Hồi cuối tháng 8, Elon Musk vui mừng công bố ra mắt The Boring Company tại Trung Quốc . Musk từng nói "Trung Quốc chính là tương lai". Ông đã đúng, và đặc biệt đúng nếu điều này còn tiếp tục: hơn 90% các công ty Mỹ ở Trung Quốc nói rằng các công ty Trung Quốc đối thủ của họ, cả nhà nước và tư nhân, đều nhận được "lợi thế hữu hình" mà họ không có. Nói cách khác, phần lớn các công ty Mỹ nói rằng họ đang chơi trên một sân chơi hoàn toàn không bình đẳng. Nhưng đây là sự cọ xát. Mặc cho sự bức xúc đó thì tất cả họ đều muốn ở lại Trung Quốc, và chỉ ít hơn 10% có kế hoạch chuyển rời.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã khiến chủ nghĩa tư bản kiểu phương Tây phải chú ý. Từ quan điểm của các tập đoàn đa quốc gia không biên giới, mà phần lớn đều có cổ phiếu niêm yết trên Nasdaq hay NYSE, thuế quan hiện tại áp lên Trung Quốc là không đủ để khiến họ phải rời đi. Trung Quốc vẫn thế, có cả sự tự do lẫn không có tự do. Không một ai ở Trung Quốc thực sự lo lắng về những điều đó. Bao gồm cả Apple.
Theo khảo sát thường niên của Hội đồng doanh nghiệp Mỹ (USCBC), 66% nói rằng họ "nghi ngờ nhưng không chắc chắn" rằng các công ty Trung Quốc được trợ cấp rất lớn để tạo nên các ưu thế riêng. 31% chắc chắn về điều đó, và tổng cộng 97% chắc chắn hoặc nghi ngờ các loại trợ cấp đó đang giúp các các công ty Trung Quốc thu hút được nhiều khách hàng và phát triển nhanh chóng hơn.
Điều tương tự cũng xảy ra với các công ty tư nhân, với 63% nói rằng họ nghi ngờ nhưng không chắc chắn rằng các công ty Trung Quốc được nhận trợ cấp, và chỉ 9% chắc chắn về điều đó. Như vậy, 72% các công ty Mỹ khá chắc chắn rằng các công ty nội địa Trung Quốc đang được trợ cấp.
Trợ cấp là một trong những vấn đề chính trong cuộc chiến thương mại. Trung Quốc muốn loại bỏ tất cả thuế quan và trở về mức ban đầu, nhưng Mỹ lại muốn Trung Quốc ngừng trợ cấp cho một số ngành công nghiệp đặc thù. Và cả hai yêu cầu đều không có người bắt đầu trước.
Các công ty Mỹ cho biết các đối tác Trung Quốc của họ đang nhận được lợi ích về thuế (55%), trợ cấp tài chính (55%) và cấp phép ưu đãi và các phê duyệt khác (45%).
Mặc dù sân chơi chung rõ ràng là không bình đẳng, quan điểm của Musk rằng "Trung Quốc là tương lai" lại khá phù hợp với hầu hết các công ty Mỹ. Họ nhận thức rõ những trở ngại và cái giá phải trả khi kinh doanh với Trung Quốc. Họ cũng mong một số thứ sẽ thay đổi, nhưng hiện tại, họ vẫn muốn giữ quan hệ với lục địa này.
Dữ liệu khảo sát mới của USCBC là minh chứng cho thấy sức mạnh của Trung Quốc trên thị trường toàn cầu.
Khoảng 68% số người tham gia khảo sát cho biết Trung Quốc là top 5 đối tác chiến lược của công ty. Năm 2015, chỉ 5% cho biết Trung Quốc không phải đối tác ưu tiên.
Trong gần 20 năm, các tập đoàn của Mỹ đã sử dụng Trung Quốc làm điểm đến cho sản xuất chi phí thấp. Người Mỹ có thể mua đồ giá rẻ. Đó là một nền kinh tế hướng tới người tiêu dùng. Không có Trung Quốc, Mỹ sẽ không có nơi tích trữ và nhà kho chứa đầy những thứ họ không sử dụng.
Đáng chú ý, ngay cả xét về thuế quan, các công ty vẫn nói rằng Trung Quốc áp thuế thấp hơn hầu hết các thị trường mới nổi, và chắc chắn thấp hơn so với Mỹ.
Các công ty Mỹ đang bị áp 25% thuế khi nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc, nhưng 78% trong số họ cho biết lợi nhuận là như nhau (32%), thậm chí là tốt hơn (46%) so với nhập khẩu từ các nước khác.
Chỉ 22% cho biết thuế quan khiến tỷ suất lợi nhuận từ hoạt động tại Trung Quốc trở nên tồi tệ hơn, 29% cũng đã nói như vậy trong năm 2018, và con số này là 39% vào năm 2015.
97% số bên tham gia khảo sát cho biết hoạt động tại Trung Quốc mang lại lợi nhuận. Con số đó đã tăng từ 85% trong năm 2015 và 90% trong năm 2016.
Dựa trên khảo sát này của các tập đoàn đa quốc gia lớn của Mỹ, thuế quan hoàn toàn không gây tổn hại cho các công ty Mỹ. Không ai phải chịu tổn thương ở đây. Các tập đoàn đa quốc gia, những người mất nhiều năm để lên kế hoạch thành lập cửa hàng hoặc tìm kiếm đối tác phù hợp ở Trung Quốc, đã thích nghi với những trở ngại. Thất vọng là một phần của việc điều hành một doanh nghiệp toàn cầu. Họ đang đối phó với nó, và nhìn kết quả của khảo sát trên, họ đang đối phó với nó rất tốt.
Điều này có thể thay đổi trong những tháng tới khi có thêm thuế quan, và một lần nữa vào ngày 15 tháng 12.
Scott Clemons, chiến lược gia đầu tư của Brown Brothers Harriman cho biết: "Chúng ta sẽ cần phải xem bằng chứng về tác động của thuế quan đối với các công ty Mỹ trong quý thứ ba này. Còn cho đến nay, tôi không thực sự quan trọng hóa vấn đề này."
Một số hàng hóa trị giá 250 tỷ USD của Trung Quốc có mức thuế cao lên tới 25% hiện nay. Một mức thuế trị giá 300 tỷ USD khác sẽ có hiệu lực vào cuối năm nay.
Scott McCandless, người đứng đầu hoạt động chính sách thương mại của PwC ở Washington, DC, nói: "Mọi người đều than vãn về thuế quan bởi hệ lụy gây ra lên chuỗi cung ứng". "Không phải tất cả khách hàng đều phản ứng với việc này, nhưng các công ty đều có kế hoạch chuyển một số nguồn cung ra khỏi Trung Quốc."
Có thật như vậy không?
Nếu vậy, họ chỉ nằm trong nhóm thiểu số tại thời điểm này.
Khi được hỏi "công ty của bạn đã chuyển đi hay có kế hoạch rời khỏi Trung Quốc không?", Chỉ có 3% trả lời "có, chuyển sang Mỹ", và chỉ 10% nói "có, sang một số quốc gia khác". 87% cho biết họ sẽ không chuyển nguồn cung ra khỏi Trung Quốc.
Đặt vào viễn cảnh chung, con số muốn rời đi chỉ cao hơn hai phần trăm so với năm 2015.
S&P Global Business Intelligence trong một báo cáo gần đây cho biết các công ty đã chi tiêu ít hơn vì cuộc chiến thương mại.
"Bạn đã phải tìm kiếm điều đó ở cấp độ cá nhân," Clemons cho biết. "Tôi muốn tận mắt chứng kiến điều đó. Nó luôn bị che giấu thành những thứ như: "đây là những kế hoạch chi tiêu của chúng tôi vào năm 2019 nhưng bây giờ chúng tôi sẽ thực hiện nó vào năm 2020". Những gì chúng tôi đang tìm kiếm trong báo cáo thu nhập tháng 10 không phải là liệu các công ty có đạt được các chỉ tiêu của họ hay không, mà là cách họ xử lý thuế quan như thế nào. Tôi nghĩ rằng từ đó chúng ta có thể nhìn nhận mọi việc rõ ràng hơn."
Những gì Hội đồng Kinh doanh Mỹ Trung đưa ra mới chỉ là khúc dạo đầu. Quan điểm của các thành viên có thể sẽ còn thay đổi sau tháng 12, khi mọi hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ cuối cùng đều bị áp thuế.
Cho đến nay, chỉ có 17% các công ty cho biết họ sẽ dừng hoặc giảm các khoản đầu tư mới vào Trung Quốc. Mặc dù 17% phần lớn phù hợp với xu hướng lịch sử, sự hợp lý của việc giảm điểm này dẫn đến áp lực cho công ty mới tại thị trường địa phương như một hậu quả của cuộc chiến thương mại.
Trên một lưu ý khá tích cực, các công ty Mỹ đã hạn chế ảnh hưởng từ chính sách công nghiệp Made in China 2025 ra khỏi Bắc Kinh.
Số lượng các công ty chỉ ra rằng Made in China 2025 mang lại cơ hội tích cực cho hoạt động kinh doanh của họ trong năm 2019 đã tăng gấp đôi kể từ năm 2018, lên 11%; nhưng 78% cho biết họ không hy vọng sẽ xảy ra bất kỳ ảnh hưởng nào.
Những con số trên cho thấy hai điều. Một, các công ty Mỹ cảm thấy họ không phải đối tượng nằm trong chính sách đó. Và thứ hai, một số ít người cảm thấy họ có thể giúp đỡ các công ty ưa thích tại Bắc Kinh thuộc chính sách trên với hy vọng rằng triển vọng kinh doanh của họ tốt hơn vì điều đó.
Cũng như các báo cáo trước đây, điều này chứng tỏ: Trung Quốc đang phát triển như một đối thủ địa phương. Chi phí lao động đang tăng lên, và các quy định cũng nhiều hơn. Song Trung Quốc vẫn không thể bị bỏ qua. Không ai muốn bị tách biệt, bởi nỗi sợ rằng họ sẽ không chỉ bị tách khỏi Trung Quốc, mà còn là khỏi hầu hết các nước Đông Nam Á - thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.
Giống như các cuộc khảo sát trước đây, những người được hỏi cho biết rằng Trung Quốc vẫn đang mở cửa với kinh tế nước ngoài.
Trung Quốc và Mỹ đang trong một cuộc chiến thương mại, nhưng các công ty đang đầu tư - nói chung – vẫn sẽ không chuyển các nhà máy ra khỏi Trung Quốc. Hy vọng về việc thiết lập lại chuỗi cung ứng và giảm thâm hụt thương mại đã không thành hiện thực. Điều đó có thể đặt nền móng cho nguy cơ leo thang chiến tranh thương mại.