BROOK TAYLOR:

Đối với tôi, đó là một cơ hội. Thông thường, đa số mọi người học ở New Zealand và sau đó có trải nghiệm ở nước ngoài, thường là Anh hoặc Mỹ. Tôi nghĩ rằng nếu tôi đến một quốc gia ở châu Á, tôi sẽ có được kinh nghiệm và hiểu biết, điều đó sẽ giúp tôi vượt trội hơn những người khác nếu tôi trở về New Zealand.

Và tôi đã thực sự may mắn. Tôi có thể thấy tiềm năng của Việt Nam, đặc biệt là năng lực mạnh mẽ của những con người khao khát học hỏi và nỗ lực hết mình để cải thiện cuộc sống. Tôi cho rằng điều đó rất thú vị.

SAM KORSMOE:

Lúc đó, mục tiêu của tôi là muốn giành được học bổng chương trình sau đại học. Năm 1990, tôi đến đây với tư cách là một khách du lịch và chuyến đi thật tuyệt vời. Mối quan hệ Mỹ - Việt Nam, lịch sử đầy rẫy chiến tranh. Nhưng tôi biết, hoặc ít nhất là hy vọng rằng Việt Nam và Mỹ sẽ bắt tay nhau. Về phía Mỹ, có rất ít người Mỹ theo dõi và tiếp tục nghiên cứu về Việt Nam. Vì vậy, tôi nghĩ rằng nếu tôi có thể học tiếng Việt, tôi sẽ biết Việt Nam như thế nào vào năm 1990.

Đó sẽ là lợi thế của tôi để vào được một chương trình sau đại học có học bổng. Ban đầu, ý tưởng chỉ đơn giản như vậy. Nhưng rồi khi tôi học hỏi được nhiều hơn, tôi nghĩ Việt Nam quả là một điểm đến thú vị. Và tôi ngày càng tò mò về những gì sẽ xảy ra tiếp theo. Một khi đã nghĩ như vậy, thật khó để rời đi. Bạn biết đấy, bởi vì bạn luôn chờ đợi điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Mọi thứ cứ thế tiếp diễn. Và Việt Nam là một đất nước vô cùng thú vị đối với tôi trong suốt 35 năm qua, chưa bao giờ trở nên nhàm chán.

SAM KORSMOE:

Đổi mới là một sự thay đổi đáng kể trong rất nhiều lĩnh vực. Nếu không có công cuộc Đổi mới, sẽ không có mọi thứ, từ nền tảng trung tâm trong việc đưa ra quyết sách ở các tỉnh, cho đến đầu tư nước ngoài…

Trong giai đoạn đầu của Đổi mới, khu vực nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo, vẫn là lực đẩy chính. Nhưng giờ đây đã có sự chuyển dịch dần sang khu vực tư nhân ngày càng phát triển mà hiện được coi là trọng tâm. Một phần của công cuộc Đổi mới cho phép điều này xảy ra.

BROOK TAYLOR:

Chúng tôi nhận thấy có thể chia quá trình này thành từng thập kỷ. Giai đoạn đầu của Đổi mới kéo dài đến khoảng năm 1991, khi có nhiều cuộc thảo luận về những cải cách.

Đến năm 2000, chúng ta có luật doanh nghiệp, có sự phát triển của khu vực tư nhân. Và gần đây nhất, nhà nước khẳng định khu vực tư nhân là động lực tăng trưởng quan trọng cho đất nước. Những gì chúng ta thấy là một quá trình nới lỏng, chuyển đổi hoặc thử nghiệm dần dần.

SAM KORSMOE: 

Chúng tôi gọi quá trình này là ý chí kiên định và tư duy thực tế.

Năm 2007, thời điểm Việt Nam gia nhập WTO, những sửa đổi mới về luật đầu tư đã được đưa ra, thị trường chứng khoán tăng trưởng, quá trình cổ phần hóa diễn ra. Và hơn 10 năm sau nữa để nhận ra các công ty tư nhân là động lực thúc đẩy. Đó là khẳng định rất quan trọng.

Một khía cạnh khác của vấn đề này là, chúng tôi so sánh con đường phát triển của Việt Nam với Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc. Một trong những điều mà 2 nền kinh tế này đã làm được là phát triển kinh tế trong 50 năm liên tiếp mà không có bất kỳ sự đình trệ hay sụt giảm nghiêm trọng nào trong tăng trưởng, bất chấp một số cuộc khủng hoảng, cả trong khu vực và trên toàn cầu như cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997, dịch SARS, COVID…

Rất ít nền kinh tế có thể tăng trưởng liên tục trong 50 năm. Trong từng đó thời gian, rất nhiều điều có thể xảy ra, khủng hoảng trong nước, thiên tai, chiến tranh, phá giá tiền tệ… Hàn Quốc thì phải chịu ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng tài chính diễn ra năm 1997. Tuy nhiên, chỉ trong vòng một hoặc hai năm, họ đã trở lại đỉnh cao và duy trì chuỗi 50 năm đó.

Điều đó rất hiếm gặp. Việt Nam đã ở vào thời điểm hơn một nửa của quá trình 50 năm. Và 20 năm tiếp theo - năm 2045 - chúng ta sẽ chờ xem liệu Việt Nam có tiếp tục tăng trưởng? Nhưng, Việt Nam đã có 30 năm tăng trưởng ổn định. Và bây giờ, trong 20 năm tới, nếu khu vực tư nhân đóng vai trò quan trọng hơn so với trước đây, thì đó là điều đáng mừng.

SAM KORSMOE:

WTO có những quy tắc mà Việt Nam phải lựa chọn tuân theo. Đó là điểm không thể quay lại bởi vì một phần của toàn cầu hóa là sự cởi mở với mọi thứ, về ý tưởng, về vốn, về du lịch, về giáo dục, cấp thị thực… Đó là một phần của điểm không thể quay lại, bởi vì bạn không thể đột nhiên nói, xin lỗi, những quy định này không còn nữa. Vào thời điểm đó, điểm không thể quay lại đã được thiết lập.

BROOK TAYLOR:

Với tôi thì thời điểm năm 2007 là thời điểm chuyển mình. Khi nói đến phát triển kinh tế, đó là năm 2007 với việc Việt Nam gia nhập WTO và chấp nhận con đường thương mại toàn cầu, trở thành một nền kinh tế cởi mở và minh bạch hơn, một trong những nền kinh tế hội nhập thương mại quốc tế nhiều nhất thế giới hiện nay. Chúng ta được như ngày hôm nay là nhờ những gì đã diễn ra vào năm 2007. Và lợi ích được tạo ra ở Việt Nam thông qua tích lũy của cải hoặc chuyển giao kiến thức là rất lớn.

BROOK TAYLOR:

Trong cuốn sách, chúng tôi đã thảo luận về một "con rồng" châu Á là như thế nào, nền kinh tế hoạt động ra sao và chúng tôi đã kết luận rằng Việt Nam là một nền kinh tế "rồng", chứ không còn là điều có thể. Câu hỏi đặt ra là, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

SAM KORSMOE:

Khi bạn nhìn vào tất cả các quốc gia trên thế giới đã từng là hoặc đang là những "con rồng", có bao nhiêu nền kinh tế đã tiếp tục và thoát khỏi cái mà chúng ta gọi là bẫy thu nhập trung bình? Không có nhiều, chỉ khoảng 20. Vì vậy, không dễ dàng khi đặt ra câu hỏi tiếp theo cho Việt Nam.

Nhưng tôi nghĩ những cải cách gần đây, như việc tinh giản bộ máy ở cấp huyện cũng như các nghị quyết sắp được ban hành, đều có tác động đến nền "kinh tế rồng" của Việt Nam.

BROOK TAYLOR:

Trong cuốn sách, chúng tôi đã dự đoán rằng Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có thu nhập cao vào khoảng năm 2040. Nhưng sự phát triển trong tương lai sẽ ở dưới nhiều hình thức. Chẳng hạn như ảnh hưởng văn hóa toàn cầu, điều khó đo lường nhưng lại rất đáng chú ý hay với dân số 100 triệu người và nền văn hóa phong phú, Việt Nam có tiềm năng xuất khẩu văn hóa ra thế giới. Tuy nhiên, việc định hình rõ ràng điều đó trong bối cảnh hiện tại vẫn là một thách thức.

Tôi không thể chắc Việt Nam sẽ như thế nào trong 10 hay 15 năm tới. Công nghệ đang thay đổi thế giới từng ngày. Điều tôi tin tưởng là Việt Nam sẽ đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ vào đời sống cộng đồng.

Nếu ai đó xuất hiện và nói rằng "Việt Nam nên làm điều này", thì thường là không chính xác hoặc thiếu cơ sở. Vì vậy, chúng tôi không đi theo hướng đó. Tuy nhiên, chúng tôi có chỉ ra một số lĩnh vực rủi ro. Một trong số đó là tốc độ thay đổi nhanh chóng, năng lực quản trị… Nhưng có một cảm giác lạc quan lớn rằng những thay đổi đã diễn ra - như Sam vừa đề cập - chính là những gì cần thiết để giải quyết vấn đề đó, việc sáp nhập tỉnh, tinh giản bộ máy… Thậm chí tôi không nghĩ mình có thể hình dung ra được. Những thay đổi đó rất tiên tiến và được tính toán kỹ lưỡng. Chúng tôi có niềm tin mạnh mẽ vào những thay đổi đang diễn ra.

SAM KORSMOE:

Liên quan đến chủ đề này, tôi từng có bài phát biểu tại trường Đại học RMIT ở thành phố Hồ Chí Minh. Một sinh viên đã hỏi tôi: "Làm sao chúng ta biết khi nào mình trở thành quốc gia thu nhập cao?". Và tôi nghĩ đó là một câu hỏi rất hay.

Bạn có thể hỏi một nhà kinh tế học, và họ sẽ trả lời kiểu như: "Khi GDP bình quân đầu người đạt 14.000 USD". Nhưng tôi nghĩ đó không phải là câu trả lời tốt nhất. Chúng tôi đã thảo luận về điều đó. Các sinh viên tại RMIT rất năng động và thông minh.

Tôi đã trả lời rằng: Chúng ta không thể biết chắc. Cũng có thể là khi công nghệ đạt đến một mức độ nhất định, hoặc đó có thể là một trạng thái tinh thần, một cảm giác an toàn. Tôi nghĩ rằng việc gắn khái niệm "giàu có" với một con số hay chỉ số cụ thể có thể không phải là cách tiếp cận phù hợp.

BROOK TAYLOR:

Đúng vậy. Tôi không nghĩ đó là cách tiếp cận đúng. Có một quan điểm cho rằng chất lượng của xã hội và quốc gia nên được đo bằng cách đối xử với những người nghèo nhất trong đó. Tôi nghĩ đó là một tiêu chí quan trọng hơn.

BROOK TAYLOR:

Tôi nghĩ điều đó là cần thiết. Và đây là khởi đầu trong một không gian mới cho những ý tưởng mới.

Với công cuộc Đổi mới, một trong những điều đầu tiên thông qua là luật đất đai, cho phép những người có đất có thể thế chấp, cho thuê, bán, v.v. Đó là một vấn đề lớn vào thời điểm đó. Còn giờ đây, các cải cách giúp hệ thống bớt cồng kềnh hơn, chính phủ nói rằng khu vực tư nhân đóng một vai trò quan trọng. Tôi nghĩ đó là một ý tưởng sáng suốt.

SAM KORSMOE:

Tôi cho rằng chúng ta sẽ nhìn lại và nhớ về năm nay, giai đoạn này. Điều đó hoàn toàn cần thiết. Tôi nghĩ trong 20 năm tới để trở thành một quốc gia có thu nhập cao, thực tế, đất nước phải tăng trưởng ở mức 10% để đạt được mục tiêu. Nếu chúng ta nhìn vào Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc, họ đã trải qua những giai đoạn tăng trưởng kéo dài ở mức 10%.

Tôi nghĩ rằng hiện tại có khả năng chúng ta sẽ đạt được mức đó. Những thay đổi đang được thực hiện đang mang lại cho chúng ta cơ hội tốt nhất để có thể đạt được mức tăng trưởng đó và đạt được vị thế thu nhập cao nhanh hơn rất nhiều so với dự kiến.

BROOK TAYLOR:

Câu chuyện là cuối những năm 1990, làn sóng chuẩn hóa các tiêu chuẩn kế toán bắt dầu xuất hiện trên khắp thế giới. Nhiều quốc gia bắt đầu thay thế các chuẩn mực kế toán của họ bằng IFRS. Thời điểm đó, Việt Nam có hệ thống kế toán riêng được gọi là Hệ thống Kế toán Việt Nam (VAS). Khi nhận được yêu cầu giới thiệu IFRS với cán bộ phụ trách chính sách kế toán của Bộ Tài chính, tôi đã rất hào hứng. Cuộc gặp diễn ra thân mật nhưng ông ấy nói mình đã biết về IFRS và không quan tâm. Tôi rời cuộc gặp mặt, bối rối và thất vọng.

Phải mất một thời gian, cụ thể là vài năm, tôi mới nhận ra vấn đề. Tôi đã không đặt mình vào vị trí của vị cán bộ ấy. Ông chưa biết sẽ xảy ra những rủi ro không mong muốn nào hay cách thức để quản lý chúng. Hơn nữa, đó cũng không phải là việc ông có thể tự mình quyết định. Do đó, rõ ràng nước đi thông minh hơn là đợi đến khi các tiêu chuẩn mới đã trở nên quen thuộc với nhiều người, khi đó quy trình thông qua sẽ dễ dàng hơn.

Ngày 16/3/2020, Bộ Tài chính đã phê duyệt Lộ trình IFRS, yêu cầu đến 2025 tất cả các công ty tại Việt Nam phải áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Việt Nam (VFRS), một phiên bản IFRS có điều chỉnh.

Toàn bộ mục đích của câu chuyện đó là chia sẻ với mọi người rằng đôi khi phải mất cả thế hệ mới tìm thấy được tia hy vọng nào đó trong một số thách thức mà chúng ta phải đối mặt. Nhưng thực ra, còn một câu chuyện khác nữa là tôn trọng văn hóa địa phương.

Chúng ta đã thấy rất nhiều công ty nước ngoài đến đây và cố gắng thực hiện những thay đổi vào thời điểm không thích hợp, hoặc bởi vì họ chưa hiểu đúng về văn hóa. Vì vậy, cần phải có sự tôn trọng nhất định văn hóa địa phương, phong tục tập quán… để không quá nôn nóng.

Một điều tôi thường nói với những người làm chung với tôi là, đừng cho rằng môi trường mà bạn đã làm việc ở Mỹ hay châu Âu, rằng kinh nghiệm và kiến thức ở đó cũng tương tự như ở đây. Tất cả chúng ta đều đang học hỏi và nhiệm vụ của chúng ta là đảm bảo rằng chúng ta truyền đạt kiến thức cho những người xung quanh. Việc này xảy ra ở khắp mọi nơi trên thế giới. Bạn phải kiên nhẫn.

Hiện tại, tôi cảm thấy động lực đang thay đổi đáng kể. Việc mọi thứ đang tiến triển với tốc độ nhanh hơn nhiều. Động lực cải cách đất nước đang tăng lên, điều đó cực kỳ tích cực.

SAM KORSMOE:

Mọi việc cần thời gian. Điều này cũng áp dụng cho những vấn đề như cơ sở hạ tầng. Hôm qua, tôi đã ở Đồng Nai, gần Sân bay Long Thành. Và đó là lần gần nhất tôi đến sân bay kể từ khi bắt đầu khởi công.

Và tôi đã rất ngạc nhiên về quy mô của nó. Các nhà ga lớn vẫn đang được xây dựng, tháp kiểm soát không lưu đã được dựng lên. Mọi thứ đang được xây dựng. Tương tự như tàu điện ngầm ở Thành phố Hồ Chí Minh, tàu điện ngầm ở Hà Nội, sau khi hoàn thành xong giai đoạn đầu tiên, thì mọi thứ sẽ trở nên dễ dàng hơn. Và những điều này cần thời gian, cho dù đó là một trạm dừng thông thường hay một tòa nhà trong một sân bay mới hoặc một tuyến đường sắt đô thị.