Tại sao lại như vậy?

Về mặt khoa học tâm lý:

Một là, áp lực lớn dễ làm lo sợ. Khi thi đấu, ai cũng có “lo âu thi đấu” – bao gồm nghĩ ngợi tiêu cực và cảm giác tim đập nhanh, run tay. Mức lo sợ tăng nếu họ thấy mình bị mất quyền tự chủ hoặc bị ai đó chê trách. Sau khi thua, tâm trạng cô vẫn còn nặng nề nên rất dễ tổn thương.

Hai là, lời khen chê ảnh hưởng mạnh đến động lực. Nhiều nghiên cứu cho thấy phản hồi tích cực và phù hợp giúp vận động viên cảm thấy giỏi hơn và muốn cố gắng. Ngược lại, phê bình hay chỉ trích công khai khiến họ mất tự tin và giảm động lực. Vì vậy, nhận xét trách móc ngay khi cô vừa nhận huy chương vô tình làm cô thấy tủi thân.

Ba là, cách lãnh đạo cũng quan trọng. Phong cách dân chủ – tôn trọng ý kiến và cảm xúc của vận động viên – giúp họ phát triển và gắn bó hơn. Trái lại, phong cách độc đoán, ra lệnh làm vận động viên cảm thấy bị ép buộc và kém tự chủ. Lời nhắc nhở trước công chúng mang màu sắc độc đoán làm cô cảm thấy bị phán xét.

Bốn là, ký ức tiêu cực có thể gây “khối tâm lý” cả về sau này. Trải nghiệm như tai nạn hoặc bị chê trách công khai có thể tạo thành ký ức sợ hãi khiến vận động viên “đóng băng” khi gặp lại tình huống tương tự. Nếu không được hỗ trợ, cô có thể mang theo áp lực này vào những lần thi sau.

Làm gì để tốt hơn?

- Chọn thời điểm góp ý phù hợp. Sau thi đấu, đặc biệt trong khoảnh khắc nhận huy chương, vận động viên đang ở trạng thái cảm xúc cao. Nên để họ bình tĩnh rồi hẵng phân tích lỗi. Khi nhắc nhở, hãy nói riêng, tập trung vào cách khắc phục và kèm theo lời động viên.

- Tạo môi trường tôn trọng và hỗ trợ. Cần quan tâm tới cảm xúc, ghi nhận nỗ lực và khuyến khích vận động viên tham gia quyết định. Phản hồi tích cực giúp họ tin vào bản thân và đỡ mệt mỏi.

- Giúp vận động viên quản lý lo âu và tăng sức chịu đựng. Sử dụng kỹ thuật đặt mục tiêu, hình dung tích cực, thư giãn để giảm lo âu; đồng thời xây dựng tính kiên định và lạc quan để họ vượt qua áp lực.

Tóm lại, phản ứng của vận động viên bơi lội là kết quả của áp lực thi đấu cộng với cách ứng xử chưa tinh tế của lãnh đội. Thay vì chê trách ngay trước mặt mọi người, việc động viên và góp ý nhẹ nhàng, cùng với môi trường huấn luyện tôn trọng và hỗ trợ, sẽ giúp vận động viên phát triển bền vững và tránh những tổn thương tâm lý lâu dài.