Cơ quan điều tra Công an tỉnh Tây Ninh vừa chuyển hồ sơ qua Viện Kiểm sát cùng cấp đề nghị tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự Đặng Thanh Tuấn (SN 1999) về tội “hiếp dâm trẻ em” sau khi có kết quả giám định tuổi của nạn nhân. Theo hồ sơ, Tuấn chủ động làm quen với em N. và cả hai có quan hệ với nhau. Gia đình em N. phát hiện sự việc nên đã tố cáo với cơ quan chức năng.
Xử sơ thẩm lần 1, Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh đã tuyên phạt Tuấn 8 năm tù. Sau đó bị cáo và gia đình kháng cáo kêu oan về độ tuổi của bị hại, yêu cầu giám định xương để xác định tuổi nạn nhân bởi nạn nhân có 2 giấy khai sinh ghi năm sinh bất nhất. Tòa án nhân dân cấp cao tại TPHCM đã tuyên hủy án sơ thẩm để giám định lại tuổi của nạn nhân.
Phóng viên VOV phỏng vấn luật sư Nguyễn Hồng Bách – Liên đoàn Luật sư Việt Nam về vụ án này.
PV: Theo ông, trong vụ án này, bị hại N. có tự nguyện quan hệ với bị cáo và bị cáo cũng không biết bị hại dưới 13 tuổi do hình thức bên ngoài khá phổng phao. Việc bị cáo không biết hoặc không thể biết nạn nhân dưới 13 tuổi thì có được xem xét khi xác định tội danh hay không?
Luật sư Nguyễn Hồng Bách: Tội “hiếp dâm trẻ em” theo điều 112 Bộ luật Hình sự pháp luật hiện hành chưa có quy định hướng dẫn cụ thể về ý thức chủ quan của người phạm tội có cần phải biết hoặc buộc phải biết nạn nhân là trẻ em hay không. Do đó, vẫn còn nhiều ý kiến và các quan điểm khác nhau về vấn đề này.
Quan điểm thứ nhất cho rằng, chỉ cần nạn nhân là trẻ em mà không cần người phạm tội nhận biết được nạn nhân có phải là trẻ em hay không. Quan điểm này phù hợp với hướng dẫn về tình tiết phạm tội đối với trẻ em, phụ nữ có thai, người già được quy định tại điểm H, khoản 1, Điều 48 Bộ luật Hình sự, tức là tình tiết tăng nặng.
Quan điểm thứ hai cho rằng về ý thức chủ quan, người phạm tội phải nhận thức được đối tượng mình đang giao cấu là trẻ em. Tôi ủng hộ quan điểm thứ 2, vì như vậy sẽ đảm bảo được một trong những nguyên tắc bắt buộc đó phải là có lỗi trong trách nhiệm hình sự. Lỗi trong tội “hiếp dâm trẻ em” là lỗi cố ý, điều đó đòi hỏi người phạm tội phải nhận biết hoặc buộc phải biết nạn nhân là trẻ em.
Nếu vì lý do khách quan khác mà chủ thể không nhận biết được nạn nhân là trẻ em, như hình thức nạn nhân như người lớn hoặc nạn nhân cố tình che giấu tuổi thật của mình… thì chúng ta phải đánh giá trên sự thật khách quan cùng với tham khảo các nước trên thế giới. Đây là vấn đề khá phức tạp, các cơ quan chức năng cần có những quy định hướng dẫn cụ thể để đảm bảo áp dụng pháp luật chính xác, đồng thời cũng không dung túng cho các hành vi phạm tội “hiếp dâm trẻ em”.
PV: Trong vụ án này, tòa án cũng đã chấp nhận đề nghị giám định xương của bị cáo để xác định tuổi. Cơ quan chức năng cho biết kết quả giám định xương bị cáo N. có độ tuổi từ 14 năm 4 tháng đến 14 năm 10 tháng. Trong trường hợp này, cơ quan tố tụng cho rằng phải áp độ tuổi của bị hại là 14 năm 4 tháng và tại lần quan hệ đầu tiên N. mới có 12 năm 9 tháng 3 ngày tuổi nên hành vi của Tuấn đủ yếu tố cấu thành nên tội “hiếp dâm trẻ em”. Phía luật sư bào chữa cho rằng, nếu tính ngược lại vào thời điểm quan hệ, N. có độ tuổi từ 12 năm 10 tháng đến 13 năm 4 tháng và do Tuấn chưa đủ 18 tuổi nên áp dụng nguyên tắc có lợi cho bị cáo thì phải tính khi quan hệ em N. đã 13 năm 4 tháng tuổi nên Tuấn không phạm tội “hiếp dâm trẻ em”. Ông đứng về phía quan điểm nào?
Luật sư Nguyễn Hồng Bách: Đối với quan điểm buộc tội của các cơ quan tiến hành tố tụng thì họ có thể nhìn dưới góc độ trách nhiệm hình sự nặng hơn. Theo tôi, chúng ta cần áp dụng quy định của pháp luật tố tụng hình sự, pháp luật hình sự và các quy định khác của pháp luật để áp dụng khi xem xét trách nhiệm hình sự của một người được coi là tội phạm.
Tôi cho rằng, trách nhiệm của cơ quan buộc tội không chỉ là buộc tội mà còn phải tìm ra các tình tiết, chứng cứ để gỡ tội.
Tôi hoàn toàn đồng tình với quan điểm của luật sư bào chữa cho Tuấn. Vì nguyên tắc suy đoán vô tội của Luật hình sự là nguyên tắc nhân đạo của Luật hình sự và luôn yêu cầu khi không có căn cứ xác định các tình tiết của vụ án thì các suy luận về các tình tiết đó phải theo hướng có lợi cho bị can, bị cáo. Việt Nam về việc xác định tuổi của bị can, bị cáo và tuổi của nạn nhân là người chưa thành niên được quy định ở điều 6 và điều 12 của Thông tư liên tịch 01 hướng dẫn quy định Bộ luật tố tụng hình sự đối với người tham gia tố tụng là người chưa thành niên, theo đó quy định theo hướng có lợi cho bị can, bị cáo khi không xác định được chính xác ngày, tháng, năm sinh của bị can, bị cáo hoặc của người bị hại.
Theo đó, tuổi của bị can, bị cáo được xác định theo hướng giảm, còn tuổi của nạn nhân được xác định theo hướng tăng. Như vậy, trong trường hợp này và theo nguyên tắc này, kết luận giám định, kết luận người bị hại có độ tuổi từ 14 năm 4 tháng đến 14 năm 10 tháng thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải xác định theo hướng có lợi cho bị can, bị cáo đó là người bị hại là 14 năm 10 tháng tuổi và cần chấp nhận quan điểm của luật sư bào chữa cho Tuấn.
PV: Luật sư bào chữa cho bị cáo Tuấn cho rằng do bị cáo chưa đủ 18 tuổi nên cũng không thể là chủ thể của tội “giao cấu với trẻ em” được. Lập luận này có căn cứ pháp lý không, thưa ông?
Luật sư Nguyễn Hồng Bách: Việc giao cấu giữa Tuấn và người bị hại là một sự tự nguyện. Tuấn chỉ phạm tội “hiếp dâm trẻ em” nếu người bị hại chưa đủ 13 tuổi. Nếu người bị hại đã đủ 13 tuổi nhưng chưa đủ 16 tuổi thì xét về mặt khách quan, hành vi của Tuấn là hành vi giao cấu với trẻ em.
Tuy nhiên, tội giao cấu với trẻ em quy định chủ thể của tội phạm này là người đã thành niên, tức là người đủ từ 18 tuổi trở lên. Do đó, nếu khi thực hiện hành vi giao cấu với nạn nhân mà Tuấn chưa đủ 18 tuổi thì Tuấn sẽ không phạm tội giao cấu với trẻ em. Trong trường hợp này, hành vi giao cấu thuận tình với nạn nhân của Tuấn sẽ không cấu thành tội phạm và Tuấn cũng sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi này.
PV: Xin cảm ơn ông./.