Từ Rạch Gầm-Xoài Mút tới Chao Khun Phra: Phong hiệu hoàng gia Thái liên kết với quân đội?

Quốc gia Nam Chiếu tới tướng quân người Xiêm trong trận Rạch Gầm - Xoài Mút

Nam Chiếu (và sau này là Đại Lý) đã tồn tại hơn 500 năm ở miền nam Trung Quốc và một phần bán đảo Đông Dương kể từ thế kỷ thứ 8 tới thế kỷ thứ 13.

Quốc gia Nam Chiếu được cho là một liên minh gồm 6 bộ lạc (được gọi là Chiếu) bao gồm Mông Huề Chiếu, Việt Tích Chiếu, Lãng Khung Chiếu, Đằng Đạm Chiếu, Thi Lãng Chiếu và Mông Xá Chiếu.

Đối với thủ lĩnh bộ lạc Nam Chiếu, từ Chiếu (Chao) được thể hiện trên danh xưng cũng đồng nghĩa với việc thể hiện uy quyền của cá nhân họ tương tự như tước vương.

Kể từ khi Đại Lý hoàn toàn bị tiêu diệt bởi liên tiếp các cuộc chiến tranh của các vương triều phong kiến Trung Quốc như Nguyên và Minh, người Thái (sống ở Thái Lan) được cho là đã "tiếp thu sâu" nền văn minh của Nam Chiếu.

Một thớt voi chiến của quân đội Xiêm (Thái Lan ngày nay).

Cùng với việc phát triển vương quốc Xiêm (tên cũ của Thái Lan) thịnh vượng tại lưu vực sông Chao Phraya (dòng sông của các vị quốc vương/chiếu), cụm từ Chao Phraya được gắn liền với tên hiệu của những người đứng đầu vương triều.

Trong lịch sử Việt Nam, những người Thái/Xiêm được biết đến rộng rãi nhất là các tướng quân Chiêu Tăng, Chiêu Sương tham chiến trong trận Rạch Gầm - Xoài Mút năm 1785, là nơi mà toàn bộ 6 vạn quân Xiêm đã hoàn toàn bị lực lượng Tây Sơn tiêu diệt.

Rõ ràng rằng Chiêu Tăng không phải là tên thật, đây có thể là một phong hiệu hoàng gia của Thái Lan.

Tên thật của tướng quân Chiêu Tăng theo lịch sử Thái Lan là Somdej Samphanthawong Thex Ceafa Krom Luang Thep Harirak. Ông là một hoàng thân, với mẹ là công chúa và là một tướng quân bảo vệ hoàng gia dưới thời quốc vương Rama I (1737-1890).

Hình minh họa quân Tây Sơn trong chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút năm 1785.

Phong hiệu Hoàng gia có liên quan tới phân cấp quân sự hay không?

Trong hoàng gia Thái Lan hiện đại, các cấp bậc Chiếu/Chao thường được sử dụng để phong hiệu cho các nhân vật thuộc hoàng gia, với các phân cấp như sau:

Chao Fa là những vương tử và công chúa được hoàng hậu và các phi tần có dòng máu quý tộc sinh ra.

Dưới Chao Fa là Phra Ong Chao, là các vương tử và công chúa được sinh ra bởi các phi tần có xuất thân thứ dân hoặc hàng cháu (con của Chao Fa với người vợ có dòng máu quý tộc).

Tại hậu cung, vương hậu Thái Lan thường được gọi là Somdet Phra Nang Chao, còn vị trí hoàng quý phi được gọi là Chao Khun Phra.

Lần gần nhất một quốc vương Thái Lan có Chao Khun Phra là vào những năm 1920 và danh hiệu này đã không được sử dụng kể từ khi nước này theo chế độ quân chủ lập hiến năm 1932.

Quốc vương Maha Vajiralongkorn trong một hoạt động của lực lượng đặc biệt Thái Lan những năm 1970.

Vậy liệu có mối liên hệ giữa các cấp bậc quân sự và các phong hiệu hoàng gia hay không?

Câu trả lời là các lãnh đạo quân sự của Quân đội Hoàng gia Thái Lan (RTA) hiện đại rất hiếm khi được thừa hưởng các phong hiệu hoàng gia do mối liên hệ giữa các cá nhân này và hoàng gia thường không có quan hệ hôn phối như thời kỳ quân chủ tập quyền trước năm 1932.

Trong Hoàng gia Thái Lan hiện đại (ngoại trừ quốc vương Maha Vajiralongkorn (Rama X) đã từng là sĩ quan tình báo, sĩ quan lực lượng đặc biệt, phi công quân sự) không có vương tử nào tham gia tích cực trong các hoạt động quân sự trong lãnh thổ Thái Lan.

Nhưng khi lực lượng "thân binh" gồm các trung đoàn "Bảo vệ vua" được quốc vương và vương hậu điều hành được tái lập thông qua Bộ Tư lệnh An ninh Hoàng gia (RSC), điều này sẽ hứa hẹn một tương lai các thành viên hoàng gia sẽ tái gia nhập lực lượng vũ trang.

Tương lai rất có thể sẽ tái xuất hiện các vị "Chiêu Tăng/Phra Ong Chao" có xuất thân hoàng gia và điều khiển một bộ phận quan trọng của lực lượng vũ trang Thái Lan.