LTS: Đặc nhiệm Chechnya lực lượng cực kỳ thiện chiến của Nga đã tham chiến ở Syria và lập được công lớn. Tuy nhiên, ít ai biết rằng chính những con người ấy đã từng cầm súng chống lại Quân đội Nga trong cuộc chiến Chechnya 1 năm 1994 và họ đã nhiều lần khiến lực lượng vũ trang của siêu cường hàng đàu thế giới phải khốn đốn.
Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc loạt bài của tác giả DK xoay quanh lực lượng này, để hiểu rõ về quá khứ và hiện tại cũng như tương lai.
Kỳ 1: Từ các chiến binh trong cuộc chiến Chechnya I và II cho tới "Vostok" và "Zapad" trong chiến tranh Gruzia năm 2008
Tiếp theo sự kiện Liên Xô sụp đổ những năm 90 và Liên bang Nga được thành lập, Vùng đất Chechnya tại khu vực Caucasus thuộc Nga tuyên bố độc lập và tự xưng là Cộng hòa Ichkeria (gọi tắt là Ichkeria).
Với đường lối chính trị hung hăng của Tổng thống Chechnya tự xưng, Dzhokhar Dudayev và tham vọng chính trị của Tổng thống Nga Boris Yeltsin, Cuộc chiến tranh Chechnya lần 1 nổ ra khi Quân đội Nga cùng các lực lượng ủng hộ tiến vào Grozny năm 1994.
Tuy nhiên sau hai năm chiến tranh với thiệt hại nặng nề về cơ giới trước chiến thuật du kích của phiến quân Chechnya, quân đội Nga đã rút khỏi Chechnya theo hòa ước Khasavyurtz kéo theo các lực lượng ủng hộ địa phương.
Ichkeria vẫn duy trì sự độc lập cho đến khi cuộc chiến tranh thứ hai nổ ra vào năm 1999.
Năm 1999, lực lượng chính phủ Nga bắt đầu một chiến dịch chống khủng bố ở Chechnya, nhằm đáp lại cuộc xâm lược Dagestan của các lực lượng Hồi giáo Cực đoan được hậu thuẫn của Ichkeria.
Vào đầu năm 2000, sau một năm giao tranh ác liệt phá hủy hoàn toàn Thủ phủ Grozy và các đô thị khác ở Chechnya, Nga đã thành công trong việc đưa Chechnya trở lại dưới sự kiểm soát trực tiếp của Moscow.
Cuộc chiến khốc liệt ở Grozny - Thủ phủ của Chechnya.
Lực lượng đối lập Chechnya gốc Nga ủng hộ Liên bang
Từ năm 1991 đến năm 1994, hàng chục ngàn người dân tộc không phải Chechen đã rời khỏi Ichkeria do leo thang bạo lực và phân biệt đối xử (chủ yếu là người Nga, Ukraina và Armenia) với đỉnh điểm là sự kiện Tổng thống Ichkeria Dzhokhar Dudayev ra lệnh trục xuất người không phải là Chechen.
Người Nga đã quyết định hành động. Các nhóm đối lập gồm đa phần người gốc Nga ở Chechnya được Quân đội Liên bang trang bị vũ khí, và gần như ngay lập tức hai phía (Ichkeria và đối lập gốc Nga) đã đối đầu và lan rộng trở thành một cuộc xung đột vũ trang.
Vào thời kỳ này, trong những trận đánh cả hai phe đều sử dụng vũ khí hạng nặng, tuy nhiên khá hạn chế cường độ. Tháng 3 năm 1992, phe đối lập đã cố gắng đảo chính, nhưng nỗ lực của họ đã bị lực lượng Ichkeria phát hiện.
Sau khi tiến hành một cuộc đảo chính bất thành, phe đối lập tự tổ chức thành Hội đồng lâm thời của Cộng hòa Chechen như là một chính phủ thay thế cho Ichkeria, kêu gọi Moscow trợ giúp.
Vào tháng 8 năm 1994, liên minh các phe đối lập có trụ sở tại Bắc Chechnya đã khởi động một chiến dịch vũ trang quy mô lớn để lật đổ chính phủ Ichkeria của Dudayev và kêu gọi sự giúp đỡ của Quân đội Nga.
Đáp lại yêu cầu của lực lượng đối lập, không quân Nga đã bắt đầu chiến dịch không kích chống lại Ichkeria. Các lực lượng đối lập, với sự hỗ trợ của các nhóm đặc nhiệm của quân đội Nga, đã tấn công Grozny giữa tháng 10 năm 1994, tiếp theo là cuộc tấn công lớn thứ hai vào ngày 26-27 tháng 11 năm 1994.
Mặc dù có sự yểm trợ của Nga, cả hai cuộc tấn công đều không thành công với thương vong nặng nề cho lực lượng đối lập.
Ngày 11 Tháng 12 Năm 1994, Tướng Pavel Grachev của Nga đã đồng ý để "tránh tiếp tục sử dụng vũ lực tràn lan nhằm vào người gốc Nga ở Chechnya", lực lượng Nga tiến vào Ichkeria để "thiết lập trật tự hiến pháp tại Chechnya và bảo đảm sự toàn vẹn lãnh thổ của Nga" đây là dấu mốc bắt đầu chính thức chiến tranh Chechnya lần 1.
Những chiến binh đối lập Chechnya gốc Nga lúc này đóng vai trò hỗ trợ cho các lực lượng chính quy liên bang trong chuỗi giao tranh tiếp theo cho tới khi rút khỏi đây cùng các lực lượng Nga năm 1996.
Lực lượng đặc nhiệm Kadyrovsky và Yamadaevsky
Sau tuyên bố độc lập của người Chechnya, Lãnh chúa Akhmad Kadyrov (Mà sau này trở thành Tổng thống Chechnya trong liên bang Nga - con trai ông là Ramzan Kadyrov đã thay thế ông trong cương vị tổng thống kể từ sau khi ông bị ám sát năm 2004 cho tới nay) đã trở thành người ủng hộ phong trào ly khai được khởi xướng của Dzhokhar Dudayev.
Tổng thống Chechnya Ramzan Kadyrov (lúc này là chỉ huy trưởng của Kadyrovsky) và Sulim Yamadaev chỉ huy Yamadaevsky mà sau này là Vostok.
Kadyrov cùng với dân quân Kadyrovsky (chữ sky chỉ quân lính theo lãnh chúa) của mình đã chiến đấu rất nổi bật trong Chiến tranh Chechnya lần 1 ở phía Ichkeria như một chỉ huy quân đội.
Năm 1995, ông được Dudaev phong làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Cộng hòa Ichkeria.
Gia tộc Yamadayev là gia tộc có tiếng ở thị trấn Gudermes, Chechnya. Cùng với các sự kiện trước, trong và sau chiến tranh Chechnya lần 1, gia tộc Yamadayev luôn thể hiện mình là đồng minh song hành với Kadyrov.
Năm anh em Salim, Dzhabrail, Badrudi, Isa và Ruslan cùng với đạo quân Yamadayevsky đã có các đóng góp trong chiến tranh Chechnya lần 1 lớn đến nỗi, Dudaev và Karyrov đồng thuận xây dựng Yamadayevsky trở thành Tiểu đoàn đặc nhiệm số 2 của Ichkeria năm 1998 (tiểu đoàn 1 chính là Kadyrovsky).
Sau khi kết thúc cuộc chiến tranh Chechnya lần 1, độc lập trên thực tế của Ichkeria đã diễn ra.
Một bộ phận các lãnh chúa người Chechen trong Ichkeria nhìn ra vấn đề là họ lại đang bị "xâm lược" bởi các lực lượng Jihad- Mujahideen ngoại quốc.
Kadyrov, như một Lãnh đạo tôn giáo - Lãnh chúa đã chỉ trích chủ nghĩa Jihad và đồng thời với việc đó, Kadyrov - một nhân vật hàng đầu trong phong trào kháng chiến Chechnya - quyết định từ bỏ Ichkeria năm 1999 và liên minh Kadyrov-Yamadayev quay sang ủng hộ lực lượng liên bang Nga trong Chiến tranh Chechnya lần thứ hai.
Trong Chiến tranh Chechnya lần thứ hai, Yamadayevsky và Kadyrovsky về cơ bản không tham chiến mà chỉ bảo vệ lãnh địa của họ.
Binh sĩ Vostok và Zapad người Chechnya di chuyển trong khu vực chiến sự tại Gruzia năm 2008
Hai Tiểu đoàn đặc biệt Vostok và Zapad (dịch từ tiếng Nga là Đông và Tây) là hai đơn vị của Spetsnaz của cơ quan tình báo quân sự GRU của Liên bang Nga, có trụ sở tại Chechnya.
Đại đa số binh sĩ của hai tiểu đoàn là người Chechnya, trong khi các chỉ huy là người lai Chechnya gốc Nga và Chechnya đã từng tham gia chiến tranh Chechnya lần 1.
Các tiểu đoàn này được thành lập vào cuối năm 1999 ngay trước Chiến tranh Chechnya lần thứ hai với tư cách là lực lượng tình nguyện Chechnya dưới quyền kiểm soát trực tiếp của chính phủ Nga , trong cơ cấu của Tập đoàn quân Sơn cước của Bộ Quốc phòng Nga.
Nhiệm vụ chuyên trách là các hoạt động tiêu diệt phiến quân ở rừng núi Chechnya.
Hai đơn vị hoạt động độc lập với nhau với sở chỉ huy được thành lập trên lãnh thổ Cộng hòa Chechnya vào năm 2002. Zapad phụ trách phía tây và Vostok phía đông của Chechnya, và các chỉ huy của họ trực thuộc biên chế của GRU. Binh sĩ Chechnya của 2 tiểu đoàn có xuất thân hoàn toàn khác nhau.
Những người Chechnya gốc Nga phục vụ cho Tiểu đoàn Zapad trung thành với chính phủ liên bang Nga trong cuộc chiến tranh Chechnya lần 1.
Vostok thì hoàn toàn ngược lại, tiểu đoàn này hình thành từ những chiến binh Chechen ly khai của Tiểu đoàn đặc nhiệm số 2 - Yamadaevsky tại Gudermes.
đã chiến đấu chống lại quân đội Nga trong Chiến tranh Chechen lần 1 những năm 1994-1996.
Nhiệm vụ đầu tiên ở hải ngoại của Vostok và Zapad là bảo vệ an ninh cho các kỹ sư Nga trong sứ mệnh gìn giữ hoà bình ở Lebanon sau cuộc chiến tranh ngắn ngày giữa Hezbollah và Israel năm 2006.
Hai tiểu đoàn (mỗi tiểu đoàn có khoảng 600-900 tay súng) đã từng là đơn vị người Chechnya duy nhất trong cấu trúc của Bộ Quốc phòng Nga và nằm ngoài sự kiểm soát của chính phủ Chechnya của hai đời tổng thống Kadyrov.
Zapad được chỉ huy bởi Sĩ quan Chechnya gốc Nga Said-Magomed Kakiyev trong khi Vostok bị kiểm soát bởi gia tộc Yamadayev. Hai đơn vị có đủ quyền hạn và binh lực để đối đầu với Tổng thống Kadyrov sau chiến tranh Chechnya lần 2.
Cuộc chiến khốc liệt cở Chechnya.
Các chỉ huy của Vostok và Zapad như Kakiyev (bốn lần) và ba anh em Yamadayev nhận Huân chương Anh hùng Liên bang Nga.
Anh em Yamadayev sở hữu đài truyền hình riêng ở Chechnya có tên Vostok, và một số doanh nghiệp ở Chechnya và Moscow.
Một trong số các anh em nhà Yamadayev là Ruslan Yamadayev, đã trở thành đại biểu của Duma Chechnya. Trong khi đó Kakiyev ít có hoạt động chính trị.
Vào tháng 4 năm 2008, căng thẳng leo thang giữa Ramzan Kadyrov (Tổng thống Chechnya) và Yamadayevsky, bao gồm cả đụng độ vũ trang, đã bùng nổ thành một cuộc nội chiến nhỏ.
Các lãnh đạo của Vostok, của gia tộc Yamadayev đã bị chính phủ Chechnya cùng thành viên của các nhóm đại diện nhân dân và các nhóm nhân quyền cáo buộc các tội bao gồm bắt cóc, bắt cóc đòi tiền chuộc và giết người. Ngay sau đó hàng trăm binh lính Vostok đã đào ngũ khỏi đơn vị của họ và gia nhập "Kadyrovsky".
Vào tháng 6 năm 2008, quân đội Nga tuyên bố sẽ chuyển cả hai tiểu đoàn thành các đơn vị bộ binh thông thường.
Vostok và Zapad tham gia xung đột tại Nam Ossetia - Gruzia vào tháng 8 năm 2008, với Vostok được chỉ huy bởi Sulim Yamadayev (mặc dù lúc đó đã chính thức không còn là người của GRU và đang bị chính phủ Chechnya bị truy nã).
Trong cuộc xung đột này, Vostok bị thiệt hại khá nặng nề trong các giao tranh tại Gruzia nhưng không bị cáo buộc phạm tội ác chiến tranh.
Tháng 11 năm 2008, cả hai tiểu đoàn đã được BQP Liên bang Nga xoá phiên hiệu dưới áp lực từ phía Kadyrov.
Một ủy ban đặc biệt do BQP Nga cùng với Văn phòng Công tố viên Quân đội đề nghị điều tra tội ác của những cựu chiến binh của hai tiểu đoàn.
Anh em Yamadayev và những người trung thành của họ đã phải đào thoát khỏi lãnh thổ Chechnya sang Nga hoặc sang các nước Arab Vùng Vịnh.
Ruslan Yamadayev bị ám sát ở Moscow. Bốn tháng sau, Sulim Yamadayev bị ám sát ở Dubai, theo các quan chức UAE, vụ ám sát được cánh tay phải của Kadyrov, ông Adam Delimkhanov dàn dựng.
Ramzan Kadyrov cáo buộc các cựu chỉ huy của Vostok trong các vụ giết người và tham gia vào vụ ám sát cha ông, Cố tổng thống Chechnya Akhmad Kadyrov năm 2004, theo "đơn đặt hàng" của chỉ huy phiến quân Shamil Basayev.
Chỉ huy gốc Nga Kakiyev của Zapad đã tránh được số phận như các cựu lãnh đạo gốc Chechen Vostok bằng cách đồng ý từ chức chỉ huy tiểu đoàn Zapad năm 2007, sau đó ông giữ được vị trí chính thức trong cơ cấu quân sự của Liên bang Nga ở Chechnya.
Như vậy, cho tới năm 2010, số phận cựu binh lính hai tiểu đoàn rẽ theo hai ngả khác nhau.
Những cựu binh Vostok chống lại chính phủ Chechnya lưu vong trong lãnh thổ Nga hoặc nước ngoài, còn cựu binh Zapad thì ở lại nước cộng hoà Chechnya phục vụ trong các lực lượng đặc biệt.
(Còn tiếp)