Làng Chuét nằm ở ngoại ô TP. Pleiku (Gia Lai). Đây là ngôi làng điển hình cho làng trong phố, khi người J’rai ở Chuét còn giữ được nhiều bản sắc văn hóa của dân tộc mình.
Một trong những tập tục còn giữ được nguyên bản là tục phạt vạ quấy rối hạnh phúc người khác.
Làng Chuét hiện còn nhiều phong tục phạt vạ để giữ vững hạnh phúc gia đình
Làng Chuét hôm nay trông vắng vẻ hơn mọi khi. Người trong làng tập trung về nhà bà Byach để xem xử phạt vạ quấy rối hạnh phúc gia đình người khác.
Chuyện là bà Byach đã ly dị chồng, hiện đang sống với 2 đứa con. Byach và chồng của bà Hmlăng có quan hệ tình cảm ngoài luồng. Cách đây ít hôm, 2 người bị dân làng bắt quả tang đang hẹn hò nên hôm nay mới có vụ xử phạt vạ.
Theo đó, bà Hmlăng yêu cầu Byach bồi thường 300 triệu đồng vì quấy rối hạnh phúc gia đình mình. Già làng Rah Lan Tút phải đứng ra hòa giải, cuối cùng, mức phạt là 110 triệu đồng và 2 con lợn.
Do không có số tiền lớn để chịu phạt, Byach đã phải nhường lại toàn bộ tài sản trong nhà và một ít nương rẫy cho bà Hmlăng.
Già làng Rah Lan Tút người đứng ra dàn xếp nhiều vụ phạt vạ quấy rối hạnh phúc gia đình
Như trước đây, bà Byach phải chịu hình thức phạt bổ sung là bị trói để cho cả họ đánh tơi tả. Nay thay cho hình phạt đó, Byach nộp 2 triệu đồng.
Riêng 2 con lợn bị phạt sẽ do họ nhà Hmlăng làm thịt. Sau khi kết thúc phiên xử phạt, Byach đã vui vẻ chấp nhận hình phạt, vì từ đây có thể sống chung với người tình danh chính ngôn thuận.
Theo già làng Rah Lan Tút, làng vẫn giữ nhiều hình phạt dạng này để đảm bảo hạnh phúc cho các gia đình và cuộc sống ổn định của cộng đồng làng. Nhưng các hình phạt trước đây rất hà khắc nay đã bỏ hết, giờ chủ yếu phạt để răn đe.
Già làng Rah Lan Tút cho biết thêm, trong đời sống tâm linh, vợ chồng người J’rai sống luôn trọn tình, trọn nghĩa với người chẳng may ra đi trước. Đã là vợ chồng sống với nhau tình nghĩa nên khi chết cũng phải giữ trọn đạo lý vợ chồng.
Khi vợ hoặc chồng không may ra đi, người còn lại ngoài chịu nỗi đau về tinh thần còn chịu nỗi đau về thể xác. Hằng ngày, người sống phải thường xuyên ra nhà mã, trò chuyện với người mất về những chuyện xảy ra trong làng.
Đến bữa cơm, trong nhà ăn cái gì thì cũng chia phần cho người đã mất cái đó.
Người dân kể chuyện phạt vạ
Cũng ở Gia Lai, dù xảy ra khá lâu, nhưng khi được nhắc đến vụ phạt vạ chị Bui Ble và 1 người đàn ông trong làng vì bị nghi là ngoại tình, dân làng Krông (xã Ia Mơr, huyện Chư Prông) vẫn còn bàn luận nhiều.
Do sống chung cùng một làng, chị Bui Ble và người đàn ông gần nhà tự nhiên nảy sinh tình cảm. Biết là Bui Ble đã có chồng, nhưng cả 2 vẫn liếc mắt, đưa tình.
Sự việc đã không qua được con mắt của người chồng Rơ Châm Vang. Vào một đêm, Anh Vang đã bắt gặp vợ mình và gã hàng xóm đang tâm sự sau nhà mình. Anh lập tức liền gọi người thân và làng xóm đến chứng kiến “hiện trường”.
Ngay ngày hôm sau, một cuộc họp khá căng thẳng giữa những người trong cuộc, già làng, hai họ ngay giữa nhà Rông. Tại đây, Ble đã phải cúi đầu nhận lỗi về hành vi phản bội chồng của mình.
Theo luật tục, anh Vang và gia đình nhà mình có quyền đưa ra án phạt cho những người có “tội”. Gia đình Ble và gia đình người tình ngoài bị phạt 1 con trâu lớn để cúng xin được tha tội.
Ngoài ra, hiện vật và số tiền bồi thường danh dự cho anh Vang lên đến hơn 100 triệu.
Sau khi cuộc phạt vạ kết thúc, chị Ble do xấu hổ đã lên hẳn trên nương ở, để tránh điều tiếng của dân làng. Còn về phần người chồng vẫn đang còn tình cảm với vợ nên Vang đã chuyển ý.
Anh Vang và chị Ble đã quay lại với nhau, nhưng họ cũng chọn 1 góc núi để làm nhà, xa lánh với dân làng.
