Theo hãng thông tấn DW (Đức), nhiên liệu sinh học là nền tảng quan trọng trong kế hoạch đầy tham vọng của châu Âu nhằm giảm lượng khí thải carbon có hại trong lĩnh vực giao thông vận tải. Cái gọi là nhiên liệu sinh học tiên tiến đặc biệt quan trọng vì chúng được làm từ sinh khối phi thực phẩm như dầu ăn đã qua sử dụng, mỡ động vật, các chất thải và chất béo dư thừa khác.
Elmar Baumann đến từ Hiệp hội Công nghiệp Nhiên liệu Sinh học Đức (VDB) cho biết, nhu cầu về nhiên liệu sinh học thế hệ thứ hai này rất cao ở châu Âu và phần lớn trong số đó hiện đến từ Trung Quốc.
Baumann nói với DW rằng: “Lượng nhập khẩu từ Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi trong nửa đầu năm 2023 so với năm trước.”
Khi Trung Quốc "phá giá" thị trường bằng nhiên liệu sinh học tiên tiến "có nguồn gốc đáng ngờ", các nhà sản xuất châu Âu đang gặp khó khăn. Ảnh: Picture Alliance
Dư thừa nhiên liệu sinh học Trung Quốc gây nghi ngờ
Việc nguồn cung tăng theo sau nhu cầu lớn hơn không hẳn là điều đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, trong trường hợp nhiên liệu sinh học tiên tiến, quy trình sản xuất phức tạp đòi hỏi cơ sở vật chất chuyên dụng, Claus Sauter - Giám đốc điều hành của Verbio, một trong những nhà sản xuất dầu diesel sinh học lớn nhất châu Âu - giải thích.
Sauter nói với DW rằng, thông thường sẽ mất khoảng 3 năm để thiết kế và xây dựng một nhà máy nhiên liệu sinh học tiên tiến. Tuy nhiên, các chuyến hàng lớn của Trung Quốc đến châu Âu dường như “xuất hiện một cách đột ngột”.
Sauter cho biết, điều khiến ông nghi ngờ là chất lượng sản phẩm cao và giá thành rẻ. “Người Trung Quốc đưa ra mức giá chỉ bằng một nửa, mặc dù chi phí vận chuyển đã chiếm tới 20% giá thành sản phẩm. Điều đó là không thể”, CEO nói với DW.
Nhà vận động hành lang ngành nhiên liệu sinh học Baumann cũng hoài nghi. Ông nói: “Chúng tôi rất nghi ngờ rằng những nguyên liệu thô mà Trung Quốc thu thập thực sự là thành phần của các sản phẩm nhiên liệu sinh học của họ” . Baumann suy đoán rằng dầu cọ rẻ hơn đang được phân loại lại và thêm vào.
Sản xuất nhiên liệu sinh học tiên tiến là một quy trình công nghệ phức tạp đòi hỏi đầu tư lớn. Ảnh: Picture Alliance
Nhiên liệu sinh học cho mục tiêu khí hậu
Theo luật về khí hậu của Liên minh Châu Âu (EU), ngành dầu khí, cũng như vận tải và một số ngành khác buộc phải giảm 8% lượng khí thải carbon vào năm 2023. Đồng thời, tỷ lệ nhiên liệu sinh học tiên tiến phải đạt ít nhất 0,3% trong các loại nhiên liệu mà họ sử dụng hoặc sản xuất.
Tuy nhiên, tỷ lệ nhiên liệu sinh học thông thường như nhiên liệu làm từ hạt cải dầu, đậu nành hoặc ngũ cốc bị hạn chế vì chúng được cho là chủ yếu được dùng làm thực phẩm. Chúng cũng chỉ được tính bằng một nửa so với những loại nhiên liệu sinh học tiên tiến theo mục tiêu giảm phát thải công nghiệp của EU. Đó là lý do tại sao các nhà sản xuất nhiên liệu muốn bổ sung nhiên liệu sinh học tiên tiến vào sản phẩm của họ.
Nhiên liệu sinh học từ hạt cải dầu rẻ hơn so với nhiên liệu làm từ chất thải và ít được tính vào mục tiêu giảm phát thải. Ảnh: Picture Alliance
Áp lực về giá gia tăng do nguồn cung không được kiểm soát
Tuy nhiên theo DW, tại châu Âu, những gì dường như là một hoạt động kinh doanh có lợi nhuận cho các nhà sản xuất nhiên liệu sinh học tiên tiến, với nhu cầu được đảm bảo từ các công ty nhiên liệu và nhiều khoản trợ cấp của chính phủ, đã trở nên bất lợi do dư thừa nguồn cung giá rẻ từ Trung Quốc. Giá thị trường của loại nhiên liệu mới đã giảm 50% kể từ đầu năm.
EWABA - Hiệp hội thương mại nhiên liệu sinh học có nguồn gốc từ chất thải có trụ sở tại EU - đã cảnh báo vào đầu tháng 6 rằng, giá thị trường giảm có thể dẫn đến việc một số nhà sản xuất châu Âu phải đóng cửa nhà máy.
EWABA cho biết trong một thông cáo báo chí: “Tình hình nghiêm trọng đến mức hiện 11 công ty thành viên của chúng tôi đã ngừng sản xuất và 10 cơ sở khác đang hoạt động dưới mức bình thường và đang xem xét tạm dừng sản xuất trong thời gian ngắn.” Điều này có nghĩa là gần một nửa số nhà sản xuất ở châu Âu đang gặp khó khăn hoặc đã đóng cửa nhà máy sản xuất.
Baumann nói rằng, vấn đề với nhiên liệu sinh học tiên tiến là “ngay cả trong phòng thí nghiệm cũng không thể xác định được nguyên liệu thô để tạo ra nhiên liệu đó”. Ông nói thêm, việc kiểm soát sẽ chỉ dựa vào những giấy tờ được cung cấp cho cơ quan quản lý, mà các nhà sản xuất sử dụng để ghi lại quá trình sản xuất của họ, nguồn gốc của nguyên liệu thô và việc giảm khí thải nhà kính.
Tuy nhiên, Baumann lưu ý, các yêu cầu chứng nhận của EU không bắt buộc các công ty kiểm toán tư nhân phải điều tra xem liệu một cơ sở có thể xử lý các nguyên liệu thô bị ô nhiễm nặng nhất để sản xuất nhiên liệu sinh học tiên tiến hay không.
Hơn nữa, kiểm toán viên thường phải có quan chức nhà nước đi cùng để xem việc kiểm tra có tuân thủ pháp luật hay không. Ông nói, ở Trung Quốc, “việc kiểm tra ngẫu nhiên không được phép vì Chính phủ Trung Quốc cấm đại diện cơ quan nhà nước của nước khác nhập cảnh” .
Bởi vậy, không có gì ngạc nhiên khi các công ty nhiên liệu sinh học châu Âu ngày càng thắc mắc liệu nhiên liệu sinh học tiên tiến từ Trung Quốc có thực sự được làm từ chất thải và vật liệu còn sót lại hay thứ gì khác hay không.
Liệu nhiên liệu sinh học tiên tiến của Trung Quốc có thực sự được làm từ dầu ăn đã qua sử dụng? Ảnh: Picture Alliance
Dấu vết của dầu cọ
Theo DW, trong quá trình tìm kiếm manh mối về nguyên nhân khiến nhiên liệu sinh học tiên tiến của Trung Quốc có giá rẻ đến vậy, dư luận châu Âu gần đây đã coi dầu cọ là một thành phần bị cấm.
Dầu cọ giá rẻ đang được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm công nghiệp thực phẩm, sản xuất năng lượng, mỹ phẩm và nhiên liệu cho giao thông vận tải. Nhưng dầu cọ có liên quan đến việc phá hủy rừng nhiệt đới ở một số quốc gia như Malaysia và Indonesia - những nước sản xuất và xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới.
Vì lý do này, EU đã sửa đổi chính sách nhiên liệu sinh học của mình để loại bỏ dần dầu diesel sinh học làm từ dầu cọ vào năm 2030. Từ năm 2023, nhập khẩu dầu cọ vào EU đã bị giới hạn.
Một đồn điền dầu cọ. Ảnh: AFP
Nhà vận động hành lang Elmar Baumann cho biết, cách đây vài tháng, một giám đốc điều hành cấp cao đã nói với ông về chuyến thăm Trung Quốc và người này đã nhìn thấy các tàu từ Indonesia cập bến. Vị giám đốc điều hành được tiết lộ rằng, các tàu chở dầu diesel sinh học Indonesia làm từ dầu cọ sẽ được đổi tên thương hiệu ở Trung Quốc và bán sang châu Âu.
Theo DW, bằng chứng sâu hơn về nhiên liệu sinh học được cho là giả của Trung Quốc đã đến tay Cơ quan nông nghiệp Đức chịu trách nhiệm chứng nhận nhiên liệu sinh học vào tháng 3. Họ đã mở một cuộc điều tra chính thức và đệ đơn kiện một số nhà nhập khẩu lên văn phòng công tố viên ở Bonn, Đức.
Nhưng đến cuối tháng 6, cả Chính phủ Đức và Ủy ban Châu Âu (EC) đều không tìm thấy đủ bằng chứng trong vụ kiện này. Tuy nhiên, họ đã thu hồi giấy chứng nhận đối với một công ty sau cuộc thanh tra ba nhà máy diesel sinh học ở châu Âu.