Loài vật khiến nước Úc phải đau đầu tìm kiếm biện pháp ứng phó chính là thỏ rừng châu Âu, hay thỏ châu Âu (Oryctolagus cuniculus)
Vào năm 1859, ông Thomas Austin, một người thích tổ chức những buổi săn bắn trên khu đất tại bang Victoria, nước Úc, đã mang về 24 con thỏ từ nước Anh. Chúng khi đó đều trong độ tuổi sinh sản.
Thỏ rừng châu Âu là một trong những loài vật xâm lấn nguy hiểm nhất ở Úc hiện nay. Ảnh: Countrylife
Tuy nhiên, sau hơn 160 năm, theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí PNAS vào năm 2022, có khoảng 200 triệu con thỏ đang sống lang thang trên khắp nước Úc. Chúng ăn các loài thực vật địa phương, gây suy thoái môi trường sống, đồng thời đe dọa tới sự tồn tại của nhiều loài bản địa.
Thỏ rừng châu Âu quả thực là loài vật xâm lấn đáng sợ ở Úc vì chúng có tốc độ sinh sản rất nhanh. Thật khó tưởng tượng khi chỉ với 24 cá thể ban đầu, chúng có thể sinh sôi lên tới hàng trăm triệu con chỉ sau hơn 160 năm.
Theo các chuyên gia, thỏ có thể đẻ 7 lứa một năm. Mỗi lứa có trung bình 5 con sống tới độ tuổi sinh sản (3 – 4 tháng). Do đó, thỏ có thể phát triển thành quần thể lớn rất nhanh. Ngay từ những năm đầu tiên khi tới nước Úc, loài vật này được hưởng lợi từ sự vắng mặt của động vật ăn thịt và khả năng thích nghi với khí hậu mới. Chính nhờ điều này giúp chúng mở rộng phạm vi sinh sống khoảng 110 km một năm.
Theo báo cáo của Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Úc (CSIRO), đây là cuộc xâm chiếm nhanh nhất được biết đến của động vật có vú trên thế giới. Bởi trong vòng 70 năm, loài thỏ này đã xâm chiếm khoảng 70% diện tích đất đai của Úc.
Loài vật xâm lấn khiến Úc thiệt hại 130 triệu USD mỗi năm
Thỏ rừng ở Úc có khả năng sinh sôi rất nhanh. Chúng có thể đẻ 7 lứa một năm. Ảnh: AFP
Thỏ rừng châu Âu là loài động vật thoạt nhìn có vẻ hiền lành, nhỏ bé, nhưng chúng lại cực kỳ phàm ăn. Loài thỏ này có thể ăn các loại thảo mộc, củ, các loại hạt và cả cây bụi. Sự phàm ăn của chúng góp phần gây ra tình trạng sa mạc hóa, khiến những loài vật khác rơi vào tình trạng bị thiếu thức ăn và gây hại cho cây trồng, mùa màng.
Cơ quan Nông Nghiệp và thực phẩm Tây Úc cho biết, thỏ gây ra thiệt hại về nông nghiệp và nghề làm vườn lên tới khoảng 130 triệu USD (hơn 3.130 tỷ đồng) mỗi năm.
Trên thực tế, nước Úc đã tiến hành rất nhiều biện pháp để hạn chế thiệt hại từ sự xâm lấn của loài thỏ. Những biện pháp như săn bắn, đặt bẫy, dùng máy ủi phá hang, sử dụng chất độc và thậm chí là thuốc nổ đều được tiến hành. Nhưng số lượng thỏ vẫn ngày càng gia tăng.
Từ 24 con thỏ được du nhập vào Úc lần đầu năm 1859, số lượng thỏ đã tăng lên hàng trăm triệu cá thể sau hơn 160 năm. Ảnh: iStockphoto
Đến năm 1901, chính quyền nước Úc quyết định xây dựng một hàng rào dài 1.800 km để ngăn chặn loài thỏ phát triển ở vùng đất nông nghiệp phía tây của quốc gia này. Thế nhưng khi việc xây dựng hoàn thành, những con thỏ phàm ăn cũng đã chạy sang được phía bên kia của rào chắn. Dù hàng rào từng được mở rộng thêm vài lần, kéo dài hơn 3.000 km, nhưng vẫn không ngăn cản nổi sự xâm lấn của loài thỏ vào vùng đất nông nghiệp.
Bấy giờ nước Úc chuyển sang kế hoạch B là đưa động vật săn mồi tới, chẳng hạn như loài cáo. Nhưng tình hình thực tế lại tệ hơn khi những con cáo lại thích nhắm đến các con mồi dễ dàng hơn như các loài thú có túi nhỏ đặc hữu của Úc. Đây là những loài vật vốn đã đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng trong tự nhiên.
Vào những năm 1950, có một loại virus đã giúp giảm số lượng thỏ xâm lấn ở Úc. Đó là virus myxomatosis. Loại virus này gây ra căn bệnh với những khối u gây tử vong ở loài thỏ. Ban đầu, việc sử dụng virus này có vẻ thành công khi số lượng thỏ xâm lấn từ 600 triệu giảm xuống còn 100 triệu cá thể. Tuy nhiên, sau đó, loài thỏ này đã cố gắng thích nghi và cuối cùng chúng phát triển khả năng kháng virus.
Vài năm sau đó, các chuyên gia ở Úc đã thử một phương pháp tấn công mới. Đó là dùng bọ chét Tây Ban Nha để truyền bệnh cho thỏ. Thế nhưng một lần nữa, kế hoạch kìm hãm sự xâm lấn của loài thỏ lại thất bại. Điều tệ hơn là mầm bệnh này còn lây nhiễm sang các loài vật khác.
Số lượng thỏ ở Úc vẫn không ngừng gia tăng bất chấp nhiều giải pháp ngăn chặn được đưa ra. Ảnh: NatGeo
Đến năm 1995, nước Úc lại nỗ lực thực hiện một giải pháp khác với một loại virus sốt xuất huyết. Trên thực tế, loại virus này rất hiệu quả trong việc chống lại loài thỏ. Nhưng mầm bệnh này lại rất dễ lây lan tới các quốc gia khác thông qua muỗi. Hai năm sau, loại virus này đến New Zealand, nơi cũng phải chịu đựng sự xâm chiếm của loài thỏ. Nhưng biện pháp này vẫn khiến các nhà khoa học lo ngại vì sợ virus có thể bị biến đổi.
Nhà khoa học Elaine Murphy tại Cục Bảo tồn New Zealand, cho biết cả Úc và New Zealand đều đại diện cho những trường hợp điển hình về những điều không nên làm liên quan tới việc du nhập, quản lý các loài vật xâm lấn.
Hiện nay, số lượng thỏ xâm lấn ở Úc có vẻ đã ổn định ở mức dưới 300 triệu con. Tuy nhiên, chính phủ Úc vẫn đang tiến hành công việc nghiên cứu về những biện pháp nhằm ngăn chặn vĩnh viễn vấn đề sinh sôi của loài vật này.
Bài viết tham khảo nguồn: AFP, Sciencedirect
