Báo Nga tự phê bình: "Chương trình không gian đang thối rữa từ bên trong"

Một bài báo dài và đầy tính phê bình, đánh giá về tình trạng các chương trình không gian của Nga đã được đăng trên nhật báo MK tuần này.

Nếu xuất hiện trên các ấn phẩm phương Tây, một bài báo dài 2.800 từ có nội dung như thế chắc chắn sẽ không gây ngạc nhiên đến như vậy. Nhưng MK lại là tờ báo mạng số một của thủ đô Moscow, và cũng là tờ báo lớn thứ ba của Nga.

Bài viết cũng xuất hiện trong thời điểm nhạy cảm, khi càng ngày, các chương trình không gian của Nga đang càng tìm cách thể hiện “sự vĩ đại” của mình thông qua các hành động mang tính biểu tượng. Chẳng hạn như đưa một ngôi sao điện ảnh lên trạm ISS, hay một robot có biệt danh Fedor lên vũ trụ. Gần nhất là bắn nổ một vệ tinh hết hạn sử dụng, hay đưa ra những lời hứa suông về việc đáp xuống Mặt trăng vào năm 2030.

Bài báo này được viết bởi Dmitry Popov, người đã làm việc tại nhà xuất bản này từ những năm 1992. Trong sự nghiệp của mình, Popov đã nhận được nhiều lời cảm ơn, sự công nhận và giải thưởng chính thức từ chính phủ Nga và gần đây là một… con dao găm kỷ niệm từ chính Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu.

Đáng chú ý là các phân tích của Popov chỉ trích thẳng thừng Dmitry Rogozin, người đứng đầu cơ quan vũ trụ Roscosmos, đơn vị quản lý phần lớn các hoạt động không gian của đất nước.

Thối rữa từ bên trong

Bài báo có tiêu đề: "Chương trình không gian đang thối rữa từ bên trong".

Nó bắt đầu với tuyên bố rằng chương trình không gian của Nga đang thiếu các nhân viên có năng lực và trình độ cao, cơ sở vật chất và công nghệ lạc hậu, cùng "sự yếu kém của hệ thống lãnh đạo". Và đó chỉ là đoạn mở đầu.

Tiếp đó, tác giả Popov tuyên bố rằng các công ty vũ trụ Nga đang chậm trễ trong việc thực hiện hàng trăm hợp đồng như đã hứa. Ví dụ, trung tâm Khrunichev đã đồng ý cung cấp 10 lõi tăng cường cho tên lửa Angara A5 cách đây 5 năm. Năm lõi đầu tiên chỉ được giao vào tháng Ba năm nay, và năm lõi còn lại vẫn chưa được hoàn thiện.

“Tại sao? Bởi vì Roscosmos đang thực hiện quyền kiểm soát không quá chặt chẽ đối với việc thực hiện các hợp đồng quốc phòng của các công ty con. Vào tháng 3/ 2020, Dmitriy Olegovich Rogozin đã phê duyệt các quy định thủ tục liên quan để thực hiện quyền kiểm soát việc thực hiện các hợp đồng với Bộ Quốc phòng của các tổ chức cấp dưới của Tổng công ty Nhà nước. Tuy nhiên, một cuộc kiểm toán cho thấy cấp dưới của ông không vội vàng trong việc tuân thủ các quy trình”, bài báo đưa ra giải thích.

“... Khi không có đủ các biện pháp kiểm soát thích hợp, thì gian lận và lạm dụng là không thể tránh khỏi. Liên quan đến quan hệ với các nhà lãnh đạo của các công ty con (thuộc Roscosmos), kể từ năm 2019, hơn 60 cuộc điều tra tội phạm đã được tiến hành đối với các công ty và hợp đồng của họ, với tổng thiệt hại được đánh giá là hơn 5 Tỷ rúp (67,7 triệu USD).”

Tác giả Popov cho biết Roscosmos thậm chí đang gặp khó khăn trong việc chế tạo các phương tiện chủ lực của mình là tên lửa Soyuz cùng vấn đề với tàu vận tải vũ trụ Progress, phương tiện chuyên chở hàng hóa cho các phân đoạn trên Trạm vũ trụ quốc tế của Nga.

“Chúng ta đã phóng tàu vũ trụ chở hàng Progress MS-16 vào giữa tháng 2 năm nay. Tuy nhiên, nó không thể cập bến tự động và phải được cập cảng dưới sự điều khiển thủ công do hệ thống Kurs-NA (hệ thống đo radar) bị hư hỏng. Nó đã bị hư hỏng do bộ phân vùng trong quá trình khởi động. Hóa ra là loại epoxy được sử dụng trong quá trình sản xuất đã không được kiểm tra để xem nó có nằm trong thông số kỹ thuật hay không. Nhà thầu sản xuất keo, công ty cổ phần CHEMEX Limited, thiếu phương tiện công nghệ để sản xuất sản phẩm của chính mình, có nghĩa là họ đã mua sản phẩm từ nhà cung cấp khác và đối với các mẫu đã được sử dụng, tài liệu khẳng định sản phẩm phù hợp với thông số kỹ thuật và xuất xứ của nó không bao giờ được nộp. Nghĩa là, epoxy được mua khi nào và ở đâu vẫn chưa được biết. Tốt thôi, miễn là nó không được mua tại cửa hàng tạp hóa địa phương. Tuy nhiên, có thêm 15 bộ phân tải trọng tải được xây dựng bằng cách sử dụng cùng một "công nghệ". Và sau đó là phần thú vị nhất - thiệt hại tương tự đối với hệ thống Kurs-NA đã được ghi nhận trước đây, khi phóng các tàu Progress MS-13 (6/12/2019), MS-14 (25/4/2020) và MS-15 (23/6/2020).”

Popov bày tỏ thêm lo ngại về việc Nga đang phụ thuộc vào Đức để cung cấp nhiên liệu cho tên lửa Soyuz và tàu vũ trụ chở người Soyuz. Vấn đề là các động cơ đẩy trên tên lửa đẩy Soyuz và trong các động cơ rời quỹ đạo của tàu vũ trụ Soyuz dòng MS sử dụng loại hydrogen peroxide tinh chế đặc biệt. Tuy nhiên, việc sản xuất hydrogen peroxide này ở Nga phụ thuộc vào việc cung cấp các hóa chất do một công ty của Đức có tên là Evonik Resource Efficiency GmbH sản xuất. Và việc giao hàng hoàn toàn bị giới hạn bởi các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Liên bang Nga.

“Phương Tây có thể ngăn chặn các vụ phóng vào vũ trụ của Nga chỉ bằng một lần nhấn phím”, tác giả nhận định.

Bài báo cũng thảo luận về Sân bay vũ trụ Vostochny, một sân bay vũ trụ ở miền đông nước Nga từng là ưu tiên của Tổng thống Vladimir Putin. Tuy nhiên, dự án này, dưới sự quản lý của Rogozin, đã liên tục gặp vấn đề bởi sự chậm trễ trong xây dựng và tham nhũng, chẳng hạn như việc tham ô.

Trong số gần 1.200 công trình được lên kế hoạch xây dựng tại sân bay vũ trụ, chỉ có khoảng 200 công trình đã được hoàn thành. Hơn 40% trong số đó vẫn chưa bắt đầu xây dựng. Hiện tại, kế hoạch phóng tên lửa Angara A5 từ Vostochny đã bị trì hoãn từ năm 2021 đến năm 2023, khi các cuộc điều tra tội phạm vẫn tiếp tục.

Đáp xuống Mặt trăng năm 2030?

Tác giả Popov sau đó chuyển hướng sang chương trình Mặt trăng của Nga, liên quan tới các vấn đề như phát triển tàu vũ trụ Oryol - còn có tên là "Đại bàng" - để đưa các phi hành gia vào không gian sâu. Phương tiện này nhằm thay thế Soyuz để vận chuyển các nhà du hành vũ trụ tới Trạm vũ trụ quốc tế và là một phần của chương trình Mặt trăng.

"Vào năm 2009, Roscosmos đã ra lệnh chế tạo một tàu vũ trụ có phi hành đoàn thế hệ tiếp theo cho các chuyến bay đến quỹ đạo Trái đất tầm thấp và tới không gian sâu, bao gồm cả lên Mặt trăng. Và tới hiện tại, quá trình xây dựng Oryol vẫn đang ở giai đoạn… tạo mô hình và các bài thử nghiệm trên mô hình. Để so sánh thì tàu vũ trụ Crew Dragon loại có thể tái sử dụng của Elon Musk, đã và đang bay trong không gian, cũng bắt đầu được hình thành dự án vào năm 2009.

Tiếp đó, cơ sở hạ tầng trên mặt đất để tiến hành các vụ phóng vào không gian từ sân bay Vostochny cũng chưa hoàn thiện. Thậm chí cơ chế hoàn thành và kinh phí tài trợ cho việc hoàn thành nó còn chưa được xác định. Điều này khiến toàn bộ sự phát triển trong tương lai của hoạt động thám hiểm không gian có phi hành đoàn gặp rủi ro."

Có thể nói, mọi thứ đang trở nên tồi tệ với chương trình Mặt trăng của Nga.

Popov cũng chỉ trích Rogozin hứa hẹn quá mức về hiệu quả phóng của Nga và khả năng cung cấp dịch vụ phóng kém. Ví dụ, Roscosmos cho biết sẽ có 44 lần phóng vào không gian vào năm 2019, nhưng chỉ 25 trong số đó đã được tiến hành. Vào năm 2020, 40 lần phóng đã được lên kế hoạch và chỉ có 17 được tiến hành. Năm nay, Nga đã thực hiện ít hơn một nửa trong số 47 lượt phóng theo kế hoạch. Do đó, Roscosmos đã quyết định không công bố số lần phóng dự kiến nữa.

Có thể nói, bức chân dung tổng thể mà Popov vẽ ra về Roscosmos là một doanh nghiệp lãng phí, ngày càng suy tàn, nơi hầu như không có tiền được đầu tư cho hiện tại hoặc tương lai. Thay vào đó, trọng tâm của nó dường như là cung cấp các công việc được trả lương cao cho một số ít các nhà kỹ trị, những người có mức lương lên tới hàng trăm nghìn USD một năm. Trong khi đó, mức lương trung bình hàng tháng cho các chuyên gia kỹ thuật chế tạo tên lửa và tàu vũ trụ của đất nước này chỉ dao động từ 500 đến 1.000 USD một tháng.

"Kết quả là, hàng trăm tỷ, nếu không phải hàng nghìn tỷ rúp đang bay đi, không phải vào không gian, mà biến mất một cách vô ích và vô nghĩa", Popov viết. "Tất cả những bài thuyết trình hoa mỹ về tên lửa được trang trí nghệ thuật và những lời hứa hẹn hoang đường này vẫn chỉ là vỏ bọc cho sự sụp đổ nhanh chóng của ngành công nghiệp vũ trụ của Nga. Nếu không có gì thay đổi, nếu không có ý chí chính trị để đưa ra trật tự nghiêm ngặt bằng cách sử dụng các phương pháp cực kỳ triệt để, không gian sẽ chỉ còn trong ký ức của chúng ta mà thôi".

Tham khảo Arstechnica