Bộ Quốc phòng Nga cho biết lực lượng phòng không nước này đã phát hiện và đánh chặn tên lửa R-360 Neptune của Ukraine hướng tới Crimea trên Biển Đen hôm 9/10. Trước đó, ngày 29/8, quân đội Nga cũng bắn hạ một quả tên lửa Neptune.
Ukraine được cho là đã chỉnh sửa tên lửa Neptune trong năm 2023 để hỗ trợ vai trò tấn công mặt đất. Hồi cuối tháng 8, một số phương tiện truyền thông Ukraine và các tài khoản mạng xã hội X nói rằng tên lửa này đã bắn trúng hệ thống phòng không S-400 Triumph của Nga ở Crimea. Tuy nhiên, “bằng chứng” video có chủ đích về cuộc tấn công đã nhanh chóng bị các chuyên gia quân sự vạch trần sau đó.
Một hệ thống tên lửa hành trình Neptune của Ukraine. Ảnh: Defence View
Năm 2022, Ukraine tuyên bố 2 tên lửa Neptune đã được sử dụng để tấn công tàu tuần dương mang tên lửa Moskva của Nga. Dù thừa nhận cuộc tấn công phá hoại của Ukraine, nhưng quân đội Nga tỏ ra nghi ngờ về phiên bản Neptune và tuyên bố lý do soái hạm của Hạm đội Biển Đen bị hư hại là do kho đạn trên tàu phát nổ sau khi xảy ra hỏa hoạn.
Vậy “vũ khí thần kỳ” Neptune của Ukraine là gì?
Andrey Koshkin, đại tá đã nghỉ hưu và chuyên gia tại Hiệp hội các nhà khoa học chính trị quân sự Nga, nói với Sputnik: “R360 Neptune là tên lửa chống hạm tầm thấp cận âm của Ukraine. Nó được thiết kế để tiêu diệt các tàu có lượng giãn nước lên tới 5.000 tấn cũng như các mục tiêu trên mặt đất. Neptune được phát triển cách đây rất lâu và được tạo ra trên cơ sở tên lửa X-35 của Liên Xô. Đã rất nhiều năm trôi qua kể từ khi nó được phát triển. Sau sự kiện [đảo chính] tháng 2/2014, Ukraine bắt đầu nghiên cứu tên lửa này khá kỹ lưỡng. Nó đã được đưa vào sử dụng ở Ukraine vào khoảng năm 2020”.
Ông Koshkin chỉ ra rằng tầm bắn tối đa của tên lửa Neptune là khoảng 280km. Điều quan trọng nhất là “ở giai đoạn cuối nó bay ở tầm cao từ 3-10 mét”, điều này “tăng khả năng sống sót lên đáng kể”. Đồng thời, khi động cơ duy trì của tên lửa hoạt động, tầm cao khoảng 300 mét khiến tên lửa dễ bị các hệ thống phòng không đánh chặn.
“Các hệ thống phòng không của Nga được cấu hình khá tốt để đánh chặn những tên lửa như vậy. Các tổ hợp như S-300, S-400 có thể đánh chặn Neptune, ngay cả Buk-M2 và Buk-M3 cũng rất hiệu quả khi chống lại những tên lửa này”, ông Koshkin nhấn mạnh.
Lý do Ukraine không thể sản xuất hàng loạt tên lửa Neptune
Theo đại tá đã nghỉ hưu của Nga, mặc dù các phương tiện truyền thông Ukraine và phương Tây nhận định tên lửa Neptune như một vũ khí mạnh mẽ để chống lại Nga, cho rằng nó có thể được sử dụng để chống lại các mục tiêu cách xa, chẳng hạn như Moscow, nhưng thực tế, hiệu quả của nó đã bị thổi phồng.
Đầu tiên, ông lưu ý rằng dù tên lửa có được sửa đổi tốt đến đâu thì nó vẫn chỉ là vũ khí của quá khứ. Thứ hai, Ukraine không có đủ cơ sở để sản xuất hàng loạt loại tên lửa này.
Theo ông, Ukraine có thể đủ tiềm năng kinh tế nhưng các doanh nghiệp công nghiệp quốc phòng của nước này đang ở trong tình trạng tồi tệ. Bên cạnh đó, Kiev cần rất nhiều thời gian, kinh phí và nỗ lực để bắt đầu sản xuất hàng loạt loại tên lửa Neptune cải tiến.
“Mấu chốt của vấn đề là [quân đội Nga] liên tục tiến hành trinh sát kỹ thuật. Chúng tôi xác định tất cả các căn cứ và trung tâm dùng để chế tạo hoặc hiện đại hóa một số loại vũ khí và phá hủy các căn cứ đó. Vì vậy, Ukraine không có cơ hội để khởi động sản xuất một cách từ tốn, tập hợp các chuyên gia phù hợp và nguồn lực phù hợp để chuẩn bị và sản xuất”.
Ukraine có bao nhiêu tên lửa Neptune?
Theo ông Koshkin, khó có khả năng Ukraine sở hữu số lượng lớn tên lửa Neptune.
“Có thể giả định rằng họ có một tổ hợp theo cấu trúc tiêu chuẩn, bao gồm 6 bệ phóng và một trạm chỉ huy, phương tiện vận tải, phương tiện bốc dỡ”, ông Koshkin nói. Theo ước tính của ông, Ukraine hiện có thể chỉ có 10 tên lửa Neptune, thậm chí không đến.
Chuyên gia này cho rằng: “Rất có thể, [ên lửa Neptune được để dành cho những mục đích nhất định liên quan đến một số hành động nhất định. Nghĩa là, họ có khả năng phóng một quả tên lửa mỗi lần để đánh trúng mục tiêu quan trọng trên lãnh thổ Nga. Đây có lẽ là mục đích sử dụng tên lửa Neptune nếu Ukraine vẫn còn chúng trong tương lai”.
Vị đại tá đã nghỉ hưu dự đoán rằng tên lửa Neptune sẽ được sử dụng để tấn công các cơ sở hạ tầng của Nga, các doanh nghiệp quốc phòng, có thể là một số nhà máy chế biến, nhằm đạt được hiệu quả “quảng bá” tốt nhất có thể về loại vũ này.
Ukraine dường như đang cần những “chiến thắng mới” trong bối cảnh cuộc phản công được nhiều người mong đợi của Kiev không đạt được thành quả như kỳ vọng và xu hướng “mệt mỏi với Ukraine” đã trở nên rõ ràng, đặc biệt là trong bối cảnh chiến sự Israel-Hamas đang diễn ra. Các nhà lãnh đạo Mỹ và châu Âu gần đây đã chuyển trọng tâm sang Trung Đông, thay vì tập trung vào Ukraine.
Về phần mình, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vẫn nhấn mạnh sự cần thiết phải tiếp tục cuộc chiến chống lại Nga. Theo các chuyên gia quốc tế, trong những điều kiện này, các cuộc tấn công mới của Ukraine có thể xảy ra, tương tự như các cuộc tấn công trước đây vào Cầu Crimea, các khu dân cư và cơ sở hạ tầng dân sự của Nga.