Xác ướp của cậu bé 2 tuổi chết khoảng năm 1569 hóa ra không phải do bệnh đậu mùa mà là vì căn bệnh viêm gan B. Đây là căn bệnh gây ra nhiều vấn đề sức khỏe cho con người trong nhiều thế kỳ.
Điều kỳ lạ là dường như chủng virus HBV cổ xưa này dường như không thay đổi nhiều trong suốt 450 năm qua. Các nhà nghiên cứu tại Đại học McMaster, Canada nhận định rằng phát hiện này cho thầy con người đã mắc phải căn bệnh bí ẩn này trong nhiều thế kỷ trước.
Các nhà khoa học phát hiện căn bệnh viêm gan B là thủ phạm khiến cậu bé 2 tuổi cách đây hơn 400 năm tử vong. Ảnh: Ancientorigins
Đứa bé mắc phải căn bệnh viêm gan B này được chôn cất ở Nhà thờ Thánh Domenico Maggiore ở Naples, Italy.
Xác bé được khai quật vào khoảng giữa năm 1983 và 1985, với nhiều vết rỗ trên khắp cơ thể nên các nhà nghiên cứu lúc bấy giờ đã tin rằng bệnh đậu mùa (virus Variola) chính là nguyên nhân khiến đứa bé tội nghiệp tử vong.
Bằng cách sử dụng kính hiển vi điện tử và kháng thể để tìm protein trong mẫu vật, dường như đã khẳng định được các tế bào đậu mùa có trong những mụn mủ này.
Trước đó, giới nghiên cứu từng kết luận rằng đậu mùa là căn bệnh "tử thần" tấn công xác ướp khoảng 450 tuổi. Ảnh: University of Pisa
Đây được coi là một trường hợp quan trọng trong việc xác định lịch sử của bệnh đậu mùa, cũng như là bằng chứng cổ xưa nhất còn tồn tại về virus thời Trung cổ.
Phát hiện căn bệnh thực sự "tấn công" xác ướp hơn 400 năm
Tuy nhiên, những phát hiện mới đã đánh bật giả thuyết trên. Rất khó để xác định virus hay bệnh truyền nhiễm trên các xác ướp lâu năm.
Hendrik Poinar, nhà nghiên cứu di truyền học tiến hóa, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết:
"Những thông tin này nhấn mạnh tầm quan trọng của những phương pháp phân tử để giúp xác định sự tồn tại của các mầm bệnh chính trong quá khứ, qua đó cho phép chúng ta hạn chế tốt hơn thời gian chúng có thể lây bệnh cho con người".
Ngoài ra, nghiên cứu này cũng có thể giúp con người kiểm soát dịch bệnh trong thời hiện đại tốt hơn.
Những vết rỗ trên gương mặt xác ướp. Ảnh: JD Howell
Theo đó, đối với trẻ nhỏ, viêm gan B là một loại nhiễm trùng gan. Căn bệnh này có thể gây nổi ban trên mặt, chân, mông và tay. Đây cũng là những nơi xuất hiện vết rỗ trên xác ướp hơn 400 năm tuổi.
Có lẽ vì vậy mà căn bệnh này đã bị chẩn đoán sai và gây ảnh hưởng đến việc chữa trị trong quá khứ.
Xác ướp mặc trang phục tang lễ trong quan tài. Ảnh: Ancientorigins
Do đó, để xác định được căn bệnh hiểm nghèo trên xác ướp đứa trẻ là viêm gan B, các nhà nghiên cứu đã tiến hành lấy những mẫu da và xương nhỏ, sau đó ghép nối những thông tin di truyền lại với nhau để thu được một hình ảnh hoàn chỉnh hơn.
Cuối cùng thì một mẫu gen viêm gan B hoàn chỉnh đã được tìm thấy ở xác ướp và không hề có tế bào hay virus gây bệnh đậu mùa. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu còn sử dụng kính hiển vi điện tử để quét nhưng không tìm thấy bằng chứng nào về các tế bào tương tự như viêm gan B hay đậu mùa.
Dù vậy, nhưng họ tìm thấy tế bào của một loại virus không rõ nguồn gốc. Theo các nhà khoa học, quá trình ướp xác có lẽ đã làm thay đổi hình dạng của tế bào virus. Đó cũng có thể là nguyên nhân khiến kết quả nghiên cứu trước đây nhầm lẫn với tế bào đậu mùa.
Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng trong việc xác nhận chẩn đoán. Đồng thời, làm sáng tỏ sức mạnh của ADN cổ trong việc cung cấp những bằng chứng xác thực trong quá khứ, thời kỳ mà việc xác định nguyên nhân gây bệnh còn chưa chắc chắn và rõ ràng.
Một điểm khá thú vị đó là kết quả nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ tương đồng giữa bệnh viêm gan B từ thế kỷ 16 và viêm gan B ở hiện tại. Căn bệnh này không thay đổi nhiều lắm, cho dù các loại virus thường có quá trình tiến hóa khá nhanh.
Do đó, phát hiện này được cho là góp phần làm sáng tỏ lịch sử của viêm gan B và có thể cung cấp những manh mối quan trọng trong việc tìm kiếm cách thức để kiểm soát căn bệnh này.
Tuy nhiên, phát hiện này đã làm sáng tỏ lịch sử của viêm gan B, và có lẽ nắm giữ những đầu mối quan trọng trong việc tìm hiểu cách kiểm soát nó hiện nay, trước tình trạng có khoảng 786.000 người trên thế giới chết hàng năm (Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC)).
Hendrik Poinar, nhà nghiên cứu phát hiện căn bệnh tấn công xác ướp bé nhỏ. Ảnh: JD Howell
Nhà nghiên cứu Poinar nhận định: "Chúng ta hiểu rõ về cách thức hoạt động và bùng phát của các đại dịch trong quá khứ, thì sẽ càng gia tăng hiểu biết về cách hoạt động và lây lan của các mầm bệnh thời hiện đại, và thông tin này sẽ giúp ích cho mọi người trong việc kiểm soát chúng".
Kết quả nghiên cứu được công bố trên tạp chí PLOS Pathogens.
Bài viết tham khảo các nguồn: Ancientorigins, Sciencealert