Cách đây 8 năm cũng vào ngày 20-1-2009, tôi dự lễ nhậm chức của Tổng thống da mầu, Barack Obama, với vài triệu người tham dự. Ở Mỹ đã hơn chục năm nhưng chưa bao giờ tôi thấy đông người như thế trên National Mall (Quảng trường Quốc gia).
Chiều dài 3 km, rộng 0,5 km, quảng trường có thể chứa tới 5 triệu người khi cần, hai bên là hai phố Independence và Constitutions mang tính biểu tượng là mọi hoạt động tại đây được Hiến pháp và sự Độc lập bảo vệ.
Hôm đó trời đất như thử thách lòng kiên nhẫn của những người hâm mộ Obama. Thời tiết DC lạnh khủng khiếp, nhiệt độ hạ xuống -10oC, gió 25km/giờ thổi từng cơn, buốt tận xương tủy, cảm giác như trời lạnh tới -25oC.
Tôi ít khi tham gia đám đông vì ghét lộn xộn. Nhưng lần đó Barack Obama "dựng" tôi dậy từ 4 giờ sáng trong cái lạnh chết người. Mong muốn thay đổi của ông đã thức tỉnh hàng trăm triệu người Mỹ nếu không nói là hàng tỷ dân chúng trên hành tinh.
Sau 8 năm như đến hẹn lại lên, tôi lại ra quảng trường để xem người Mỹ đón nhận Tổng thống mới của họ ra sao.
6 giờ sáng - tầu điện vắng tanh. Năm 2009 và 2013 đón Obama thì 4:30 sáng tầu chật ních, ga kẹt cứng dù thời tiết khắc nghiệt. Ảnh: Hiệu Minh
Do hôm trước mệt quá, tôi ngủ quên mãi tới 6h30 mới dậy. Vội vàng ăn qua loa, lao ra metro thì đã gần 7h, nhưng nhà ga vắng, tầu mới toanh nhưng ít khách đi, dù ga Ballston khá gần DC.
Năm 2009 đón Obama thì ngay ga Vienna đầu tiên của đường vàng đã phải chen nhau thật lực mới có thể vào trong tầu, đứng suốt dọc đường. Trong khi lần này tôi có chỗ cho mình và cái ba lô máy ảnh như nhiều ghế trong toa.
Tới ga L’Enfant Plaza, do những nhân viên chỉ dẫn cũng sai lung tung, đi bộ vòng vèo gần một tiếng tôi mới tới được cổng nằm trên đường số 7 cách cánh gà phía Tây của đồi Capitol khoảng 1 km, đủ nhìn thấy toàn bộ lễ đài. Người cũng đã kín phía bán vé, phía miễn phí như tôi đứng còn kha khá chỗ.
Một bức ảnh chụp từ trên cao cho thấy quảng trường rất vắng vẻ, dù một số hoạt động của buổi lễ đã bắt đầu. Ảnh: Reuters
Trời khá lạnh, lác đác mưa nhưng không nặng hạt. Vào giờ chót do sợ mưa, ban tổ chức thông báo cho phép mang theo ô mà không cấm như lệnh trước đó do lý do an ninh.
Qua cổng an ninh cũng khá nhanh vì ai cũng mang đồ nhẹ nhàng, một cái túi, cái ba lô bé, nên đoàn người xếp hàng dài nửa km chỉ thoáng đã giải phóng xong.
Vui quá vào được trong khu được chia ô. Có lẽ do ít người nên ban tổ chức không khóa "chia để trị" như những lần trước. Mọi người thoải mái đi lại trừ vào khu có bán vé.
Người bán hàng rong không nhiều như mấy năm trước. 10 USD một cái áo phông có ảnh Trump, 5 USD cái huy hiệu Trump, vài USD một cái cờ. Phổ biến là mũ đỏ có dòng chữ "Make America Great Again" với giá 5 USD -10 USD, có chỗ lên 20 USD, nhưng ít người dừng lại.
Có anh nói vui câu khách "Để Hoa Kỳ vĩ đại hơn xưa, hãy mua áo này giá 10 USD", tưởng chừng làm việc của Trump với giá rẻ bất ngờ. Washington Post làm một thăm dò cho thấy, năm nay bán hàng lưu niệm ế "không great" như slogan của Trump.
So với thời Obama thì dịch vụ này hái ra tiền vì lần đầu tiên người da mầu có một vị tổng thống da đen trong Nhà Trắng trong lịch sử mấy trăm năm của nước Mỹ. Và bản thân họ cũng tiêu tiền phóng khoáng hơn bởi người bán hầu hết là da mầu.
Quảng trường vẫn còn khá rộng. Đón Obama thì kín luôn từ nhà Quốc hội trải dài đến chân tượng đài Washington và phía nhà tưởng niệm Lincoln.
Ban quản lý metro cho hay, tới 11 giờ sáng có 193 ngàn người quẹt vé vào, năm 2009 số này là 513 ngàn, và thời Bush cũng khoảng 197 ngàn. Vé mời khoảng 250 ngàn thì luôn chật chỗ với mọi Tổng thống nhậm chức, nhưng vé đứng miễn phí nói lên tất cả.
Đón Obama có vài triệu người mà có lẽ tới 80% là người da mầu, thì hôm nay ước trên nửa triệu người, có tới 95% là người da trắng từ nhiều tiểu bang xa xôi và nghèo khó.
Hỏi một bác đã luống tuổi, cổ hơi đỏ mà người Mỹ gọi là red neck thuộc tầng lớp cần lao, tại sao bác ủng hộ Trump, bác vui vì "ông ấy hứa mang việc làm về cho nước Mỹ".
Một chị khác đứng cạnh liền thêm, lần này chẳng có ai hơn, chọn Trump chẳng qua vì Trump không phải Hillary Clinton. Một câu trả lời quen thuộc.
Từ già đến trẻ tỏ vẻ khá hân hoan đến quảng trường nhưng chắc chắn không thể bằng người da đen vui vẻ đến đây 8 năm trước và 4 năm sau đó.
Trên màn hình lớn thông báo từng bước đi của Tổng thống mới. Ông xuất hiện ở Nhà Trắng, ra xe hơi cùng với Obama, trên quảng trường hoan hô và có người huýt sáo.
Xe đi về đồi Capitol được truyền trực tiếp cho tới khi họ tới cánh gà dành cho quan chức quan. Trên lễ đài xuất hiện Tổng thống Bush con, rồi hai ông bà Clinton. Thấy bà, mọi người ồ lên chế giễu nhưng lác đác có tiếng vỗ tay.
Đợi mãi rồi Trump cũng xuất hiện trong tiếng hò reo nhưng không thể vui như khi người ta đón Obama mấy năm trước.
Một số nhóm chống đối giơ biểu ngữ phản đối ông. Vì trong quảng trường cấm biểu tình có 5 người trở lên nên số này chỉ là các nhóm đơn lẻ. Cảnh sát cho hay, ngoài quảng trường đã bắt gần 60 người vì bạo loạn.
Một anh chàng mặc cái quần bơi phía mông có chữ Trump to tướng, trần như nhộng dù khá lạnh, tay cầm đàn đi lại hát hò ủng hộ Trump.
Nhóm khác viết biểu ngữ "Not my president – Không phải Tổng thống của tôi" và nhiều câu phản đối phân biệt chủng tộc, giới tính và miệt thị nhập cư.
Lễ tuyên thệ diễn ra nhanh chóng. Đầu tiên là phó Tổng thống Mike Pence và sau đó là Tổng thống Donald Trump. Các câu quen thuộc mà bất kỳ Tổng thống nào cũng phải nhắc lại như cái máy "I do solemnly swear that I will faithfully execute… Tôi xin thề sẽ thực hiện chức vụ Tổng thống Hoa Kỳ…"
Donald Trump được công bố là Tổng thống chính thức của Hoa Kỳ kể từ giờ phút đó. Obama đã thành cựu. Nước Mỹ sang một trang mới trong tiếng hoan hô kèm theo đôi chỗ huýt sáo phản đối, chuyện thường xảy ra ở mỗi lễ nhậm chức.
Phát biểu nhậm chức khá đơn giản "nước Mỹ là ưu tiên số 1", "việc làm về cho Hoa Kỳ", "Hoa Kỳ từng bảo vệ biên giới cho nhiều quốc gia nhưng biên giới của mình lại lỏng lẻo", "chúng ta phải chấm dứt các nhà chính trị nói hay nhưng không làm gì cả…".
Nhà báo Jake Tapper của CNN bình luận, thật ngạc nhiên Trump lại tấn công người Washington trong khi xung quanh ông toàn các nhà chính trị nổi tiếng sống và làm việc tại đây.
Biết mình phải đi vài km mới ra được bến metro, tôi bỏ giữa chừng bài phát biểu. Như Trump nói, các nhà chính trị nói hay nhưng làm thường dở. Có điều gì làm cho tôi phải tin ông ta? Bốn năm nữa mới biết còn giờ sẽ biết ngay thế nào là chờ tầu nếu ra muộn.
Định nhắn người bạn nhưng smartphone hết pin vì tín hiệu 4G và phone bị nghẽn, cứ quay quay để tìm sóng, chỉ vài tiếng cái phone trở thành vô giá trị.
Đoàn người cắm cúi tìm đường ra metro. Những anh chàng bán hàng rong dường như ế hơn mọi năm vì chỉ nhìn mũ đỏ lác đác trên Mall đủ hiểu ít người bỏ tiền mua.
Hàng rong ế ẩm. Những tấm poster với dòng chữ "Not my president - Không phải Tổng thống của tôi" cũng được rao bán. Ảnh: Hiệu Minh
Có anh rao vui vui "Make America Great Again" bây giờ chỉ còn 5 USD hoặc "mua một tặng một", giá hạ bất ngờ.
Ra tới bến ga, người mệt nhoài sau 6 tiếng liền không được ngồi chút nào. Các toa tầu đông nghịt, ít thấy nụ cười mà lẽ ra ngày nhậm chức phải có. Có lẽ người da trắng biểu cảm bên ngoài không rộn ràng như người da mầu.
Ga metro Faragut West có thông báo xổ số liên bang đang ở mức 153 triệu USD. Ai mua hôm này mà trúng thì chắc chắn thấy Trump và khẩu hiệu của ông thật tuyệt vời.
Nếu trượt thì giờ này Tổng thống mới cũng đã yên vị. Nước Mỹ chờ thêm 4 năm, hoặc Trump tiếp tục, hoặc người Mỹ sẽ nói "Tiễn khách" với tỷ phú này như đến hẹn lại lên.