Hủ tục sinh đôi sẽ chôn sống một đứa của người J’rai
Người J’rai ở Gia Lai quan niệm rằng, chỉ có người phụ nữ bị ma ám, bị trời phạt nên mới đẻ sinh đôi. Còn “chẳng may” sinh 3 thì quả thật đó là một sự ghê rợn, gây nỗi kinh hoàng với người dân trong làng.Những đứa trẻ thấy mặt trời sau (em song sinh) sống sẽ là mầm mống gây tai họa cho cha mẹ và bà con…
Và để diệt trừ “tai họa” đó, anh em họ hàng và người dân trong làng sẽ kéo đến mang đứa bé vào rừng chôn sống để “con ma” không còn biết đường quay về làng gây họa.
Già làng Ksor H’Blâm (67 tuổi, làng Kông, xã Ia Mơr, Chư Prông) kể lại: Cách đây hơn một thập niên, một câu chuyện đau lòng đã xảy ra với 2 đứacon gáisinh đôi củavợ chồng Rơ Mah Pheac. Khi Pheac mang bầu thì cái bụng của chị hơi to “bất thường” nên luôn được lũ làng dõi ánh mắt ngờ vực theo Pheac. Và đúng như vậy, Pheac đã đẻ một lúc đến… 2 đứa con gái!
Không còn gì để bàn cải nữa, Pheac đã bị ma ám, bị Yàng phạt nên mới sinh đẻ “kì dị” như vậy. Và chắc chắn rằng đứa trẻ vừa trong bụng Pheac chui ra sẽ mang tai họa đến cho dân làng và cả cha mẹ chúng nữa. Nghĩ vậy, nên lũ làng đã kéo đến bế cô bé thấy mặt trời sau (em song sinh) mang vào rừng chôn sống, để cho “con ma” không còn biết đường quay về nữa!
Là một trong ít người may mắn có con được cứu, chị Siu Klơng (thôn Dơ Bang, xã Ia Bang, Chư Prông) nhìn đứa con gái song sinh suýt mất mạng vì hủ tục kể lại: Cách đây hơn 1 năm, chị Klơng chuyển dạ hạ sinh đứa con thứ 2. Anh em họ hàng vợ chồng chị Klơng liền tập chung đến nhà cúng bái ăn mừng, vì chị Klơng hạ sinh được con gái (theo chế độ mẫu hệ của người J’rai thì con gái như là tài sản quý trong gia đình).
Nhưng chuyện không hay đã xảy ra khi ngày hôm sau bụng chị Klơng vẫn còn đau và băng huyết liên tục. Sau khi được đưa người nhà tới bệnh viện huyện Chư Prông, các bác sĩ đã lấy từ trong bụng Klơng ra một bé gái nữa.
Ngay lập tức, mẹ chồng chị Klơng liền về nhà báo tin cho họ hàng và dân làng chuyện “kinh dị” trên. Khiến người dân vô cùng lo lắng vì nghĩ rằng tai họa sắp ập xuống làng, trong đầu họ luôn nung nấu một ý nghĩ phải chôn sống đứa bé thấy mặt trời sau này.
Khi sức khỏe của 2 mẹ con chị Klơng đã ổn định, chị liền bế con về làng thì gặp ngay làn sóng hung dữ của họ hàng bên chồng và dân làng. Họ cùng nhau kéo đến nhà Klơng để đòi đứa bé mang đi chôn sống.
Mẹ con Klơng đang trong cơn hoảng loạn, và chị cũng bắt đầu xuôi lòng giao con cho dân làng thì chính quyền xã, huyện xuất hiện ngăn cản và ra sức tuyên truyền cho mọi người hiểu rằng, sinh 2 là chuyện bình thường chứ không phải là ma quỷ gì ám hại cả.
2 cô bé khỏe mạnh con chị Klơng đang bú mẹ ngon lành sau những ngày "giông tố" .
Sau một hồi dùng mọi biện pháp tuyên truyền, giảng giải, cuối cùng lần đầu tiên trong làng Dơ Bang, một cô bé thấy mặt trời sau chị gái mình đã thoát khỏi “án” tử thần man rợ do nhận thức hạn chế của đồng bào mình.
Hãi hùng tục chôn sống con theo mẹ
Hủ tục chôn sống trẻ sơ sinh theo mẹ phổ biến ở tộc người Bana và Jrai.Chị Y' Pla (45 tuổi) mẹ của 5 đứa con gật đầu xác nhận tục chôn sống trẻ sơ sinh theo mẹ là chuyện có thật chứ không phải là lời đồn. Cụ bà Y M'Lang (78 tuổi, ở làng Kon Klor), giọng chắc như đinh đóng cột: "Mẹ chết thì đứa trẻ được đưa ra rừng ma với mẹ thôi. Mẹ chết thì đứa trẻ phải chết cùng mẹ".
Rừng ma, nơi chứng kiến những hình ảnh khiếp đảm của hủ tục "dọ-tơm-amí".
Cụ bà Y M'lang bật mí, không chỉ trẻ sơ sinh bị chôn sống theo mẹ nếu mẹ chẳng may qua đời lúc vượt cạn, với tục "dọ-tơm-amí", hễ còn đang bú sữa mẹ mà mẹ chết thì đứa trẻ khó mà thoát khỏi "án tử". Tùy làng mà đứa trẻ bị kết tội "dọ-tơm-amí" hoặc sẽ bị chôn sống theo mẹ hoặc bị bỏ mặc giữa rừng ma... Khi ấy nếu không chết vì kiệt sức thì đứa trẻ cũng sẽ chết vì bị rắn độc cắn hoặc thú dữ ăn.
Dù những người già khẳng định hủ tục "dọ-tơm-amí" đã ngủ yên ở buôn làng mình từ lâu lắm, chỉ còn trong ký ức nhưng cứ nghĩ đến cảnh những đứa trẻ còn đỏ hỏn ngây thơ, vô tội bị mang ra giữa rừng với muôn vàn thú dữ và biết bao bất trắc... mà nhiều người không khỏi rùng mình.