Kỳ công chế tác
Vào kiệt (ngõ) 1A đường Lê Trọng Tấn (phường An Khê, quận Thanh Khê, TP Đà Nẵng) hỏi nhà ông Thành làm mô hình máy bay chiến đấu, người tổ dân phố ai cũng rõ. Thỉnh thoảng, ngày nắng, mọi người lại thấy ông lão 64 tuổi, dáng người cao gầy lại bày bàn ra sơn, vẽ rồi phơi khô những chiếc máy bay chiến đấu mô hình đủ màu sắc.
Ghé nhà, ông Bùi Xuân Thành niềm nở, đón khách lạ không hẹn trước. Trêu ông: “không sợ không tặc vào cướp máy bay à!”. Ông cười đùa: “Thỉnh thoảng cũng bị “bay đi” mấy chiếc. Mình phơi, đi ngang chắc tiện tay họ lấy. Mất nhưng cũng vui. Có đẹp thì họ mới lấy”.
Trong căn nhà, vị trí trang trọng nhất, ông để dành trưng bày những chiếc máy bay mô hình đẹp mê hồn. Nghỉ hưu được đã 4 năm, sau hơn 42 năm phục vụ quân đội, ông bảo: ngần ấy thời gian ông gắn bó với cái nghề độc làm máy bay chiến đấu mô hình. “Sản xuất máy bay mô hình bằng nhôm đúc hiện nay, tôi không dám khẳng định, nhưng có lẽ tôi đang là người độc nhất”, ông Thành nói.
Người cựu công nhân quốc phòng của Nhà máy A32 (thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân) ấy sinh ra ở Cẩm Khê (Phú Thọ). Ông kể, gắn bó với nơi chuyên sửa chữa, bão dưỡng máy bay, vũ khí, các thiết bị, xe, máy phục vụ quân chủng từ thời điểm nhà máy này còn ở phía Bắc. Khi xảy ra chiến tranh biên giới 1979 nhà máy chuyển vào Đà Nẵng, ông cũng chuyển vào cùng. Được đào tạo nghề bài bản, ông được phân công làm ở Phòng KCS (phòng Kiểm tra chất lượng sản phẩm).
Thấy chàng trai có tay nghề giỏi, lại tỉ mỉ, kiên trì nên ngoài nhiệm vụ chính, ông được cấp trên giao nhiệm vụ làm mô hình máy bay để trưng bày và làm quà tặng cho đơn vị từ những ngày đầu về nhà máy. Ban đầu là chế tác máy bay mô hình bằng mica, sau đó vì thiếu vật liệu ông chuyển qua chế tác bằng nhôm, vừa rẻ, vừa tiết kiệm lại đẹp mắt.
Để chế tác một chiếc máy bay chiến đấu không phải dễ. Ông Thành lục tủ, đưa ra một xấp ảnh màu, và hàng chục bản vẽ thiết kế máy bay các loại như: MIG15, MIG17, MIG 19, MIG 21, L29, L39, Su 22, Su 22M4, Su 27, Su 30MK2… Những bản vẽ chi tiết thiết kế máy bay chiến đấu, có bản toàn chữ Nga, theo thời gian có cái đã mục nát, rách. Với ông những bản vẽ gốc này, là tài sản quý sau mấy chục năm gắn bó, dày công sưu tầm.
Từ bản vẽ này để ra một chiếc máy bay chiến đấu mô hình là cả một quá trình dài, thiết kế, gia công và hoàn thiện. Ban đầu, ông dựa trên bản vẽ thiết kế từng loại máy bay có được để nghiên cứu để tạo những khuôn đúc. Mỗi chiếc khuôn ra đời là cả một kỳ công dựa trên sự đối chiếu giữa bản vẽ và hình ảnh máy bay thật. Khuôn được đưa đến lò đúc đặt thợ đúc thân hình, cánh máy bay. Các chi tiết đi kèm như tên lửa, dao động cơ, dao chỉnh dòng, cần không tốc… cũng được đúc theo từng khuôn nhỏ riêng tùy vào kích cỡ từng loại và theo đúng tỷ lệ thiết kế. Công đoạn gia công, gắn kết các chi tiết tốn nhiều thời gian nhất.
Ông phải mài giũa, cắt gọt từng bộ phận của từng chiếc máy bay đến khi nào láng mịn. Kiên trì hàng giờ đồng hồ mỗi ngày, từ ngày này qua ngày khác. Có khi ròng rã cả mấy tháng trời để xong một đơn hàng.
Trong số hàng chục mẫu máy bay chiến đấu các loại ông đã làm, mô hình chiếc máy bay chiến đấu Su 22M4 cánh cụp, cánh xòe đòi hỏi nhiều công phu nhất.
Món quà tặng ý nghĩa
Ông Thành không nhớ và cũng không thống kê mình đã làm bao nhiêu chiếc máy bay. Ròng rã trong 42 năm, ông bảo “nhiều vô kể”. Đơn hàng đồng đội, đơn vị cũ đặt 70 chiếc máy bay chiến đấu các loại, ông vừa làm xong bàn giao thì lại có đơn hàng mới.
Những chiếc máy bay mô hình các loại sẽ là món quà kỷ niệm vô cùng ý nghĩa cho những người lính một đời gắn bó với bầu trời Tổ quốc, là kỷ vật trân quý dành tặng cho các quan khách, các vị nguyên thủ mỗi lễ, dịp kỷ niệm đáng nhớ. Đặc biệt là nhiều người lính không quân nhờ ông làm mô hình chính những chiếc máy bay họ đã và đang gắn bó, ngày đêm huấn luyện, bảo vệ bầu trời Tổ quốc.
Ông Thành lật giở cuốn kỷ yếu kỷ niệm 45 năm thành lập Nhà máy A32, ngay những trang đầu là tấm hình cố Tổng Bí thư Đỗ Mười chụp hình lưu niệm cùng cán bộ lãnh đạo đơn vị trong một lần về thăm nhà máy vào năm 1997. Trong bức ảnh, chiếc máy bay do đích thân ông chế tác được lãnh đạo nhà máy trao tặng cố Tổng Bí thư làm quà kỷ niệm.
Đó là lần đầu tiên, một chiếc máy bay mô hình của ông đến tay nguyên thủ quốc gia trong niềm tự hào của riêng cá nhân ông. Sau Tổng Bí thư Đỗ Mười, món quà mang nhiều ý nghĩa của những người lính ngày đêm canh giữ bầu trời tiếp tục xuất hiện và được đơn vị tặng cho nhiều lãnh đạo đứng đầu Đảng, Nhà nước trong nhiều dịp.
Người thợ già miệt mài bên “xưởng” chế tạo máy bay chiến đấu mô hình tại nhà riêng Ảnh: Nguyễn Thành
Ông Thành vẫn nhớ như in, mô hình máy bay Su 30MK2 dài hơn 0,8m được lãnh đạo nhà máy yêu cầu ông chế tác vào năm 2005 để tặng Văn phòng một cơ quan Trung ương nhân dịp cơ quan này làm trụ sở mới. Lần đó, ông được giao nhiệm vụ chế tác trong thời gian ngắn, lại phải là mô hình kích thước lớn nên khuôn phải làm mới, đúc từ đầu. Ông mất gần tháng trời mày mò, chế tác. Làm xong, đích thân ông được lệnh mang đi tặng làm quà kỷ niệm của đơn vị. Chiếc máy bay được trưng bày ở nơi trang trọng nhất.
Cũng trong kỷ niệm 45 năm này, ông Thành được giao nhiệm vụ chế tác gần 300 chiếc máy bay mô hình các loại để đơn vị làm quà tặng quan khách. Ông Thành kể, đây là lần chế tác máy bay mô hình lớn nhất trong đời…
Vào “xưởng”, nhìn ông thợ già với chiếc kính dày cộm, ngồi thả hồn, tỉ mỉ từng chi tiết để cho ra đời một sản phẩm mới hiểu được vì sao dù ông về hưu, nhà máy có hai thợ trẻ nhưng đơn hàng vẫn gửi về nhờ ông làm tới tấp. “Vui nhất là anh em hãy còn tin tưởng vào tay nghề. Ngày nào còn sức tôi còn sản xuất máy bay”, ông Bùi Xuân Thành.