Quy ra tiền
Viện công tố quân sự Ukraine ngày 22/4 thông báo đã gửi thư triệu tập cho Tư lệnh Hạm đội Biển Đen của Nga, Phó Đô đốc Alexandr Vitko với lý do nghi ngờ quan chức quân sự Nga phạm tội đặc biệt nghiêm trọng chống lại Ukraine.
Theo đó, thư triệu tập “căn cứ vào kết quả điều tra hình sự sơ bộ liên quan tới quyết định và việc thực hiện cuộc chiến xâm lược Ukraine của chính quyền và lực lượng vũ trang LB Nga, những hành động gây chết người và những hậu quả nghiêm trọng khác trong tình trạng chiếm đóng và thôn tính lãnh thổ Ukraine”.
Theo Viện công tố quân sự Ukraine, Tư lệnh Hạm đội Biển Đen của Nga đã bảo đảm cho hành động chiếm đóng bán đảo Crimea, tổ chức bao vây các đơn vị quân đội Ukraine, các tuyến vận tải, chiếm giữ các tòa nhà và công trình của các cơ quan nhà nước Ukraine.
Phía Ukraine cáo buộc các hành động của ông Vitko đã gây ra tổng thiệt hại cho Ukraine hơn 1.000 tỷ hryvnia (tương đương 40 tỷ USD theo tỷ giá hiện nay).
Với lý do trên, Viện công tố quân sự Ukraine khẳng định đã gửi thư triệu tập cho Tư lệnh Vitko từ ngày 18/4 thông qua hãng chuyển phát nhanh quốc tế DIMEX và yêu cầu ông Vitko có mặt để thẩm vấn ngày 25/4.
Người Nga hài hước
Tuy nhiên, Tư lệnh Hạm đội Biển Đen của Nga khẳng định chưa nhận được bất cứ lá thư nào của Viện công tố quân sự Ukraine, đồng thời đưa ra những tuyên bố đầy mỉa mai.
Trong một tuyên bố, cơ quan báo chí của Hạm đội này viết: “Khác với những nhân viên bảo vệ pháp luật Ukraine vốn đang gặp khó khăn về vật chất, Bộ Tư lệnh Hạm đội Biển Đen đã từ lâu không cần phải kiếm sống bằng cách quảng cáo cho dịch vụ của một trong những hãng chuyển phát nhanh quốc tế.
Tất nhiên, Tư lệnh Hạm đội Biển Đen đã không nhận được bất kỳ bức thư hay bưu phẩm nào và thậm chí không hề biết về sự tồn tại của chúng”.
Hạm đội Biển Đen của Nga tiếp tục mạch “trào phúng” với thông báo, theo phía Ukraine thì bức thư được gửi tới thành phố Sevastopol, nhưng “họ (phía Ukraine) không biết rằng ngoài Tư lệnh Vitko, ở thành phố này của chúng tôi còn có gần nửa triệu dân sinh sống, chưa kể du khách.
Chúng tôi không loại trừ khả năng bức thư của Viện công tố Ukraine đã được trao cho ai đó ở Sevastopol và hiện giờ đã nằm im trong một thùng rác nào đó của thành phố. Chúng tôi rất quan tâm tới môi trường thành phố và luôn luôn làm như vậy với bất kỳ thư rác nào”.
Cựu Thị trưởng Sevastopol Dmitry Belik thì khẳng định Viện công tố quân sự Ukraine không thể gửi thư cho Tư lệnh Vitko được vì giữa Ukraine và Crimea không có liên lạc bưu chính.
Ông Belik kết luận: “Tuyên bố của Viện công tố Ukraine rằng ông Vitko đã nhận được bức thư về việc khởi tố vụ án hình sự chống lại ông không gì khác là một sự bịa đặt”.
Cựu Tư lệnh Hạm đội Biển Đen của Nga, đồng thời là Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng thuộc Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga, Đô đốc Vladimir Komoedov nói rằng những cáo buộc của Ukraine nhằm vào ông Vitko là hoàn toàn phi lý và đó là hành động khiêu khích từ phía Ukraine.
Theo ông Komoedov, Tư lệnh Vitko dưới quyền và thực thi các mệnh lệnh của Bộ trưởng Quốc phòng và Tổng tư lệnh tối cao các lực lượng vũ trang Nga.
Phó Đô đốc Vitko được bổ nhiệm Tư lệnh Hạm đội Biển Đen khoảng một năm trước khi xảy ra các sự kiện Crimea vào tháng 4/2013. Đến tháng 3/2014, đúng lúc tình hình nóng bỏng nhất ở Crimea, Viện Tổng công tố Ukraine cũng buộc tội ông Vitko “xúi giục thay đổi nhà nước” với khả năng lĩnh án từ 3-15 năm tù.
Bộ Quốc phòng Ukraine khi đó cũng cáo buộc ông Vitko dường như đã ra tối hậu thư yêu cầu binh sĩ Ukraine phải đầu hàng trước sáng ngày 4/3/2014. Sau đó, Bộ Quốc phòng Nga đã gọi lời cáo buộc này là “thông tin hoàn toàn nhảm nhí”.
Phía Nga tuyên bố các quân nhân nước này đóng tại căn cứ của Hạm đội Biển Đen ở Sevastopol luôn tuân thủ nghiêm túc theo thỏa thuận giữa hai nước cũng như luật pháp Ukraine.
Tranh cãi pháp lý
Chuyên gia Vladimir Fesenko thuộc Trung tâm nghiên cứu chính trị ứng dụng Ukraine cho rằng hành động hiện nay của Viện công tố quân sự Ukraine là nhằm đáp trả việc Nga khởi tố hình sự các quan chức và nhà hoạt động chính trị Ukraine.
Ông này khẳng định phía Ukraine có cơ sở hơn vì trường hợp này nói về những vi phạm pháp luật trên lãnh thổ Ukraine, tức là trên bán đảo Crimea.
Chuyên gia Fesenko tin rằng những cáo buộc còn chống lại cả những cư dân khác đang sinh sống ở Crimea, những người đã chuyển sang phục vụ quân đội Nga. Theo ông Fesenko, đó là những công dân Ukraine đã vi phạm lời tuyên thệ quân sự.
Theo ông, việc làm của Viện công tố quân sự Ukraine là hoàn toàn đúng đắn và lẽ ra nên làm từ 2 năm trước.
Tuy nhiên, giáo sư người Nga Dmitry Labin làm việc tại Khoa luật quốc tế thuộc Học viện Ngoại giao Moskva cho rằng hành động của phía Ukraine như một “trò hề”.
Theo ông, bất kỳ viện công tố nào và ở bất kỳ quốc gia nào đều có quyền khởi tố hình sự, song phải căn cứ trên các tiêu chí luật pháp sở tại và luật quốc tế.
Theo ông Labin, trước năm 2014, lực lượng quân sự và hải quân Nga đóng ở Crimea theo thỏa thuận giữa Nga và Ukraine. Thỏa thuận cho phép Nga duy trì quân số tới 25.000 quân tại đây và chưa bao giờ vi phạm điều này.
Quân nhân Nga cũng chưa bao giờ bị cáo buộc phạm pháp nên những hành động hiện nay của phía Ukraine là thiếu căn cứ.