Nga đã tuyên bố sẽ cung cấp cho Syria một phiên bản của hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa S-300 bất chấp những phản đối từ Mỹ và Israel.
Kremlin đưa ra quyết định này sau khi chiếc máy bay trinh sát Ilyushin IL-20M của Không quân Nga bị một quả tên lửa từ hệ thống phòng không S-200 Syria vô tình bắn lúc khai hỏa truy đuổi 4 máy bay chiến đấu F-16 Israel tập kích các mục tiêu ở tỉnh Latakia vào ngày 17/9.
"Trong vòng 2 tuần tới, hệ thống phòng không hiện đại S-300 sẽ được chuyển giao cho các lực lượng vũ trang Syria", Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết hôm 24/9. "Hệ thống có khả năng đánh chặn các vũ khí tấn công đường không ở khoảng cách hơn 250 km và cùng lúc có thể tiêu diệt nhiều mục tiêu".
Hành động quyết đoán của Nga
Quyết định cung cấp S-300 cho Syria được công bố sau khi Kremlin cáo buộc Israel là bên gây ra nguyên nhân chính khiến chiếc IL-20M bị bắn rơi mặc dù tên lửa phá hủy nó lại xuất phát từ phía Syria.
Nga cho rằng Tel Aviv đã sử dụng chiếc IL-20 làm lá chắn trong vụ 4 máy bay F-16 thực hiện chiến dịch không kích các mục tiêu của Syria ở Latakia.
"Tôi nhấn mạnh rằng, năm 2013 theo đề nghị từ phía Israel, chúng tôi đã dừng chuyển giao các hệ thống S-300 cho Syria nhưng hiện nay tình hình đã thay đổi và lỗi không thuộc về chúng tôi", ông Shoigu phát biểu.
Ngoài ra, người đứng đầu Bộ Quốc phòng Nga cũng cho biết, Moscow sẽ mang tới Syria các hệ thống điều khiển tự động cũng như các thiết bị nhận dạng địch - ta để quân đội Syria có thể xác định được các máy bay Nga trong tương lai.
Máy bay trinh sát Ilyushin Il-20. Ảnh: Express
"Các trung tâm chỉ huy của lực lượng phòng không Syria sẽ được trang bị những hệ thống điều khiển tự động mà trước nay chỉ biên chế cho các lực lượng vũ trang Nga", Bộ trưởng Shoigu tuyên bố.
"Điều này sẽ củng cố hoạt động kiểm soát tập trung tất cả các đơn vị và nguồn lực phòng không của Syria, theo dõi tình hình trên không và bảo đảm đưa ra mệnh lệnh tác chiến phù hợp. Quan trọng nhất, chúng tôi đảm bảo các hệ thống phòng không Syria nhận dạng được tất cả máy bay Nga".
Kremlin cũng cho biết, Tổng thống Vladimir Putin xem quyết định tăng cường các khả năng tác chiến cho Quân đội Syria là bước đi hoàn toàn phù hợp trong điều kiện hiện nay bởi những hệ thống mới sẽ giúp đánh bại bất cứ mối đe dọa nào tới sinh mệnh của các binh lính Nga tham gia cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế tại Syria.
Israel, Mỹ kịch liệt phản đối
Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Putin, Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã nhấn mạnh tới quan điểm của Israel rằng việc chuyển giao các hệ thống vũ khí tiên tiến "vào tay các lực lượng vô trách nhiệm" sẽ gia tăng thêm rủi ro đối với khu vực và Tel Aviv sẽ tiếp tục bảo vệ các lợi ích an inh quốc gia của mình.
Cùng với Israel, Washington cũng đã lên tiếng phải đối kế hoạch cung cấp S-300 cho Syria của Nga. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton gọi quyết định của Nga là "một sai lầm lớn" và là "bước leo thang nghiêm trọng".
Phản ứng trước quyết định của Nga, Israel vẫn bảo lưu quan điểm cho rằng Syria mới là bên phải chịu trách nhiệm về vụ chiếc máy bay IL-20M bị bắn hạ, đồng thời tuyên bố Israel không còn lựa chọn nào khác mà sẽ tiếp tục đẩy lùi ý định cố thủ quân sự của Iran ở Syria.
"Chúng tôi cương quyết ngăn chặn sự hiện diện quân sự của Iran tại Syria nhưng tất nhiên sẽ tiếp tục phối hợp với quân đội Nga về vấn đề an ninh", Thủ tướng Israel cho biết.
Hệ thống phòng không S-300 VM tại triển lãm không quân MAKS 2013 ở Zhukovsky, ngoại ô Moscow. Ảnh: AP
Syria "chưa có cửa" vận hành S-300?
Mặc dù Nga chưa công bố sẽ cung cấp cho Syria phiên bản nào của hệ thống S-300 nhưng nhiều khả năng sẽ là biến thể S-300PMU-2 tương đối hiện đại. Nhưng để vận hành hệ thống phức tạp này, các kíp chiến đầu của Syria sẽ phải mất ít nhất vài tháng huấn luyện và gần như chắc chắn các kỹ sư Nga sẽ đảm trách công việc điều khiển tên lửa.
"Tôi nghĩ rất ít khả năng người Syria sẽ được vận hành hệ thống mà không có sự trợ giúp của các cố vấn Nga trong thời gian trung hạn", chuyên gia nghiên cứu Michael Kofman thuộc Trung tâm Phân tích Hải quân (Mỹ) nhận xét. "Bên nào thực sự vận hành tổ hợp này vẫn là điều còn chưa chắc chắn".
Tuy nhiên, theo biên tập viên quốc phòng Dave Majumdar của Tạp chí National Interest, xét tới thực tế chính quân đội Syria là lực lượng đã bắn hạ chiếc IL-20M của Nga nên rất có thể Moscow thậm chí sẽ không có ý định cho phép các kíp chiến đấu Syria điều khiển S-300.
Nga công bố chuyển giao tổ hợp tên lửa phòng không S-300 cho Syria sau vụ chiếc máy bay IL-20 bị bắn hạ ngày 17/9. Ảnh: EPA
Dave Majumdar cho rằng, khi Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu nói Moscow sẽ trang bị cho Syria "những hệ thống điều khiển tự động mới chỉ được biên chế cho các lực lượng vũ trang Nga" thì điều này có nghĩa là Kremlin đang có kế hoạch mặc nhiên giành quyền quản lý tất các các hệ thống phòng không của Syria.
Điều đó để đảm bảo chắc chắn những binh sĩ Syria được đào tạo kém cỏi sẽ không thể bừa bãi tấn công các lực lượng bạn bè trong cơn hoảng loại lúc khai hỏa.
Hơn nữa, khi quân đội Nga tham gia điều khiển hệ thống phòng không Syria sẽ khiến kế hoạch tấn công các mục tiêu Iran ở Syria của Israel trở nên phức tạp và khó khăn hơn.
Israel sẽ không thể tấn công trực diện các mục tiêu tại Syria nếu nhưng hành động này khiến lực lượng Nga bị kẹt giữa các làn đạn vì Kremlin chắc chắn sẽ không để tái diễn một thảm kịch tương tự mà lại không đáp trả. Do đó, quyền điều khiển của Nga sẽ kiềm tỏa khả năng Israel tấn công vào sâu bên trong lãnh thổ Syria.
Tất nhiên, trong trường hợp Nga thực sự bàn giao các tổ hợp S-300 cho kỹ sư vận hành Syria thì khi đó rất có thể Israel sẽ tìm cách loại bỏ chúng ngay lập tức. Thực tế, Israel đang sở hữu loại vũ khí hoàn hảo để làm điều này, đó là phi đội F-35 do Lockheed Martin chế tạo.
Tuy nhiên, trong thời gian trung hạn, khi các hệ thống S-300 được vận hành bởi các lực lượng Nga, khả năng tấn công các mục tiêu ở Syria của Israel chắc chắn sẽ bị kiềm chế.
Nga phô diễn sức mạnh tên lửa S-300