Nước cờ mập mờ của Catalonia
Chuyện ly khai Tây Ban Nha (TBN) lần này của xứ Catalonia giờ được quyết định bằng cuộc đấu trí về chính trị lẫn pháp lý, về bản lĩnh lãnh đạo của người đứng đầu chính quyền tự trị xứ Catalonia Carles Puigdemont và Thủ tướng TBN Mariano Rajoy.
Ngày 10/10 vừa qua, ông Puigdemont vừa tuyên bố độc lập cho Catalonia nhưng lại vừa trì hoãn thời điểm tuyên bố bắt đầu có hiệu lực. Động thái này khiến những người quan tâm hiểu theo chiều hướng nào cũng được.
Thủ hiến Puigdemont chơi chiêu bài mập mờ ấy vì thật ra không có sự lựa chọn nào khác nếu vừa muốn độc lập cho Catalonia lại vừa không để cho ông Rajoy có cớ vận hành Điều 155 trong Hiến pháp của TBN.
Theo điều này, chính phủ trung ương có quyền huỷ bỏ quyền tự trị đã trao cho 17 khu tự trị ở TBN, trong đó có Catalonia, và trực tiếp quản lí các khu vực này, thậm chí có thể điều động quân đội, bắt giam lãnh đạo các khu tự trị chủ định ly khai và ban bố tình trạng thiết quân luật.
Ông Puigdemont làm thế để mở ra cơ hội tiến hành đối thoại và đàm phán với chính phủ của ông Rajoy và khích lệ bên ngoài nhảy vào làm trung gian hoà giải. Người này đẩy quả bóng chơi về phía ông Rajoy.
Nhưng mập mờ như thế nên ông Puigdemont làm không ít người ủng hộ ly khai thất vọng. Đảng CUP liên minh cầm quyền với ông Puigdemont coi ông là phản bội. Nếu mất sự ủng hộ của đảng CUP, ông Puigdemont không còn được đa số tín nhiệm trong nghị viện xứ Catalonia.
Hàng nghìn người Catalonia biểu tình đòi quyền độc lập. Nguồn: Euronews
Ông Rajoy coi đó như một cái bẫy nên tiếp tục không khoan nhượng như trước và đẩy ông Puigdemont vào chân tường với việc đưa ra tối hậu thư với nội dung là chậm nhất đến ngày 16/10, ông Puigdemont phải xác định rõ đã tuyên bố độc lập cho Catalonia hay chưa.
Với nước đi này, ông Rajoy trên thực tế đã khởi động quá trình kích hoạt Điều 155 nói trên. Từ trước tới nay, điều này chưa từng được vận dụng lần nào ở TBN.
Ông Rajoy không chỉ cự tuyệt đối thoại với chính quyền Catalonia mà còn kiên quyết bác bỏ sự trung gian hoà giải của bên ngoài.
Những kịch bản khả thi
Có 4 kịch bản có thể xảy ra tới đây ở Catalonia. Chúng phụ thuộc vào việc ông Puigdemont phản ứng như thế nào về tối hậu thư của ông Rajoy.
Kịch bản thứ nhất là ông Puigdemont không trả lời hoặc câu trả lời là đã tuyên bố độc lập cho Catalonia. Khi ấy, ông Rajoy chắc chắn sẽ kích hoạt Điều 155 nói trên.
Ông Puigdemont và những người cùng chí hướng bị vô hiệu hoá và Catalonia sẽ bị quản lý trực tiếp bởi chính phủ của ông Rajoy.
Lần ly khai này của Catalonia thất bại nhưng mối bất hoà giữa Catalonia và chính phủ trung ương của TBN sẽ trầm trọng hơn và đối kháng hơn. Chuyện ly khai của Catalonia trở thành quả bom nổ chậm về chính trị, xã hội và cả pháp lý có thể nổ tung bất cứ khi nào trong tương lai.
Ý chí ly khai càng thêm mạnh mẽ và chuyện hoà giải, hoà hợp càng khó thành công. Vì thế, đây sẽ là kịch bản nguy hại nhất đối với tương lai của cả TBN và Catalonia.
Kịch bản thứ hai là ông Puigdemont "cài số lùi" bằng câu trả lời là "sẽ", nhưng hiện thì chưa tuyên bố độc lập cho Catalonia.
Khi ấy, ông Rajoy không có cớ để kích hoạt Điều 155 và các quyền tự trị của Catalonia được bảo tồn. Nhưng liên minh cầm quyền của ông Puigdemont sẽ tan vỡ.
Nghị viện xứ Catalonia sẽ được bầu cử mới trước thời hạn.
Nội bộ Catalonia sẽ bị phân hoá sâu sắc vì cả phe ủng hộ lẫn phe chống ly khai đều trỗi dậy mạnh mẽ hơn trước. Chuyện ly khai của Catalonia rồi sẽ lại một lần nữa được tiếp tục.
Một người phụ nữ vẫy cờ TBN và cờ Catalonia trong ngày quốc khánh. Ảnh: AP
Hai kịch bản khác nữa đều không thể bị loại trừ trên lý thuyết nhưng đều ít khả năng xảy ra bởi sự cự tuyệt của ông Rajoy là đối thoại giữa hai bên và trung gian hoà giải của bên ngoài.
Đối thoại để giải quyết vụ việc là giải pháp tốt nhất cho cả TBN lẫn Catalonia trong bối cảnh tình hình hiện tại. Bởi chỉ như vậy mới có thể giải quyết được dứt điểm, thoả đáng và lâu bền vấn đề Catalonia ly khai trong hoà bình chứ không phải với áp đặt và cả bạo lực.
Nhưng thủ tướng Rajoy, ngay từ đầu vụ việc, đã hoàn toàn không muốn và không sẵn sàng đối thoại với ban lãnh đạo xứ Catalonia. Nếu cứ như thế, ông Rajoy có thể thắng ở lần ly khai này của Catalonia nhưng chứng tỏ không có được tầm nhìn chính trị và khả năng lãnh đạo để có thể giải quyết được ổn thoả vấn đề Catalonia có lợi nhất về lâu dài cho TBN.
Kịch bản có sự trung gian hoà giải của bên ngoài còn ít khả năng xảy ra hơn vì bị ông Rajoy kiên quyết bác bỏ.
Lần ly khai này của Catalonia, ông Puigdemont và những người cùng chí hướng dẫu không thành công thì cũng thành danh.
Sự kiện này có thể sớm chấm dứt, nhưng chuyện ly khai của Catalonia nói riêng và chuyện ly khai nói chung vẫn tiếp tục đeo đẳng và phủ bóng đen xuống cả hiện tại lẫn tương lai của TBN.