Ba giai đoạn
Ngày 23/2/2018, Bộ Ngoại giao Mỹ chính thức tuyên bố kế hoạch chuyển Đại sứ quán Mỹ tại Tel Aviv về Jerusalem vào 14/5 tới, đúng vào ngày Israel tổ chức kỷ niệm 70 năm Tuyên bố thành lập Nhà nước Israel (14/5/1948-14/5/2018), đồng thời cũng là ngày Palestine gọi là Nakba (ngày thảm họa) và hàng năm người Palestine làm lễ tưởng niệm.
Như vậy, việc khai trương Đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem vào tháng 5 tới sẽ diễn ra sớm hơn so với dự kiến trước đó của Mỹ.
Chúng ta còn nhớ ngày 6/12/2017, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố công nhận Jerusalem là thủ đô vĩnh viễn của Israel và quyết định chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem. Sau đó hai ngày, Ngoại trưởng Rex Tillerson nói việc di dời đại sứ quán sẽ phải mất ít nhất 3 năm.
Tuyên bố của ông Rex Tillerson là nhằm xoa dịu sự phản ứng của dư luận khu vực và quốc tế, đặc biệt của Palestine.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tỏ ra hết sức vui mừng và coi đây là một ngày tuyệt vời đối với nhân dân Israel. Trong khi đó, Phủ Tổng thống Palestine coi quyết định này là đơn phương và bất hợp pháp, phá hoại giải pháp hai nhà nước. Phong trào Hamas cho đây là một cơn sấm sét, sẽ làm bùng nổ khu vực và Israel.
Trước đó, kênh 10 của đài truyền hình Israel cho biết việc chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem sẽ được thực hiện theo ba giai đoạn.
Giai đoạn đầu, đại sứ quán sẽ được đặt tại ngôi nhà của cơ quan lãnh sự Mỹ hiện nay ở khu phố Arnona. Một biển báo mới "Đại sứ quán Hoa Kỳ" sẽ được gắn trước cổng toà nhà này. Tòa nhà này sẽ được coi là trụ sở tạm thời của đại sứ quán.
Cán bộ, nhân viên của bộ phận lãnh sự sẽ trở thành nhân viên của đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem kể từ ngày 14/ 5/2018. Bộ phận lãnh sự của đại sứ quán sẽ hoạt động như trước, tiếp tục cung cấp các dịch vụ cho người dân cả Israel và Palestine.
Nơi ở của đại sứ David Friedman ở giai đoạn này sẽ vẫn không thay đổi. Ông sẽ tiếp tục sống ở Herzlia và làm việc tại văn phòng của ông ở hai nơi Tel Aviv và Jerusalem.
Giai đoạn hai, Đại sứ quán Mỹ ở Tel Aviv sẽ chuyển thành một chi nhánh của đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem. Một số nhà ngoại giao Mỹ sẽ được chuyển từ Tel Aviv tới Jerusalem.
Giai đoạn ba, Đại sứ quán Mỹ sẽ được chuyển tới một trụ sở chính thức khi việc xây dựng toà nhà mới được hoàn thành. Lúc đó tất cả nhân viên đại sứ quán sẽ làm việc tại văn phòng ở Jerusalem.
Mục đích của Mỹ
Báo Jerusalem Post của Israel cho rằng việc Nhà Trắng quyết định mở đại sứ quán tại Jerusalem vào tháng 5 tới là nhằm nâng đỡ cho uy tín của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người đang phải đối phó với những cáo buộc tham nhũng. Tổng thống Donald Trump rất quan tâm và tìm mọi cách để giữ bạn đồng minh Netanyahu của mình không bị mất chức.
Đại sứ quán Mỹ tại Tel Aviv, Israel. Ảnh: Christopher Furlong/Getty
Một số nhà phân tích khác của Israel thì cho rằng việc đẩy nhanh quá trình chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem là để đáp trả lại sự phản ứng giận dữ của Palestine về quyết định của Tổng thống Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và việc chính quyền Palestine bác bỏ vai trò trung gian của Mỹ trong các cuộc thương lượng hoà bình nhằm tìm ra giải pháp cho cuộc xung đột Palestine-Israel.
Các nhà phân tích chính trị này cũng cho rằng, những tuyên bố của Palestine đã đẩy Washington tới những bước đi cứng rắn hơn đối với Ramallah.
Ngoài ra, tờ Jerusalem Post còn nhận định rằng, việc Donald Trump quyết định đẩy nhanh quá trình mở đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem là nhằm khẳng định những cố gắng và thành quả trong chính sách đối ngoại của mình trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ diễn ra vào tháng 11 tới và trước khi kết thúc nhiệm kỳ đầu tiên của mình vào năm 2020.
Mặt khác, việc chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem được chia thành nhiều giai đoạn cũng là nhằm giao vấn đề này cho những người có trách nhiệm khác, trong đó có đại sứ David Friedman, nghiên cứu các khả năng từng bước thực hiện quyết định này.
Không phải giải pháp
Jerusalem là vấn đề hết sức phức tạp do lịch sử để lại. Quy chế cuối cùng của thành phố này phải được quyết định thông qua đàm phán giữa giữa Israel và Palestine trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Chỉ sau khi đạt được thỏa thuận với Palestine, Israel mới có thể vui mừng được trước việc chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem. Lúc đó, đại sứ quán các nước khác cũng sẽ chuyển về Jerusalem.
Trên thực tế, đại sứ quán Mỹ sẽ chuyển về khu phố Arnona nằm ở phần phía Tây thành phố Jerusalem, nơi đặt nhà Quốc hội Knesset, các Bộ và các cơ quan của chính phủ Israel.
Mới đây, Tổng thống Donald Trump cũng nhấn mạnh rằng, việc chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem không có nghĩa là phủ định đòi hỏi của người Palestine đối với một phần của Jerusalem. Ông nói: "Chúng tôi không đưa ra quyết định cuối cùng về sự kiểm soát của Israel đối với Jerusalem và vấn đề biên giới".
Ông Tamar Zandberg, đại biểu Quốc hội Knesset của Israel nói:
"Chúng tôi hy vọng có thủ đô là Jerusalem được các nước trên thế giới công nhận, nhưng quyết định đơn phương chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem không giúp đạt được mục tiêu này".
"Để thấy tất cả Đại sứ quán các nước được chuyển về Jerusalem, chúng ta cần đạt được một hiệp định hoà bình, chấm dứt sự chiếm đóng và thiết lập một đường biên giới được quốc tế công nhận".
Một nền hoà bình lâu dài và bền vững giữa Israel và Palestine chỉ có thể đạt được trên cơ sở giải pháp hai nhà nước dẫn đến thành lập một Nhà nước Palestine độc lập với thủ đô là Đông Jerusalem.