Vấn đề hạt nhân Triều Tiên hoàn toàn khác vấn đề vũ khí hóa học Syria
Việc Tổng thống Donald Trump quyết định tấn công Syria khi đang tiếp đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong một chuyến công du quan trọng khiến giới phân tích cho rằng 59 quả tên lửa Tomahawk được phóng vào Syria đêm 6/4 còn mang thông điệp cảnh cáo vị quốc khách.
Đó được xem là lời cảnh báo với vấn đề nổi cộm hiện nay giữa Mỹ và Trung Quốc là chương trình hạt nhân của CHDCND Triều Tiên. Bởi cuộc hội đàm thượng đỉnh Mỹ-Trung diễn ra ngay sau khi Bình Nhưỡng phóng một tên lửa đạn đạo tầm trung, như một sự nhắc nhở cả Bắc Kinh và Washington không "mặc cả trên đầu" nước này.
Như vậy, khi trừng phạt Syria, cảnh cáo Iran, nắn gân Nga thì những tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ sử dụng với tuyên bố trả đũa vụ tấn công bằng vũ khí hóa học tại tỉnh Idlib, Syria - mà Washington cáo buộc thủ phạm là chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, cũng đồng thời cảnh cáo ông Tập bằng một thông điệp mạnh mẽ và dứt khoát.
Tuy nhiên ở một góc độ khác, với việc tấn công Syria, Trump đã tặng món quà tuyệt vời cho Tập Cận Bình, khiến bữa tiệc chiêu đãi tổ chức tại Mar-a-Lago thêm đậm đà. Bắc Kinh được rất nhiều từ "món quà tặng" này của Trump, chứ Washington chưa hẳn cảnh báo được gì với đối thủ. Tại sao vậy?
Phải khẳng định ngay rằng, vấn đề vũ khí hóa học Syria hoàn toàn khác với vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Khác không chỉ là bản chất của vấn đề, mà khác ở vai trò và vị thế của những đạo diễn trong các ván cờ này, từ đó việc giải quyết vấn đề sẽ làm thay đổi lợi thế và lợi ích của các bên, nhất là những ông chủ thực sự của cuộc chơi.
Trong tình hình xung đột ở Syria, Nga và Mỹ là hai tác nhân quan trọng có thể tạo ra những bước ngoặt, song lợi ích từ ván cờ Syria cũng như lợi ích toàn cục của quan hệ Nga – Mỹ lại rất nhỏ. Do vậy, khi tấn công Syria, Washington không mất, mà chỉ được – nếu chỉ xét về lợi ích Mỹ – và vấn để đơn giản là được bao nhiêu, nhiều hay ít mà thôi.
Là hai đối thủ của nhau song Mỹ - Nga không có chung nhiều lợi ích để có thể kiềm chế nhau và đó là lý do Trump và đồng cấp Nga Vladimir Putin vẫn luôn đủng đỉnh trong việc cải thiện quan hệ, chứ không chỉ là rào cản do giới chính trị truyền thống Mỹ dựng lên.
Đó cũng là lý do khiến Trump có thể hành động nhanh chóng và dứt khoát với Syria mà không quá lo ngại Putin trả đũa.
Nhưng quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc không phải như vậy, mà mang tính cộng sinh, vì vậy mọi hành động của Trump gây thiệt hại cho đối phương thì ngay tức khắc nước Mỹ cũng sẽ lãnh hệ lụy. Về kinh tế, cho dù Trump luôn lên án Trung Quốc "cướp mất" lợi ích Mỹ, song thực ra người Mỹ được hưởng lợi nhiều hơn Trung Quốc trong nhiều trường hợp.
Về địa chính trị, địa chiến lược thì Trung Quốc mới là đối thủ thực sự của Mỹ trong ngoại giao nước lớn.
Từ các đồng minh chiến lược của Mỹ tại Đông Bắc Á như Nhật Bản và Hàn Quốc đến Nam Á như Pakistan hay châu Á-Thái Bình Dương như Australia… đều có thể lãnh hậu quả nếu Washington có hành động làm Bắc Kinh bất mãn, mà việc trả đũa Hàn Quốc về vụ triển khai Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) đã cho thấy rõ điều đó.
Do vậy, cho rằng việc Washington phóng Tomahawk vào Syria nhằm dằn mặt Bắc Kinh là không thực tế, ngược lại Trump đã "dúi vào tay" Tập Cận Bình những món quà quá giá trị, mà có thể trước khi nhà lãnh đạo Trung Quốc công du Mỹ, Trung Nam Hải có mơ cũng không thể thấy.
Với việc tấn công Syria, Trump cũng hé lộ điều Trung Quốc muốn biết về chính sách của Mỹ đối với Triều Tiên (Ảnh: Caijing)
Lợi ích Bắc Kinh có được từ "ngoại giao tên lửa hành trình" của Trump
Thứ nhất, Trump đã đẩy Putin về hẳn phía Bắc Kinh. Không thể phủ nhận rằng, sau khi vị tỷ phú được bầu làm tổng thống Mỹ, nguy cơ mối quan hệ giữa Moscow và Washington được cải thiện có thể khiến Trung Quốc "mất ăn mất ngủ". Bởi lẽ, Nga đang là thực thể giúp cộng hưởng sức mạnh cho Trung Quốc trong nhiều cuộc đối trọng với Mỹ và phương Tây.
Nay thì Trung Nam Hải có thể không phải lo điều đó nữa. Cho dù theo lời Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson thì việc tấn công quân sự Syria không phải là bắt đầu kịch bản mới của Washington, và chính sách Syria của Mỹ không đổi, song rõ ràng quan hệ Mỹ - Nga đã xuống thấp sau vụ tấn công Syria. Nói cách khác, Trump đã giúp Bắc Kinh thắt chặt liên minh Nga - Trung.
Reuters đưa tin trong cuộc trả lời phỏng vấn phát ngày 12/4, ông Putin đánh giá mức độ tin cậy giữa Moscow và Washington đã giảm sút kể từ khi ông Trump lên nắm quyền.
Thứ hai, vụ tấn công hôm 6/4 giúp Bắc Kinh "không cần đoán mà đã thấy" quan điểm chiến lược của Trump - vốn là mối bận tâm nhất của Trung Nam Hải khi ông bước vào Nhà Trắng.
Nhiều phân tích cho rằng Tập Cận Bình đã giật mình khi Trump "chào đón" ông bằng tin nã tên lửa vào Syria, nhưng không loại trừ khả năng người Trung Quốc rất hài lòng với kiểu "ngoại giao tên lửa hành trình" này của Trump.
Bởi lẽ, trong bối cảnh Tomahawk Mỹ không dễ được bắn tới những nơi thuộc tầm ảnh hưởng của Trung Nam Hải – do quan hệ cộng sinh giữa Mỹ và Trung Quốc – thì động thái "ngoại giao tên lửa" của Trump không khó để Tập Cận Bình bắt bài. Đó là sự đổi chác, mà Bắc kinh thì có rất nhiều thứ có thể trao đổi với Washington, chứ không như Moscow.
Trả lời câu hỏi của Fox News về việc Mỹ có khôn ngoan không nếu tấn công quân sự Triều Tiên, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Herbert McMaster nói ông Tập và ông Trump "đồng ý rằng [chương trình hạt nhân Triều Tiên] không thể chấp nhận được, rằng cần làm gì để phi hạt nhân hóa bán đảo".
Theo một đánh giá của cơ quan an ninh quốc gia Mỹ, các lựa chọn trừng phạt Triều Tiên sẽ bao gồm cả trừng phạt kinh tế lẫn quân sự.
Song, theo Reuters, giới an ninh Mỹ lại nghiêng về trừng phạt kinh tế Triều Tiên, qua đó gây áp lực buộc Bắc Kinh phải uốn nắn người đồng minh chiến lược của mình. Vì vậy việc "Tomahawk Mỹ bay vào Triều Tiên" gần như không thể xảy ra.
Như vậy, món quà mà Trump gửi cho Tập Cận Bình rất nhiều giá trị và đầy ý nghĩa, sau khi tấn công quân sự Syria và qua đó cho thấy "Tomahawk Mỹ trúng mục tiêu nhưng chưa trúng mục đích".
Trung Quốc có thể dễ dàng làm "đổi hướng bay của những quả tên lửa Mỹ" bằng việc đổi trao với Washington những gì Bắc Kinh nhận diện là mong muốn của đối phương.
* Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.