp tục khai thác hiệu quả số máy bay có trong biên chế, In-đô-nê-xi-a đã ký hợp đồng với Bê-la-rút về sửa chữa, nâng cấp và tăng hạn sử dụng cho số máy bay mua của Nga từ năm 2003.

Theo đó, cùng với sửa chữa, cải tiến các máy bay phiên bản Su-27SK, nước này tập trung nâng cấp các máy bay phiên bản Su-30MK, đảm bảo đạt cấu hình tiêu chuẩn "Super 30" với việc bổ sung ra-đa điều khiển hỏa lực mới, thông qua hệ thống mạng pha quét điện tử chủ động (AESA) băng tần X Zhuk-A, hệ thống tác chiến điện tử KRET Khi-bi-ny, tên lửa không đối không dẫn bằng ra-đa chủ động Át-tra (Astra).

Chủ động khai thác, chuyển giao công nghệ, sản xuất máy bay thế hệ mới

Đây là vấn đề khó và tương đối phức tạp, bởi sự phụ thuộc một cách tiên quyết vào trình độ khoa học - công nghệ của quốc gia và điều kiện, khả năng bảo đảm các mặt.

Đối với Xin-ga-po, do có nguồn ngân sách quốc phòng khá dồi dào so với các quốc gia trong khu vực (khoảng 14,9 tỷ USD năm 2018) đã cho phép các nhà khoa học của nước này tập trung đầu tư nghiên cứu, phát triển và đạt được nhiều đột phá về công nghệ trong lĩnh vực hàng không.

Chính vì thế, Xin-ga-po có thể chủ động trong khai thác, bảo dưỡng, sửa chữa, tăng hạn sử dụng nhiều loại máy bay của các hãng, như: E-bớt (Airbus) và Bô-inh (Boeing), cũng như khả năng khai thác, làm chủ và bảo đảm kỹ thuật cho các máy bay tiêm kích hiện đại: F-15SG, F-16C/D của Không quân nước này.

Bên cạnh đó, các cơ sở công nghiệp quốc phòng của Xin-ga-po còn cung cấp các trang, thiết bị phục vụ huấn luyện phi công, nhân viên kỹ thuật cho ngành hàng không dân dụng và quân sự.

Đối với In-đô-nê-xi-a, mặc dù ngân sách đầu tư cho quốc phòng khá khiêm tốn, nhưng đây lại là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á có thể sản xuất được máy bay để trang bị cho quân đội và xuất khẩu.

Nhờ thực hiện chủ trương liên kết với các nhà thầu quốc phòng lớn của nước ngoài theo phương thức chuyển giao công nghệ, Gia-các-ta đã có bước tiến vượt bậc trong hợp tác sản xuất các trang, thiết bị quân sự quan trọng.

Sản phẩm tiêu biểu cho kiểu liên kết này là máy bay vận tải quân sự CN-235 hợp tác giữa công ty sản xuất máy bay CASA của Tây Ban Nha và công ty hàng không vũ trụ PT (PT. Dirgantara) của In-đô-nê-xi-a.

Đây là một loại máy bay khá thành công cả trên lĩnh vực quân sự cũng như dân sự. Hiện tại, đã có 03 chiếc đang phục vụ trong lực lượng Không quân nước này.

Cùng với đó, thông qua quá trình hợp tác sản xuất máy bay CN-235, In-đô-nê-xi-a có cơ hội tiếp cận với công nghệ hàng không quân sự tiên tiến của châu Âu, vì CASA là một công ty con của Tập đoàn hàng không vũ trụ châu Âu (EADS).

Điều đó tạo ra nền tảng vững chắc cho việc nắm bắt các công nghệ quan trọng để tiến đến những nghiên cứu độc lập xa hơn trong tương lai. Ngoài ra, nước này còn đang hợp tác cùng với Hàn Quốc để phát triển máy bay tiêm kích thế hệ 5 trong chương trình KF-X/IF-X.

Số lượng sản xuất máy bay của dự án này lên đến 250 chiếc; trong đó, Không quân In-đô-nê-xi-a sẽ nhận 50 chiếc, số còn lại sẽ thuộc quyền sở hữu của Không quân Hàn Quốc. Theo các nhà thiết kế, dòng tiêm kích này sẽ có 03 biến thể tương ứng với từng giai đoạn phát triển của nó.

Phiên bản đầu tiên KF-X/IF-X Block 1 là cấu hình vừa được thông qua năm 2018, sẽ có diện tích phản xạ ra-đa tương đương với các tiêm kích thế hệ 4 và 4+ hiện nay, như: F/A-18E/F, Ra-phan (Rafale) hay Ơ-rô-phai-tơ Thai-phun (Eurofighter Typhoon).

Đến thế hệ KF-X/IF-X Block 2, máy bay sẽ có khoang vũ khí trong thân và diện tích phản xạ ra-đa giảm xuống tương đương tiêm kích tàng hình đời đầu F-117. Cuối cùng là phiên bản KF-X/IF-X Block 3, nó sẽ có diện tích phản xạ ra-đa, như: F-22, F-35 và B-2 - những máy bay tàng hình tối tân nhất hiện nay trên thế giới.

Đẩy mạnh mua sắm máy bay tiêm kích thế hệ mới

Theo thống kê, trong thập kỷ qua, Đông Nam Á là một trong những khu vực có chi tiêu cho mua sắm vũ khí, trang bị cao nhất toàn cầu, với mức tăng trung bình 10% hằng năm kể từ năm 2009 đến nay.

Trong đó, các quốc gia trong khu vực này đã và đang mua các loại vũ khí, trang bị thế hệ mới nhất cho không quân, như: máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 4 và 4+, trực thăng vũ trang, máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không, vũ khí không đối không và không đối đất có độ chính xác cao.

Điển hình là Không quân Xin-ga-po, In-đô-nê-xi-a,… đều đã trang bị cho lực lượng không quân của mình những máy bay tiêm kích đa năng rất hiện đại.

Không quân Xin-ga-po được đánh giá có trang bị hiện đại nhất với các máy bay mua từ Mỹ, gồm: 40 tiêm kích đa năng F-15SG, 60 tiêm kích F-16C/D và 20 trực thăng vũ trang AH-64D Ơ-pa-chi Loong-bâu (Apache Longbow).

Trong đó, máy bay tiêm kích đa năng F-15SG của không quân Xin-ga-po nằm trong số những máy bay hiện đại nhất mà Mỹ chỉ xuất khẩu cho 04 quốc gia khác là I-xra-en, Nhật Bản, A-rập Xê-út và Hàn Quốc.

Không chỉ mua sắm máy bay tiêm kích thế hệ mới, không quân các quốc gia Đông Nam Á cũng đầu tư trang bị các hệ thống chỉ huy, điều khiển tích hợp (C4IRS); minh chứng rõ ràng nhất là việc đẩy mạnh mua máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không (AEW&C). Các loại máy bay này, trước đây là độc quyền của các siêu cường quân sự, như: Mỹ và Nga.

Điển hình như Thái Lan, trong chương trình mua sắm của mình, đã đưa vào biên chế cho lực lượng không quân 12 máy bay tiêm kích thế hệ mới JAS-39C/D Gri-pân (Gripen), bổ sung 02 chiếc máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không Sáp 340 Ơ-ri-ai (Saab 340 Erieye).

Xin-ga-po cũng trang bị máy bay E-2C Hóc Ai (Hawk Eyes) vừa thực hiện chức năng cảnh báo sớm, vừa thực hiện chức năng chỉ huy và điều khiển trên không. Có thể nói, đây là một bước tiến dài trong tư duy hiện đại hóa không quân của các quốc gia Đông Nam Á.

Xu hướng tiếp tục đầu tư mua sắm máy bay tiêm kích thế hệ thứ 5 cũng đang được các nước trong khu vực quan tâm, nhất là sau khi Mỹ triển khai máy bay tiêm kích thế hệ thứ 5 (F-22) không kích các mục tiêu tại Xy-ri năm 2018; Nga sử dụng máy bay tiêm kích đa năng thế hệ thứ 5 (Su-57) trong cuộc chiến tiêu diệt tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) tại Xy-ri năm 2017 và Trung Quốc phát triển máy bay tiêm kích thế hệ thứ 5 (J-20).

Những điều này đã khiến các quốc gia Đông Nam Á càng quyết tâm hiện đại hóa lực lượng không quân, trang bị máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 5 có khả năng thực hiện nhiệm vụ chiếm ưu thế trên không, tiêm kích đánh chặn, chế áp phòng không, không kích ngày/đêm trên biển và trên đất liền bằng vũ khí có độ chính xác cao.

Tóm lại, xu hướng hiện đại hóa không quân của các nước Đông Nam Á rất rõ ràng, đặt trọng tâm là mua sắm những máy bay chiến đấu thế hệ mới nhất.

Thực tế, các quốc gia chỉ lựa chọn 03 nhà cung cấp chính trong thời gian qua là Mỹ với máy bay tiêm kích đa năng F-15SG, Nga với máy bay tiêm kích thế hệ 4+ Su-30MK và Thụy Điển với máy bay tiêm kích JAS-39C/D Gri-pân.

Đồng thời, do điều kiện ngân sách còn hạn chế, nên yêu cầu phải tiếp tục cải tiến, nâng cấp, kéo dài tuổi thọ phục vụ của máy bay chiến đấu thế hệ cũ vẫn là yêu cầu bắt buộc.