Hiện trường sau vụ nổ. Ảnh: National Archives
Theo trang allthatsinteresting.com, vào đêm 30/7/1916, kho đạn lớn nhất nước Mỹ không có người bảo vệ. Đảo Black Tom là nơi có các toa hàng, sà lan và nhà kho chứa đầy chất nổ. Chỉ riêng một sà lan đã chứa 50 tấn TNT và tổng lượng đạn dược lên tới 1.000 tấn.
Đêm đó, hai điệp viên người Đức chèo thuyền chở đầy thuốc nổ qua cảng New York. Điệp viên thứ ba đã bước vào kho vũ khí, túi của người này chứa đầy những quả bom hình điếu xì gà.
Không ai ngăn cản họ. Không bị phát hiện, những kẻ phá hoại đã gây ra nhiều đám cháy trên đảo Black Tom.
Phát hiện khói, nhân viên bảo vệ đã chạy đi gọi sở cứu hỏa. Nhưng đã quá muộn. Lúc 2 giờ 8 phút sáng, vụ nổ đã xé toạc màn đêm. Vụ nổ làm vỡ các cửa sổ trên bến cảng ở Manhattan và Brooklyn. Vụ nổ khiến người dân thành phố Jersey giật mình lao ra khỏi giường. Vụ nổ đã làm hư hỏng vĩnh viễn một phần Tượng Nữ thần Tự do gần đó.
Vụ nổ Black Tom là một trong những vụ nổ lớn nhất từng xảy ra trên đất Mỹ, nhưng lại rất ít người nhớ đến.
Câu chuyện đằng sau vụ nổ đảo Black Tom
Lửa bốc lên trên đảo Black Tom vào buổi sáng sau khi những kẻ phá hoại của Đức tấn công kho vũ khí. Ảnh: Chính phủ Mỹ
Đến năm 1916, Thế chiến thứ nhất đã diễn ra hai năm. Mỹ vẫn chính thức trung lập, nhưng Mỹ cũng đã bán vũ khí trị giá hàng triệu USD cho Anh và Pháp. Điều đó khiến các kho vũ khí như đảo Black Tom trở thành mục tiêu chính của những kẻ phá hoại Đức.
Vào mùa hè năm 1916, khoảng 70 toa hàng đang ở trên đảo Black Tom, chở đạn và thuốc nổ TNT để chờ được dỡ xuống sà lan. Những chiếc sà lan chất đầy đạn dược được buộc vào cầu tàu, sẵn sàng vượt Đại Tây Dương. Chỉ có một hàng rào bảo vệ 1.000 tấn đạn dược đó.
Lượng đạn dược khổng lồ nhưng không được bảo vệ này là mục tiêu dễ dàng đối với quân Đức. Từ trước đó, phía Đức luôn thử nghiệm tấn công các tàu, nhà máy và bến tàu của Mỹ.
Trên thực tế, việc xâm nhập đảo Black Tom gần như quá dễ dàng đối với các điệp viên Đức. Sau khi đặt bom dọc hòn đảo, một trong những kẻ phá hoại đã chạy đến nhà dì của mình gần đó, kêu to: "Ôi Chúa ơi, cháu đã làm gì vậy?"
Lời kể của nhân chứng
Sức mạnh của vụ nổ Black Tom tương đương với một trận động đất độ lớn 5,5. Mọi người ở tận Philadelphia và Baltimore cũng cảm nhận được ảnh hưởng. Sau vụ nổ, nhiều tiếng nổ nhỏ hơn tiếp tục xé toạc không khí, mảnh bom và đạn bay khiến lính cứu hỏa gần như không thể kiểm soát được đám cháy bùng lên dữ dội.
Ông Owen Fitzpatrick, một người làm việc trên đảo Ellis gần đó, đã may mắn thoát chết. Ông kể lại: "Vụ nổ mạnh đến nỗi tôi bị văng khỏi ghế, bị hất ra hành lang và những mảnh kính vỡ rơi xuống người tôi khi tôi nằm trên sàn. Bốn quả đạn cỡ 3 inch rơi xuống con đường rải sỏi trước cửa chính và một quả đạn khác xuyên qua mái của hầm chứa than gần nhà máy điện".
Những người nhập cư đang chờ xử lý thủ tục trên đảo Ellis đã phải sơ tán.
Lính cứu hỏa dập lửa tới tận ngày hôm sau. Ảnh: Getty Images
Vụ nổ gây ảnh hưởng cả bên ngoài đảo Black Tom. Từ Manhattan, các nhân chứng đã nhìn thấy các quả đạn pháo vọt qua bến cảng Lehigh Valley và phát nổ cách địa điểm xảy ra vụ nổ 1,6km.
Ông Peter Raceta đang chỉ huy một sà lan trong bến cảng khi vụ nổ xảy ra. Ông nói: "Khi vụ nổ xảy ra, cứ như thể nó xảy ra ở phía trên. Giống như một quả bom Zeppelin". Còn những chiếc thuyền khác mà ông Raceta đã nhìn thấy trước đó trong đêm dường như đều bị hất tung lên.
Tại tòa nhà Woolworth, tòa nhà chọc trời cao nhất thế giới vào thời điểm đó, các nhân viên bảo vệ lo sợ rằng thế giới sắp kết thúc. Sau khi nhìn thấy vụ nổ, họ đã quỳ xuống và cầu nguyện.
Theo Đại học Thành phố New Jersey, yêu cầu bồi thường bắt đầu với công ty Đường sắt Lehigh Valley. Công ty này đã sử dụng hiệp ước năm 1921 giữa Mỹ và Đức để yêu cầu bồi thường.
Sau nhiều năm cân nhắc, Ủy ban Bồi thường chung Đức - Mỹ cuối cùng đã ra lệnh cho Đức trả 50 triệu USD tiền bồi thường. Tuy nhiên, quyết định đó được đưa ra vào năm 1939 – năm Đức xâm lược Ba Lan và khơi mào Thế chiến thứ hai.
Vào những năm 1950, Đức cuối cùng đã đồng ý trả 50 triệu USD. Khoản thanh toán cuối cùng được thực hiện vào năm 1979, 63 năm sau vụ nổ Black Tom.
Lý do ít người biết vụ nổ Black Tom
Bến tàu Lehigh Valley là trung tâm của vụ nổ. Ảnh: National Archives
Vào đầu thế kỷ 20, các cuộc tấn công của kẻ thù trên đất Mỹ rất hiếm nên nhiều người cho rằng vụ nổ Black Tom là một tai nạn. Không ai lường trước được kho vũ khí trên đảo Black Tom có thể trở thành mục tiêu săn lùng của địch.
Tổng thống Woodrow Wilson khi đó đang bị mắc kẹt trong một cuộc chiến tái tranh cử khó khăn và đã hạ thấp mức độ nghiêm trọng của cuộc tấn công. Ông gọi vụ nổ Black Tom là một sự cố đáng tiếc tại một nhà ga đường sắt tư nhân. Bất chấp mức độ nghiêm trọng của cuộc tấn công, ông Wilson không muốn bị kéo vào Thế chiến thứ nhất.
Nhưng vì Tổng thống Wilson hạ thấp tầm quan trọng của vụ nổ, coi đó chỉ là tai nạn cũng đã khiến vụ nổ không có chỗ trong lịch sử Mỹ, làm cho ít người nhớ đến sự kiện này ngày nay.
Tuy nhiên, tác động của vụ nổ trên đảo Black Tom đã gây ra chút ảnh hưởng tới tận ngày nay. Sau khi mảnh đạn từ vụ nổ văng trúng Tượng Nữ thần Tự do, khu vực ngọn đuốc của bức tượng - nơi từng được sử dụng làm điểm quan sát cho du khách muốn ngắm nhìn quang cảnh ngoạn mục của thành phố New York - đã trở nên không an toàn cho du khách và họ vẫn bị cấm bước vào khu vực ngọn đuốc cho đến tận ngày nay.